پرسش :
چرا ابراهیم بن مالک اشتر به مختار خیانت کرد؟
پاسخ :
درست این است که سوال اینگونه مطرح شود که: آیا ابراهیم اشتر به مختار خیانت کرده بود؟ نه اینکه خیانت را قطعی گرفته و از چرایی آن سوال شود. منطقی این است که ابتدا اصل خیانت ثابت شود بعد از چرایی آن سوال شود.
چهره ای مانند ابراهیم موجبات اعتلای هر چه بیش تر مختار را فراهم آورده بود. موفقیت های بسیاری را نصیب قیام کرده بود. ابراهیم با مختار بیعت کرد. همراه او قیام بزرگ شیعیان عراق را به راه انداخت. او پس از آغاز قیام و به دست گرفتن امور کوفه به عنوان فرمانده کل سپاه مختار انتخاب شده، اقدامات بسیاری را در کوفه و عراق به انجام رسانید.
جنگ نهر خازر بارزترین عرصه ظهور و بروز قابلیت های فرماندهی این فرمانده شجاع بود. در این جنگ سپاه عراق که تعدادشان بسی کم تر از سپاه شام به فرماندهی عبیدالله بن زیاد بود، بر سپاه شام چیره آمد و ابن زیاد نیز در نبردی تن به تن با ابراهیم کشته شد.(1)
ابراهیم بعد از اتمام کار جنگ به عنوان حاکم موصل در آن جا مستقر شد. (2) وی به دستور مختار منطقه را با اختیارات تام اداره می کرد. در زمان جنگ مختار با مصعب در محل ماموریت خود مشغول انجام وظیفه بود.(3) مدرک معتبری نداریم که مختار از او کمک خواسته و او در انجام وظیفه و کمک به مختار سستی کرده باشد. مختار فرماندهی جنگ با مصعب را به احمر بن شمیط که مرد شجاع و از محبان اهل بیت بود، واگذار کرد و از ابراهیم نخواست که فرماندهی این جنگ را به عهده بگیرد. شاید به جهت حساسیت و اهمیت منطقه موصل بود. شاید هم اشتباه مختار بود که فرماندهی این نبرد مهم را به ابراهیم واگذار نکرد. (4) شاید هم علل دیگری در کار بوده که ما آگاهی نداریم. هیچ کدام عهد شکنی نکردند و عهد و پیمانی در کار نبوده و از هر دو در تاریخ به عظمت یاد شده است.
بنابراین اینکه ادعا شود ابراهیم اشتر به مختار خیانت کرده و به کمک او نرفته بود، قطعی نبوده و مدرک کافی برای اثبات آن نداریم.
پی نوشت ها:
1. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ج 4، ص 261 – 264.
2. همان، ص 265.
3. سید ابوفاضل رضوی اردکانی، ماهیت قیام مختار، قم، دفتر تبلیغات اسلامی. ص 655،
4. همان، ص 604 – 605.
