کتاب«به یاد معلم» علاوه بر نگرشی کلی به مکتب تعلیم و تربیت اسلامی، به جایگاه معلم و رسالت معلم از منظر آیات وحیانی قرآن کریم و احادیث پرداخته شده است و رسالت یک معلم قرآنی را همان رسالت خداوند و رسالت رسولان الهی در هدایت، سرپرستی و خروج از ظلمات به سوی نور و رشد و کمال بخشی انسان به قرب حضرت بر شمرده است.
اهمیت و ابعاد علم و دانش و بایسته های تعلیم و تربیت در آموزه های اسلامی از جمله مباحثی است که در این اثر مورد توجه قرار گرفته است؛ لذا در ابتدای کتاب، به بحث در مورد وجوب کسب علم برای همگان و نیز ضرورت تفقه در دین پرداخته شده و اهمیت و برکات معلم بودن و نیز طلب علم و دانش از دیدگاه آیات و روایات، مورد تاکید قرار گرفته است.
معظم له در همین زمینه به آداب تعلیم و تربیت، برتری عالم بر عابد، معرفی اقسام مردم در زمینه فراگیری علم و دانش، اجر و ثواب تعلیم دادن، نورانیت علم، وظایف عالم در نشر علم خویش، ضرورت توام کردن علم و معنویت، بیان ویژگی های علم سودمند، اهمیت و ارزش تبلیغ علم، بررسی نظام ارزشی اسلام در مورد توأم کردن علم و تقوا، بررسی موانع کسب علم مفید، نسبت بین علم و یقین، معیار قبولی اعمال، بیان جایگاه دانشمندان حقیقی نزد خدا در روز قیامت و آفات علم بدون عمل اشاره کرده و توضیحاتی در مورد هر یک از آن ها ارایه کرده است.
ساختار کلی اثر
کتاب مشتمل بر چهل حدیث ارزشمند از حضرات معصومین: در مورد «علم وعالم» است و از عناوینی همچون: «وجوب طلب علم، اوج کمال، تفقه در دین، یا معلم باشید یا شاگرد، برتری عالم بر عابد، مردم بر سه دسته اند، اهمیت فوق العاده علم آموزی، اجر تعلیم دادن، فضیلت علم و عالم و متعلم، فراگیری عمل کردن و نشر علم، نورانیت علم، حقوق دانشمندان و عالمان» جمع آوری شده که هر مبحث شامل موضوعات مختلفی است.
از دیگر عناوین این کتاب می توان به: «تسبیح همه موجودات برای طالب علم، بخشنده ترین بخشندگان، رهبری علم و دانش، موعظه های بی اثر، اخلاص، علم سودمند، عالمان و حاکمان، ارزش فوق العاده نشر علم و تبلیغ، سلاح قلم و بیان، پرسش کلید علم و دانایی، مطالب بسیار مهم، دو چیز عجیب، معلم الخیر» اشاره کرد.
موضوعاتی از قبیل «نظام ارزشی اسلام، نیازمندی هر جامعه ای به سه چیز، شدیدترین عذاب ها، مهم تر از علم، عجب مانع تحصیل علم، ارکان سه گانه، شریف ترین حسب ها، تعلیم و تعلم الزامی است، علم و یقین، همه چیز در پرتو اندیشه، معیار قبولی اعمال، در پرسیدن خجالت نکشید، حیای عالمانه و جاهلانه، جایگاه دانشمندان، عالم بی عمل» از دیگر عناوین مهمی است که در این کتاب به چشم می خورد.
گزارش محتوایی اثر
علم آموزی؛ کمال نهایی انسان
مولف در فرازهای ابتدایی اثر با بهره گیری از مستندات نقلی و عقلی، با عناوینی هم چون«کمال چیست؟کمال دین چیست؟ اوج کمال»، علم آموزی و فهم عمیق دین و احکام اسلامی را به عنوان مفهوم عینی کمال مطرح کرده است.
مولف در بخشی از کتاب در تبیین مفهوم کمال اینگونه می نویسد:« «کمال مساوی با وجود است» بنابراین، هر وجودی والاتر، قوی تر و گسترده تر باشد کمال آن بیشتر است. لذا نقصان در عدم است. جهل نقصان است چون عدم علم است. ناتوانی نقصان است چون عدم قدرت است و ما انسان ها برای تکامل آفریده شده ایم.
