حجت‌الاسلام والمسلمین سید عباس مظفری (رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) و عضو شورای علمای شیعه افغانستان) در سمینار «بررسی شخصیت علمی- فرهنگی امام صادق (ع)» با برشمردن ویژگی‌های دانشگاه و حوزه علمیه امام صادق (ع) در هزار و چندصد سال پیش، تأکید کرد: در شرایط هزار و چند صد سال قبل با امکانات محدود و مختصری که بود، زنان هم از محضر امام صادق ع کسب فیض می‌کردند، در شرایط فعلی به طریق اولی باید چنین باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مظفری دوره انتقال قدرت سیاسی از امویان به عباسیان را یک فرصت طلایی و بی‌سابقه برای امام جعفر صادق (ع) جهت نشر علوم و معارف اهل‌بیت (ع) شمرد و گفت: امام صادق (ع) با استفاده از این فرصت طلایی توانستند یک مرکز علمی بزرگ و بی‌سابقه تأسیس کنند، که حالا می‌توانیم اسمش را دانشگاه یا حوزه علمیه بزرگ جعفریه بگذاریم و درباره اسمش مناقشه‌ای نداریم.
او افزود: اولین ویژگی این دانشگاه یا این حوزه بزرگ علمی این است که رئیس و مدیر این حوزه یک امام معصوم است. قبل از امام صادق (ع) و بعد از آن حضرت تاکنون چنین فرصتی پیش نیامد که یک امام معصوم موقیعت پیدا کند که یک حوزه بزرگ علمی را تأسیس کند و ریاست و مدیریتش را به دست بگیرد. این اولین ویژگی است. دومین ویژگی این است که شاگردان این دانشگاه از بلاد مختلف اسلامی از مصر، عراق و خراسان آن روز که شامل افغانستان امروز هم می‌شود و از یمن و شمال و جنوب و شرق و غرب امپراتوری اسلامی با افکار و مکاتب مختلف، با عقاید و مذاهب و ادیان مختلف به محضر درس او روی آوردند. این یک ویژگی بی‌سابقه است و جای تأمل است.
عضو شورای علمای شیعه افغانستان حضور امامان مذاهب اهل سنت را در محضر امام صادق (ع) سومین ویژگی این حوزه علمی شمرد و گفت: در میان شاگردان امام صادق (ع) کسانی بودند که خودشان امام و مؤسسان مذهب بودند. لااقل دو نفر از مؤسسان مذاهب اسلامی برادران اهل سنت بالاتفاق از شاگردان امام صادق (ع) بودند: امام ابوحنیفه و امام مالک بن انس. سفیان ثوری و بقیه بزرگان از شاگردان امام صادق (ع) هم هریک خودشان جزو ائمه بودند. به تعبیر کتاب‌های برادران اهل سنت: اینها جزو ائمه و اعلام بودند، اما در برابر علم آسمانی امام صادق (ع) زانوی تلمذ زدند. به تعبیر ابن تیمیه و آلوسی: اینها افتخار می‌کردند که شاگرد امام صادق (ع) بودند و با افتخار یاد می‌کردند. این خودش یک ویژگی منحصر به فرد است. ما در تاریخ شاید نداشته باشیم که رؤسای مذاهب و مکاتب بیایند به این شکل در درس یک شخصیت زانوی تلمذ بزنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین مظفری با مقایسه همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان مذاهب در عصر امام صادق (ع) و وضعیت امروز گفت: در زمان امام صادق (ع) روابط پیروان مذاهب اسلامی آن‌قدر حسنه بود که رؤسای مذاهب اسلامی می‌آمدند و در درس رئیس مذهب جعفری شرکت می‌کردند. الان امروز وضعیت جهان اسلام را مقایسه کنیم با وضعیت زمان امام صادق (ع). امروزی که متأسفانه عده‌ای که نام خودشان را مسلمان می‌گذارند و به قصد تقرب به خدا پیروان مذهب جعفری را سر می‌برند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) و عضو شورای علمای شیعه افغانستان گستره علمی چشمگیر علوم را ویژگی چهارم این حوزه شمرد و گفت: آن حوزه‌ای که امام صادق (ع) راه‌اندازی کرده بود از لحاظ علمی دایره وسیعی از علوم روز را شامل بود. به بیان دیگر، اکثر علوم رایج در آن زمان در حوزه امام صادق (ع) تدریس می‌شد.
او کمیت بی‌سابقه را ویژگی پنجم شمرد و تأکید کرد: از لحاظ تعداد، بیش از چهار هزار نفر سعادت و توفیق فراگیری علم و آموختن علم را از محضر امام صادق (ع) داشتند. این در کتاب‌ها ضبط شده و صرف ادعا نیست. مثلا ابن عقده زیدی که غیرامامی است یک کتاب رجالی دارد و در آن‌جا اسامی را شمرده و آورده است و در کتاب‌های دیگر نیز موجود است. ممکن است این سؤال پیش بیاید که این چهار هزار نفر یا بیشتر در کجا، در کدام مکان و چگونه از محضر امام استفاده می‌کردند. جوابش این است که در منابع آمده است: «روا عنه»، «سمع عنه»، «اخذ عنه». به این صورت نبوده که مثل حالا دانشگاه یا مدرسه علمیه‌ای باشد و صدها نفر در آن‌جا بیایند و امام صادق (ع) یک کتاب و متن درسی داشته باشد و از اولش شروع کند. شاید حلقات مختلفی داشته. مثلا جمعی می‌آمدند از امام صادق (ع) سؤال می‌کردند. بیشتر کسب فیض از حضرت به صورت سؤال و جواب بوده. سؤالات مختلف فقهی، کلامی و علوم شیمی و فیزیک بوده است. امام حلقات مختلفی داشته که یا در خانه‌اش بوده یا در مسجد یا در مکان‌های دیگر. می‌آمدند و از حضرت می‌پرسیدند. بعضی جاها هم حلقات مخصوص داشته که آن‌جا اصحاب خاص امام بوده و مباحث سنگین علمی در آن‌جا مطرح می شده و امام هم جواب متناسب می‌داده است.
عضو شورای علمای شیعه افغانستان علم‌آموزی زنان از محضر امام صادق (ع) را ویژگی دیگر این حوزه علمی شمرد و گفت: یکی از ویژگی‌هایی که نمی‌شود از آن گذشت این است که تعداد معتنابهی از زنان جزو شاگردان امام صادق (ع) بوده‌اند. در شرایط هزار و چهارصد سال پیش با امکانات محدود و مختصر زنان هم از محضر امام صادق (ع) کسب فیض می‌کردند، در شرایط فعلی به طریق اولی باید چنین باشد.
سمینار علمی تخصصی «بررسی شخصیت علمی- فرهنگی امام صادق (ع)» با حضور پرشمار عالمان دین، استادان و طلاب علوم دینی و به کوشش شورای علمای شیعه افغانستان روز شنبه ششم ثور ۱۴۰۴ خورشیدی در حوزه علمیه خاتم‌النبیین (ص) برگزار کرد.
/پایان/
