پشت چهره‌ی پرصلابت بنیان‌گذار انقلاب، پدری آرام، مهربان و دلسوز پنهان بود. امام خمینی(ره) در خانه، نه فرمانده‌ای مقتدر، که پناهگاهی امن برای همسر و فرزندانش بود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ابنا – حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین امین، نویسنده و پژوهشگر دینی، در نوشتاری اختصاصی برای ابنا، گوشه ای از سیره و روش زندگی شخصیِ عارف بزرگ و فقیه به نام زمان، امام خمینی(ره) را به تصویر کشیده اند.
وقتی از امام خمینی(ره) سخن می‌گوییم، بیشتر به یاد تظاهرات، نطق‌های انقلابی و نگاه نافذ او می‌افتیم. اما در دل این ابهت و صلابت، دلی نرم و مهربان پنهان بود. امام در خانه، چهره‌ای دیگر داشت؛ چهره‌ای که پر از آرامش، محبت و احترام بود. نگاهی به رفتار خانوادگی امام با همسر و فرزندان، ما را با بُعدی از زندگی ایشان آشنا می‌کند که شاید کمتر شنیده یا دیده باشیم؛ بُعدی که الگویی واقعی برای خانواده‌های امروزی است.
۱. خانه‌ای با عطر احترام: تعامل با همسر
امام خمینی(ره) برای همسرش، فقط یک شوهر نبود؛ همراهی مهربان و باوقار بود. خدیجه ثقفی، همسر ایشان، بارها گفته که «امام هیچ‌وقت به من امر نکرد. اگر کاری داشتند، با ادب و محبت می‌خواستند.»¹ لحنش نرم بود، نگاهش آرام. انگار می‌خواست با زبان دل، با همسرش سخن بگوید، نه زبان دستور.
وقتی امام در تبعید بود، هر چند از همسرش دور شده بود، اما دلش نزدیک‌تر از همیشه بود. نامه‌هایی که برای همسرشان از نجف می‌نوشتند، پر بود از احترام، دلتنگی و توجه. او می‌نوشت: «خانم محترمه، امیدوارم حالتان خوب باشد…»² و این یعنی حتی در دل مبارزه هم، عشق را فراموش نمی‌کرد.
در سبک زندگی امام، همسر جایگاه ویژه‌ای داشت. نه از سر تعارف، بلکه از ایمان. او باور داشت که خانواده، ستون جامعه است و ستون خانواده، زن خانه. پس باید با احترام و محبت، این ستون را محکم نگه داشت. الگویی که امروزه شاید بیش از هر زمان دیگری به آن نیاز داریم.
۲. عاطفه پدری، آمیخته با طعم معنویت
اگر پدری فقط نان‌آور خانه باشد، دل فرزند سیر نمی‌شود. امام خمینی(ره) این را خوب می‌دانست. پدری‌اش نه از جنس دستور، که از جنس عشق و دعا بود. دخترشان، خانم فریده مصطفوی، می‌گوید: «پدرم حتی اگر می‌خواست چراغی روشن شود، با احترام می‌گفت: دخترم، اگر زحمتی نیست…»³ در کلماتش ادب بود، و در نگاهش محبت.
امام حتی در خلوت نماز شب، فرزندانش را فراموش نمی‌کرد. نام تک‌تک آن‌ها را در دعا می‌برد، از خدا برایشان آرامش، ایمان و عزت می‌خواست⁴. این یعنی تربیت، فقط در کلاس درس نیست؛ در شب‌های دعا هم هست.
او با عمل تربیت می‌کرد، نه فقط با حرف. فرزندانش از نگاه پدر می‌آموختند که چطور مؤدب باشند، مسئول باشند و به دیگران احترام بگذارند. امام هیچ‌وقت فریاد نزد، اما حرف‌هایش همیشه در دل‌ها ماند.
۳. پدری که با بودنش، درس می‌داد
بعضی پدرها هستند، اما انگار نیستند. بعضی هم مثل امام، حتی اگر کم‌حرف باشند، حضورشان پررنگ است. امام خمینی(ره) با وجود مسئولیت‌های سنگین، هیچ‌گاه از خانه و خانواده غافل نبود. پسرش، سید احمد خمینی، می‌گوید: «پدرم وقتی ما خواب بودیم کار نمی‌کرد. می‌گفت نمی‌خواهم شما ببینید من بیدارم و کار می‌کنم و شما خوابید.»⁵
او با این کار، به ما یاد می‌داد که پدر بودن، فقط به حضور فیزیکی نیست. گاهی یک نگاه، یک رفتار، می‌شود یک کلاس درس. نظم، احترام به وقت دیگران، سکوت همراه با معنا؛ همه‌ی این‌ها در رفتار امام دیده می‌شد.
سبک تربیتی امام، پر از نکات ظریف بود. او با نگاه و حضورش، به فرزندان یاد می‌داد که انسان بودن مهم‌تر از ظاهر دینداری است. پدری که هیچ‌وقت بالا نمی‌رفت تا بچه‌ها پایین بمانند؛ بلکه کنارشان می‌نشست تا دلشان آرام بگیرد.
۴. بازی با نوه‌ها، تربیت کودکانه برای کودکان
امام خمینی(ره) با نوه‌هایش نه مثل یک رهبر، بلکه مثل یک پدربزرگ مهربان رفتار می‌کرد. حتی وقتی یکی از نوه‌ها روی نوشته‌های علمی‌اش پا گذاشت، امام با لبخند گفت: «پای شما مبارک است!»⁶ درحالی‌که شاید خیلی‌ها در آن لحظه عصبی می‌شدند، او با خنده، درسی داد از مهر، صبوری و احترام به کودکی.
نوه‌ها از او نمی‌ترسیدند، دوستش داشتند. چون امام با آن‌ها بازی می‌کرد، می‌خندید و هم‌صحبتشان می‌شد. این‌طور بود که آموزش را در دل محبت می‌ریخت، نه با ترس و فشار.
این روش تربیتی امام، دقیقاً همان چیزی‌ست که روان‌شناسان امروزی هم توصیه می‌کنند؛ بچه‌ها وقتی در فضای محبت بزرگ شوند، راحت‌تر رشد می‌کنند، یاد می‌گیرند و مؤدب می‌شوند. امام این را بدون رفتن به کلاس روان‌شناسی، با دل و ایمانش فهمیده بود.
۵. خانواده‌ای گرم، مدرسه ای پرفروغ
خانه‌ی امام خمینی(ره) فقط محل زندگی نبود؛ مدرسه‌ای بود که در آن عشق، نظم و دیانت با هم معنا پیدا می‌کردند. در نامه‌ای به فرزندش احمد نوشته بود: «پسرم! سعی کن دل هیچ‌کس را نشکنی، مخصوصاً مادرت را، که بهشت زیر پای مادران است.»⁷
در خانه‌ی او، همه با احترام با هم رفتار می‌کردند. نه از سر اجبار، بلکه چون محبت در فضای خانه جاری بود. هرکس جای خودش را داشت. حتی مهمان وقتی وارد خانه می‌شد، حس می‌کرد وارد یک فضای آرام و معنوی شده.
سبک زندگی امام، ترکیبی بود از ایمان، محبت و نظم. الگویی برای امروز ماست؛ زمانی که خانواده‌ها با گرفتاری‌ها و دغدغه‌های زیاد روبه‌رو هستند. شاید اگر کمی از آن سادگی، آن عشق خالص و آن ادب ناب را در خانه‌های امروز زنده کنیم، خیلی چیزها بهتر شود.
منابع و پاورقی‌ها:
1. خدیجه ثقفی، خاطرات زندگی با امام خمینی(ره)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، ص ۵۷.
2. همان، ص ۸۰.
3. فریده مصطفوی، روایت‌های دختر امام، نشر عروج، ص ۴۳.
4. همان، ص ۴۸.
5. احمد خمینی، در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات، ۱۳۶۸.
6. گفت‌وگو با حجت‌الاسلام سید علی خمینی، ویژه‌نامه «امام و خانواده»، روزنامه ایران، خرداد ۱۳۹۸.
7. صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۲۵۶.
