آیت‌الله حاج سید محمدعلی عالمی بلخابی (۱۳۰۲-۱۴۰۰ش) ملقب به ابوالشهداء از علمای بزرگ و مجاهد شیعه اهل افغانستان و نماینده رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) در این کشور بود. ایشان در ولایت سرپُل افغانستان به فعالیت‌های تبلیغی و فرهنگی مشغول بود و در آنجا خدمات ماندگاری از خود برجای گذاشت. آیت‌الله بلخابی ساختمان فعلی امامزاده یحیی بن زید افغانستان را همراه با کتابخانه، درمانگاه و مدرسه علمیه آن تأسیس نمود.
این عالم مجاهد شیعه، در راه آزادی و استقلال افغانستان و حاکم شدن ارزش‌های الهی و اسلامی در این کشور مسلمان‌نشین با رژیم کمونیستی و نیز گروه تکفیری طالبان در این کشور مبارزه کرد تا جایی که در این راه مقدس همسر و چهار فرزندش آسمانی شدند و شربت شیرین شهادت نوشیدند.
این عالم بزرگ افغانستانی، علاوه بر خدمات اجتماعی و فعالیت‌های سیاسی، به تدریس و تحقیق نیز اشتغال داشت و آثاری در زمینه فقه و اصول به رشته تحریر درآورده است.
زندگی‌نامه
مرحوم عالمی در اردیبهشت سال ۱۳۰۲ش در بلخ‌آب/بلخاب، از روستاهای سابق ولایت جوزجان و از شهرهای فعلی ولایت سرپُل در خانواده روحانی چشم به جهان گشود. ایشان در هشت سالگی پدرش را از دست داد. پدرش آیت‌الله سید محمدحسین (۱۲۳۴-۱۳۱۰ش) معروف به عالم بلخابی، از روحانیون فعال در بلخاب و یَک‌اَولَنگ (بامیان) بود که در زمان حکومت عبدالرحمن‌خان (۱۲۶۰-۱۲۸۰ش)، مدرسه علمیه‌ای در بلخاب احداث کرد که به‌نام مدرسه علمیه عالمیه شناخته می‌شود.
تحصیلات
ایشان در سال ۱۳۱۶ش وارد مدرسه علمیه عالمیه شد و ادبیات عرب را نزد عالمانی همچون برادر بزرگتر خود آیت‌الله سید محمدحیدر نجفی عالمی، آیت‌الله سید ابوالقاسم بلخی، شیخ غلامحسن پدردار و مرحوم شاه‌علی عطا گلورزی فراگرفت. سپس برای ادامه تحصیل از بلخاب به شهرستان یکاولنگ از توابع استان بامیان، رفت و در آنجا از محضر آیت‌الله رئیس یکاولنگی و آیت‌الله شیخ موسی سیاه دره مشغول بهره برد. آن مرحوم پس از دو سال تحصیل در این شهر به زادگاهش برگشت و در حوزه علمیه عالمیه تحصیلات خود را ادامه داد.
هجرت به مشهد و نجف
آیت‌الله عالمی در سال ۱۳۳۰ش بلخاب را به مقصد ایران ترک کرد و جوار بارگاه ملکوتی حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در مشهد مقدس رحل اقامت افکند و در مدرسه علمیه عباس قلی‌خان این شهر اقامت گزید. ایشان در مشهد از محضر بزرگانی چون ادیب نیشابوری و حاج شیخ هاشم خراسانی کسب فیض کرد.
آن مرحوم پس از مدتی تحصیل در مشهد، برای ادامه تحصیلات راهی عراق شد و در کنار مضجع نورانی حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در نجف اشرف اقامت گزید و از محضر بزرگان حوزه علمیه چون حضرات آیات حاج شیخ صدرا بادکوبه‌ای، حاج شیخ مجتبی لنکرانی، حاج شیخ کاظم تبریزی و آیت‌الله شهید مدنی کسب فیض نمود.
آیت‌الله عالمی در سال ۱۳۳۵ش به افغانستان بازگشت و در حوزه علمیه عالمیه مشغول به تدریس شد. ایشان در همین دوره ساختمان قدیمی مدرسه علمیه عالمیه بلخاب را تخریب کرد و ساختمان جدیدی برای آن احداث نمود.
آیت‌الله عالمی برای تکمیل تحصیلات حوزوی بار دیگر به نجف اشرف مهاجرت کرد. در این دوره در دروس خارج فقه و اصول نزد آیت‌الله خوئی، امام خمینی، آیت‌الله سید محسن حکیم و آیت‌الله شهید سیدمحمدباقر صدر زانوی ادب زد و از محضر آنان بهره کافی و وافی برد. وی پس از تکمیل تحصیلات به دلیل احساس تکلیف دوباره به بلخاب بازگشت و در مدرسه علمیه عالمیه مشغول تدریس شد.
شاگردان
آیت‌الله عالمی علاوه بر تدریس و تربیت شاگردان بسیاری در مدرسه علمیه عالمیه بلخاب، زمانی که در مشهد مقدس و نجف اشرف حضور داشت ضمن تحصیل، به تدریس کتاب های شرح لمعه، قوانین و باب حادی عشر نیز می‌پرداخت. از شاگردان مبرز ایشان در مشهد می‌توان به آیت‌الله شیخ علی واعظی، از اساتید حوزه علمیه مشهد و شیخ عطایی خراسانی مدیر مدرسه علمیه عباس قلی‌خان مشهد اشاره کرد.
تبلیغ احکام اسلامی
آیت‌الله عالمی در کنار تدریس در حوزه علمیه از تبلیغ، ترویج احکام اسلامی و ارشاد مردم غافل نبود و در این راه از هیچ تلاش و کوششی دریغ نمی‌کرد. ایشان احکام شرعی را به مردم مناطق مختلف ولایات شمال افغانستان آموزش می‌داد و قرائت حمد و سوره آنان را تصحیح می‌کرد. در این راستا شب‌های جمعه طلبه‌های مدرسه علمیه عالمیه را به مناطق مختلف می‌فرستاد و مجالس وعظ، خطابه و آموزش احکام برقرار می‌شد.
مبارزه علیه رژیم کمونیستی و طالبان
آیت‌الله عالمی در سال ۱۳۵۷ش، پس از به قدرت رسیدن گروه کمونیستی حزب خلق در افغانستان، مدتی را به خاطر عدم همکاری با آنان، در زندان گذراند. در فروردین ۱۳۵۸ش، پس از شروع قیام دایکندی و با تصمیم گروهی که مرحوم عالمی نیز در میان آنها بود، قیامی علیه دولت کمونیستی در بلخاب شروع شد که اهل‌سنت منطقه نیز با آن همراه شدند. این قیام تا سال ۱۳۶۳ش ادامه داشت.
پس از تشکیل حزب وحدت اسلامی افغانستان، در تابستان ۱۳۶۸ش، آیت‌الله عالمی به عنوان عضو شورای عالی نظارت آن انتخاب شد. ایشان پس از تسلط طالبان بر کابل (۱۳۷۵ش)، به ایران هجرت کرد و در جوار بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه معصومه(س) در شهر مقدس قم اقامت گزید و در سال ۱۳۸۱ش پس از سقوط طالبان دوباره به بلخاب بازگشت.
شهادت همسر و فرزندان
آیت‌الله عالمی بلخابی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نماینده تام‌الاختیار امام خمینی(ره) در افغانستان بود که دوشادوش مردم افغانستان با استعمارگران شوروی به مبارزه می‌پرداخت و در دوره اخیر نیز با اشغالگری‌ها و استعمارگری‌های آمریکا در منطقه مبارزه می‌کرد. ایشان در راه دفاع از آزادی و استقلال افغانستان همسر و چهار فرزندش را از دست داد. همسر و سه فرزند ایشان در دوران حکومت گروه کمونیستی حزب خلق (۱۳۵۷-۱۳۷۱ش) و یک فرزندش نیز توسط طالبان به شهادت رسیدند از این رو به ابوالشهداء ملقب است.
سید حیات‌الله عالمی، فرزند دیگر مرحوم بلخابی، عضو حزب حرکت اسلامی افغانستان است و مدتی به عنوان نماینده سرپل در پارلمان افغانستان فعالیت کرده است.
احداث بنای مرقد یحیی بن زید
مرحوم عالمی بلخابی در سال ۱۳۸۲ش با کمک شیعیان افغانستان و دولت ایران، ساخت آرامگاهی را برای قبر یحیی بن زید شروع کرد و در کنار آن، کتابخانه، درمانگاه و مدرسه رسول اعظم(ص) را برای مردان و مدرسه زینب کبری(س) را برای زنان تأسیس احداث کرد. یحیی بن زید (۱۰۷-ـ۱۲۵ق)، نوه امام سجاد(ع) که پس از شهادت پدرش زید بن علی به دست بنی‌امیه، علیه آنان قیام کرد و در جوزجان (شمال افغانستان) به شهادت رسید. آرامگاه ایشان تا سال ۱۳۸۲ش دارای بنایی کوچک و قدیمی بود.
برپایی نماز جمعه
آیت‌الله عالمی بلخابی در سرپل و سپس مزارشریف نماز جمعه شیعیان را برپا کرد. همچنین با حمایت ایشان در روستاها و شهرهای اطراف بلخاب، چندین حسینیه و مسجد تأسیس شد.
آثار و تألیفات
آیت‌الله بلخابی علاوه بر فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی و نیز تدریس آثار بسیاری در موضوعات فقه، اصول، کلام، فلسفه و ادبیات عرب به رشته تحریر درآورده است که برخی از آنها چنین‌اند:
رساله اصول عقاید
شرح سیوطی (تقریرات درس ادیب نیشابوری)
رساله‌ای در فلسفه
شرح بر حاشیه ملاعبدالله
شرح بر مکاسب شیخ انصاری
شرح رسائل شیخ انصاری
شرح بر کفایه
رساله‌ای درباره گناهان کبیره
ارتحال
آیت‌الله عالمی بلخابی پس از یک قرن مجاهدت علمی و فرهنگی در راستای ترویج معارف و آموزه‌های مکتب اهل‌بیت(ع)، سرانجام در پنجم سنبله/ شهریور ۱۴۰۰ش برابر با ۱۸ محرم‌الحرام ۱۴۴۳ق در سن یکصد سالگی در کابل دعوت حق را لبیک گفت و به دیار معبود خویش شتافت. پیکر ایشان در شهر سرپُل، در آرامگاه یحیی بن زید آرام گرفت. در پی رحلت این عالم برجسته شیعه، مراسم های بزرگداشت مختلفی در کشورهای مختلف همچون ایران و افغانستان برگزار شد. در قم سخنران این مراسم آیت‌الله رمضانی، دبیرکل مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) بود. همچنین به مناسبت ارتحال ایشان شخصیت‌های سیاسی و مذهبی بسیاری همچون آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید شهریاری دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، محمدحسن جعفری دبیرکل حزب رفاه افغانستان و رئیس مجمع فرهنگی انقلاب اسلامی افغانستان و سید عمار حکیم رئیس اسبق مجلس اعلای اسلامی عراق با صدور پیام‌های جداگانه فقدان ایشان را تسلیت گفتند و با شیعیان افغانستان ابراز همدردی کردند.
| ۱۳۰۲ش | تولد |
| ۱۳۱۶ش | ورود به مدرسه علمیه عالمیه |
| ۱۳۳۰ش | مهاجرت به مشهد مقدس برای ادامه تحصیل |
| ۱۳۳۵ش | بازگشت به افغانستان و تدریس در حوزه علمیه عالمیه |
| ۱۳۵۷ش | رفتن به زندان به خاطر عدم همکاری با گروه کمونیستی حزب خلق در افغانستان |
| ۱۳۵۸ش | شروع قیامی علیه دولت کمونیستی در بلخاب به همراه اهل‌سنت |
| ۱۳۶۸ش | عضو شورای عالی نظارت بر حزب وحدت اسلامی افغانستان |
| ۱۳۷۵ش | مهاجرت به قم پس از تسلط طالبان بر کابل |
| ۱۳۸۱ش | بازگشت به بلخاب پس از سقوط طالبان |
| ۱۳۸۲ش | آغاز احداث آرامگاهی بر قبر یحیی بن زید و احداث کتابخانه، درمانگاه و مدرسه رسول اعظم(ص) را برای مردان و مدرسه زینب کبری(س) را برای زنان در کنار آن، با کمک شیعیان افغانستان و دولت ایران |
| ۱۴۰۰ش/ ۱۴۴۳ق | وفات |
