معجزه در اصطلاح دینی، امر خارق العادهای است که با عنایت خاص خداوند واقع میشود تا صدق ادعای نبوت را اثبات کند. خارق العاده بودن معجزه، بررسی رابطه آن با قوانین علیت به طور عام، و قوانین طبیعی به طور خاص را در پی داشته است. برخی، معجزات را ناقض اصل علیت عام یا خاص دانسته و چون نقض اصل علیت را عقلا محال دانستهاند، در صدد تأویل معجزات برآمدهاند. برخی دیگر به استثناپذیری قوانین طبیعی قائل شده و گفتهاند قوانین طبیعی ناشی از اراده الهی است و خداوند میتواند هرگاه مصلحت بداند، اراده خود را تغییر دهد. بر اساس دیدگاهی دیگر، معجزات، اسباب و علل طبیعی ناشناخته دارد، و آنچه در معجزات نقض میشود اسباب شناخته شده در عالم طبیعت است، نه هرگونه سبب طبیعی. مطابق دیدگاهی دیگر، اسباب شناخته شده طبیعی که در معجزات نقض میشود، اسباب ظاهری وقایعاند، نه اسباب حقیقی؛ اسباب حقیقی، همان اسباب ناشناخته است که تنها آورندگان معجزات از آنها آگاهند. بر دیدگاههای مزبور نقدهایی وارد است که در این مقاله بیان شده است. دیدگاه صحیح در اینباره آن است که معجزات از باب حکومتِ یک قانون تکوینی بر قانون تکوینیِ دیگر است. در حقیقت، قوانین طبیعی مشروط به ایناند که قانونی برتر مانع تأثیر آن نشود، و عدم تحقق قانون به خاطر عدم تحقق شرط آن، مصداق نقض قانون نخواهد بود.
کلیدواژهها
خارق العاده، معجزه، اصل علیت، اصل سنخیت، قوانین طبیعی
