پرسش:
آیا واقعاً حج رفتن یا زیارت آرامگاه ائمه علیهم السلام، میتواند هر نوع انسان آلوده به گناه را به بهشت ببرد؟
پاسخ:
مسئله پاک شدن از آلودگیهاست؛ اگر کسی پاک شد، جایگاهش بهشت است. بدیهی است که بهشت، جایگاه پاکان میباشد و کسی با آلودگی وارد بهشت نمیشود؛ و پاک شدن، راهکار دارد و وسیله میخواهد.
عفو و مغفرت (بخشش و پوشش)، در برابر آلودگیها و گناهان است و دیگر این نوع، آن نوع و هر نوع ندارد؛ حتی کافر و مشرک میتواند ایمان بیاورد و پاک شود! منتهی گاه انحراف به حدّی میرسد که توفیق و امکان بخشوده شدن از بین میرود.
خداوند متعال به پیامبرش فرمود: «برای این کفار و منافقین استغفار نکن، چون حتی اگر تو هفتاد بار برای آنان استغفار کنی، من نمیبخشم».
●- حجّ و زیارت، یک رفت و آمد فیزیکی نیست؛ پس مقبول واقع شدنش، شروطی دارد. در مناسک حج، به امام باقر علیه السلام عرض کردند: «الحمدلله امسال جماعت بسیاری آمدهاند»؛ ایشان پاسخ دادند: «[بیشتر اینها]، از روی عادت تن و سنت میهن آمدهاند و همچون اعراب جاهلیت، سرتراشی و سنگپرانی میکنند»! پرسیدند: «پس چه کنند؟» فرمودند: «باید مناسک خود را انجام دهند و سپس نزد ما بیایند و ولایتشان را به ما اعلام نمایند» .
در متن پرسش، به روایاتی از شیع و سنّی نیز اشاره شده است، اما باید اصولی را بیشتر و بهتر بدانیم و درک کنیم تا آیات و روایات نیز بهتر فهم شوند.
یک – انسان، مخلوق برگزیدۀ خداوند متعال است و به او استعدادهایی داده شده که اگر شکوفا شوند و به فعلیت برسند، به مرتبه، مقام و درجهای میرسد که در قُرب به خداوند متعال، حتی از فرشتگان سبقت میگیرد؛ تا جایی که میفرماید: «جایگاهشان بهشت است، اما مقام آنها سلطنت الهی است»:
«إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ * فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ» (القمر، 54 و 55)
– يقيناً پرهيزگاران در باغها و نهرهاى بهشتى جاى دارند * در جايگاهى راستين در پيشگاه فرمانروايى توانا.
بنابراین، انسان برای رشد و کمال در دنیا و حیات ابدی در بهشت الهی آفریده شده است، نه برای سختی و عذاب در دنیا و آخرت و رفتن به جهنم!
دو – اما، آدمی دچار غفلت میشود؛ حیات زودگذر و فانی دنیا را میبیند، اما تداوم حیات جاویدان خویش را در آخرت فراموش میکند: «يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُون – آنها فقط ظاهرى از زندگى دنيا را مىدانند، و از آخرت (و پايان كار) غافلند / الرّوم، 7» – مظاهر دنیا را هدف میگیرد – به آنها تعلق مییابد – به جای خداوند سبحان، مطیع ابلیس لعین و شیاطین جنّ و انس میگردد – به جای خالق و پروردگارش، هوای نفس خود و دیگران را بندگی میکند …؛ و بدینسان خود و هر چه دارد را به آتش میکشاند و میسوازند و در قیامت، با حقیقت این کردۀ خویش مواجه میشود.
نجات از آتش:
●- “حج” فقط به مستطیع واجب است و زیارت حرمها نیز نصیب هر کسی نمیشود و قبولی انجام هر کدام نیز به نیّت خالص بستگی دارد؛ و گرنه به صرف رفت و آمد فیزیکی، هیچ اتفاقی نمیافتد.
مشرکان بسیاری به حج میرفتند و میروند؛ و اگر ما به کربلا و به زیارت سید الشهداء ابا عبدالله الحسین و یارانش علیهم السلام و یا به مشهد و … میرویم؛ کفار و ظالمان، خود در همان دیار در محضر آنان بودند؛ اما نه تنها هیچ بهرهای نگرفتند، بلکه سبب زیان بیشترشان شد!
*- اما، مهم این است که بدانیم خداوند رحمان و رحیم، خداوند عفوّ و غفار، باب “استغفار و توبه” را به روی همگان باز گذاشته است؛ چنان که با یک استغفار، تمامی گناهان را میبخشد (البته به غیر از حق الناس که احکام خودش را دارد)، حال چه به حج و زیارت بروند و یا نروند:
«قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (الزّمر، 53)
– بگو: «اى بندگان من كه بر خود اسراف (و ستم) كردهايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همۀ گناهان را مىآمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است.
مکانها و زمانهای خاص
اگر چه زمین و آسمان و هر چه در آنهاست، از آنِ خداوند متعال است، اما مکانها و زمانهایی را حرمت ویژه بخشیده است تا بندگانش در آن، بیش از پیش از رحمت واسعۀ الهی بهرهمند گردند؛ مانند: مسجدالحرام (مکه مکرمه) – حرمهای اهل عصمت علیهم السلام – مساجد و خانههایی که اجازه داده شده از آنها “ذکر خدا” بالا رود؛ و یا زمانهایی مانند: رجب، شعبان و ماه مبارک رمضان و به ویژه شبهای قدر در این ماه.
*- تفاوت ویژۀ “مکان و زمان” در این است که شما باید به سوی مکان بروید و چه بسا امکانش را نداشته باشید، اما “زمان” خودش میآید و همگان را فرا میگیرد. یعنی یک فرصت، توفیق و فیض عمومی.
*- به دعاهای ماه مبارک رمضان دقت کنیم. چرا در تمامی این دعا، از خداوند متعال توفیق حجّ را مسئلت مینماییم؟ از حکمتهایش این است که در ماه مبارک رمضان، در زمان مبارک قرار گرفتهایم و از او میخواهیم توفیق قرار گرفتن در مکان مبارک را نیز رزق ما گرداند.
وسایل
تمام اینها، وسیله هستند نه هدف؛ چنان که نماز، روزه و حتی جهاد هم وسایل رشد، کمال و قُرب الی الله میباشند؛ و هیچ کاری بدون وسیله و توسل به وسائلش انجام نمیپذیرد؛ حتی نوشیدن یک جرعه آب، چه رسد به رشد، کمال و قُرب!
به همین زندگی دنیوی نگاه کنیم. آلودگی دست، صورت و بدن را چگونه میزدایید؟ بدون وسیله، یا به وسیلۀ آب و مواد شوینده؟! پاکی و رشد روحی نیز همینطور است و وسیله میخواهد، لذا فرمود:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (المائدة، 35)
– اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد! و وسيلهاى براى تقرب به او بجوئيد! و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد!
اتصال
پس، اطاعت از پیامبر اکرم و اهل عصمت صلوات الله علیهم اجمعین و الگو قرار دادن ایشان در تمامی شئون و امور زندگی – انجام واجباتی چون: تلاوت قرآن کریم، اقامۀ نماز، روزۀ ماه مبارک، صله ارحام، جهاد …، و ترک محرمات از کفر و شرک گرفته تا دروغ و غیبت و شرب خمر و …؛ هیچ کدام هدف نیستند، بلکه وسایلی هستند که ما با توسل و اتصال به آنها، به رحمت واسعۀ الهی “وصل” میشویم؛ مانند قطرهای که به اقیانوس وصل میشود. فرمود: مؤمنان کسانی هستند که به هر چه خداوند متعال فرموده وصل شوید، وصل میشوند:
«وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَيَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ» (الرّعد، 21)
– و آنها كه پيوندهايى را كه خدا دستور به برقرارى آن داده، برقرار میدارند؛ و از پروردگارشان مىترسند؛ و از بدى حساب (روز قيامت) بيم دارند.
اقامۀ چند رکعت نماز واجب، هر چند کوتاه، اما با خلوص، سبب بخشش گناهان میگردد – صلۀ ارحام، اطعام فقرا، رسیدگی به یتیمان و …، همه سبب بخشش گناهان میشوند؛ پس تعجبی ندارد که انجام فریضۀ حجّ و زیارت حرمهای شریف، با نیّتی خالص نیز سبب بخشش گناهان شوند؛ چرا که آلودگیها با اتصال به “مطهرات = پاک کنندهها”، زدوده میگردند؛ چنان که فرمود: «اسلام پاک کننده است؛ اگر کافر و مشرکی اسلام بیاورد، تمامی گناهانش بخشوده شده و پاک میشود».
پس، حتی یک توجه و سلام خالصانه و از دور نیز سبب اتصال آلوده به “مطهرات = پاک کنندهها” و قطره به اقیانوس بیکران میگردد.