پرسش:
آیا انسان در روز قیامت می‌تواند به دیدار افرادی که در دنیا آنان را می‌شناخته برود؟ منظور افرادی غیر از خویشاوندان است که آنان را در دنیا می‌شناخت، آیا می‌تواند به دیدارشان برود؟
پاسخ:
یکى از بزرگ‌ترین لذتهای انسان بهرهگرفتن از مجلس انس با دوستان یک‌رنگ و باصفا است؛ از این‌رو یکی از نعمت‌ها و لذتهای بهشتیان ملاقات و دیدار با هم‌دیگر است. از مجموع آیات و روایات می‌توان چنین برداشت نمود که دیدار و مهمانی بهشتیان دست کم در دو سطح انجام می‌شود:
دیدار تمام بهشتیان با هم: این مطلب را شاید بتوان از آیات شریفه‌‌ای که بیان می‌کند بهشتیان «روبروی» هم و یا در کنار هم هستند، استنباط کرد:
«به یقین، پرهیزکاران در باغها(ى سرسبز بهشت) و در کنار چشمهها هستند. (فرشتگان به آنها می‌گویند) داخل این باغها شوید با سلامت و امنیّت؛ هرگونه غلِّ [حسد و کینه و دشمنى] را از سینه آنها برمیکنیم (و روحشان را پاک میسازیم) در حالى که همه برابرند، و بر تخت‌ها روبروى یکدیگر قرار دارند».[1]
بنابراین، تعبیر روبروی هم بودن بهشتیان نشان می‌دهد که آنها اولا: دارای دیدار عمومی و جلسات جمعی هستند؛ ثانیا: آنها در جلسات اجتماعی‌شان گرفتار تشریفات آزاردهنده این دنیا نیستند و مجلس آنان بالا و پایین ندارد، و از اصول زندگى طبقاتى رنج‌آور این دنیا در آن‌جا خبرى نیست. همه برادرند؛ همه روبروى یکدیگر و در یک صف – نه یکى بالاى مجلس و دیگرى در پایین- می‌نشینند.
البته، این منافات با تفاوت مقام آنها از نظر درجات معنوى ندارد. این مربوط به جلسات اجتماعى آنها است، و گرنه هر کدام بر حسب درجه‌ی تقوا و ایمان جایگاه مخصوص به خود را دارند.[2]
دیدار خویشان و اقوام: «باغ‌هاى جاویدان بهشتى که وارد آن می‌شوند، و پدران و همسران و فرزندان صالح آنها و فرشتگان از هر درى بر آنان وارد می‌شوند».[3]
برخی از مفسران می‌گویند: «نه تنها آیه‌ی فوق که بعضى دیگر از آیات قرآن نیز تصریح دارند که در جمع بهشتیان، پدران، همسران و فرزندان آنها که صالح باشند وارد می‌شوند، و این در حقیقت براى تکمیل نعمت‌هاى الهى بر آنان است، تا هیچ کمبودى حتى از نظر فراق افراد مورد علاقه‌ی خود نداشته باشند. و از آن‌جا که در آن سرا که سراى نوین و متکاملى است همه چیز تازه و نو می‌شود؛ آنها نیز با چهرههاى تازه و نو و محبت و صمیمیتى داغ‌تر و گرم‌تر وارد می‌شوند، محبتى که ارزش نعمت‌هاى بهشتى را چند برابر می‌کند.
اگرچه در آیه‌ی فوق تنها پدران، فرزندان و همسران ذکر شده‌اند، ولى در واقع همه‌ی بستگان در این جمع، حاضرند؛ چراکه حضور فرزندان و پدران بدون حضور برادران و خواهران و حتى سایر بستگان ممکن نیست، و این مطلب با کمى دقت روشن می‌شود؛ زیرا هرگاه کسى بهشتى باشد، پدر صالح او نیز به او ملحق می‌شود، و از آن‌جا که پدر صالح بهشتى است، همه‌ی فرزندانش به او میپیوندند و به این ترتیب برادران به هم ملحق می‌شوند. و با همین محاسبه سایر بستگان نیز در آن جمع حضور خواهند داشت».[4]
[1]. حجر، 45- 47. این تعبیر در آیات دیگری؛ مانند: صافات، 44؛ دخان، 53؛ واقعه، 16، نیز آمده است.
[2]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 10، ص 195، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[3]. «جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونهَ وَ مَن صَلَحَ مِنْ ءَابَائهِمْ وَ أَزْوَاجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتهِمْ وَ الْمَلَئکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیهْم مِّن کلُ بَاب». رعد، 23
[4]. تفسیر نمونه، ج 11، ص 92.
