پرسش:
آیا می‌شود در برزخ و قیامت، دچار هیچ عذاب و حتی حسرت و غبنی نشد؟ یا هم چنان برای آدم حسرت باقی می‌ماند که به درجه‌های بالاتر نرسیده است؟
پاسخ:
ابتدا باید دقت کنیم که خداوند سبحان، نه تنها به کسی ظلم نمی‌کند، بلکه حتی با عدلش نیز رفتار نمی‌نماید، بلکه با رحمت واسعه و فضلش رفتار می‌کند و به همه نشان می‌دهد که چقدر “غفار، ستار، عَفوّ، کریم … و ارحم الراحمین” است. البته این بدان معنا نیست که یک عده برای منحرف ساختن مردم و جرأت بخشیدن به گناه، می‌گویند: «چون خدا ارحم الراحمین است، پس هیچ عذابی ندارد؟!» خیر! بلکه در معرفی خودش فرمود:
«اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ وَأَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ» (المائدة، 98)
– بدانيد خدا داراى مجازات شديد، و (در عين حال) خداوند آمرزنده و مهربان است.
«غَافِرِ الذَّنْبِ وَقَابِلِ التَّوْبِ شَدِيدِ الْعِقَابِ ذِي الطَّوْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ» (غافر، 3)
– خداوندى كه آمرزندۀ گناه، پذيرندۀ توبه، داراى مجازات سخت، و صاحب نعمت فراوان است؛ هيچ معبودى جز او نيست؛ و بازگشت (همه شما) تنها بسوى اوست.
پس، باید خداوند متعال را آن گونه که خودش را در کلام وحی معرفی کرده بشناسیم؛ سایر تعاریف من‌درآوری، یا از روی اوهام و خیالات است و یا از روی کفر و دشمنی و برای فریب دیگران!
عذاب‌ها:
آفرینش خداوند سبحان، علیمانه، حکیمانه، منظم و قانونمند است، چنان که در زمین و آسمان، وجود خودمان و هر ذره از این عالم، شاهد آن هستیم.
بنابراین، همان‌طور که در حیات دنیوی، اگر کسی دستش را روی آتش بگیرد می‌سوزد، و اگر خودش را از بلندی پرت کند می‌میرد، و یا اگر خوراک یا نوشیدنی غیر مجاز و غیر بهداشتی بخورد، مسموم می‌شود، چه بسا کور یا فلج شود و یا حتی بمیرد؛ در آخرت نیز حقیقت هر آن چه کرده، آشکار می‌شود و به خودش برمی گردد، پس معذب می‌شود. چنان که فرمود:
«إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ» (البقره، 174)
– كسانى كه كتمان مى‌كنند آنچه را خدا از كتاب نازل كرده، و آن را به بهاى كمى مى‌فروشند، آنها جز آتش چيزى نمى‌خورند؛ (و آن چه از اين رهگذر به دست مى‌آورند، در حقيقت آتش سوزانى است) و خداوند، روز قيامت، با آنها سخن نمى‌گويد؛ و آنان را پاكيزه نمى‌كند؛ و براى آنها عذاب دردناكى است.
بنابراین، انسان خودش به خودش ظلم می‌کند و قطعاً به حقایق و نتایج آن خواهد رسید؛ یعنی از جای دیگری به او عذاب نمی‌دهند، بلکه همه آتش درونی خودش می‌باشد که با دست خود مهیا و شلعه‌ور نموده است:
«إِنَّ اللَّهَ لَا يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئًا وَلَكِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ» (یونس علیه السلام، 44)
– خداوند هيچ به مردم ستم نمى‌كند؛ ولى اين مردمند كه به خويشتن ستم مى‌كند!
رهایی از عذاب‌ها:
بدیهی است که خداوند سبحان، دوست ندارد که هیچ یک از بندگانش دچار عذاب‌های خودساخته شوند؛ از این‌رو، به آدمی عقل، علم، قلب، فطرت، سمع، بصیر، پیامبر، کتاب، نقشۀ راه، برنامه، معلم، مربی، راهنما، رهبر و امام موهبت نموده است و فرموده همه مشمول رحمانیت خدا هستید، حال اطاعت کنید، تا مشمول رحیمیت او نیز بشوید و به سعادت ابدی برسید، و اگر مرتکب خطا و گناهی شدید، به سوی مغفرت او سرعت بگیرید:
«وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ * وَسَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ» (آل عمران، 133)
– و خدا و پيامبر را اطاعت كنيد، تا مشمول رحمت شويد * و شتاب كنيد براى رسيدن به آمرزش پروردگارتان؛ و بهشتى كه وسعت آن، آسمانها و زمين است؛ و براى پرهيزگاران آماده شده است.
پس عذاب، نتیجۀ گناهان باقی مانده است، و وقتی او فرموده بیایید که خداوند سبحان تمامی گناهانتان را یکجا می‌بخشد، چه دلیل، عذر و بهانه‌ای به جز جهل، تکبر و غفلت وجود دارد که کسی بازنگردد، استغفار و توبه ننماید و کار را به قبر، برزخ و قیامت بکشاند؟!
«قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (الزّمر، 53)
– بگو: «اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده‌ايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همۀ گناهان را مى‌آمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است».
عذاب‌ها برای همگان نیست:
«أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ * الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ * لَهُمُ الْبُشْرَى فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ لَا تَبْدِيلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ» (یونس علیه السلام، 62 تا 64)
– آگاه باشيد (دوستان و) اولياى خدا، نه ترسى دارند و نه غمگين مى‌شوند * همانها كه ايمان آوردند، و (از مخالفت فرمان خدا) پرهيز مى‌كردند * اينان در زندگانى دنيا و در آخرت بشارت دارند وعده‌هاى خداوند هيچ دگرگونى نمى‌پذيرد اين همان كاميابى بزرگ است.
- -“حسرت و غبن(پشیمانی)، نیز خودش نوعی عذاب است و بسیار هم شدید است، درون را می‌سوزاند! پس اگر وعده داد که مؤمنان و دوستانش، دچار هیچ ترس و اندوهی نمی‌شوند، یعنی دچار «حسرت و غبن» نیز نمی‌گردند.
- -“پشیمانی” فقط نسبت به غفلت و گناه دست می‌دهد، اما این که مؤمنی بگوید: «ای کاش بهتر بودم، و بیشتر عمل صالح انجام می‌دادم»؛ آنحسرت سوزاننده نیست؛ بلکه نشان از دیدن حقایق (درجات بهشت) و خواست او دارد؛ و البته خداوند منّان، برایش جبران می‌کند، مشمول شفاعتش قرار می‌دهد، به دعای اهل عصمت علیهم السلام، او را در اجر و ثواب آنها شریک می‌گرداند؛ تا جایی که کنار حوض کوثر در محضر آنان قرار می‌گیرد و به مقام محمود می‌رسد؛ و خلاصه آنها را راضی می‌گرداند «رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً» تا دچار حسرت و غبن نیز نشوند؛ وگرنه چه کسی می‌تواند مدعی شود که به خاطر ایمان، تقوا و عملکرد خودش به این مقامات و درجات رسیده است؟! بلکه این خداوند سبحان است که ولایت بندگان مؤمنش را بر عهده می‌گیرد و آنها را از ظلمات به سوی نور خارج می‌سازد: «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ … / البقره، 257».
