پرسش:
آیا در سایر سیارات نیز حیات یا همان “موجودات فضایی” وجود دارند؟ آیا در قرآن کریم یا احادیث، اشارهای به آن شده است؟ چرا تا کنون هیچ نمونهای کشف نشده است؟
پاسخ:
کشفیات علمی بشر
نوع بشر، به این خُرده علمی که تا کنون به دست آورده، خیلی میبالد؛ در حالی که هنوز تمامی موجودات روی زمین را نشناخته است و دانشمندان میگویند: «ناشناختههای ما از اعماق دریاها و اقیانوسها، به مراتب بیشتر میباشد!»
به عنوان مثال: یک نوع جدید از سوسک در سال 2020 کشف شد که در شرایط خاص و در محیطهای زیرزمینی زندگی میکند و آن را “Stygobromus hayi” نامیدند!
در سالهای اخیر، پژوهشگران انواع جدیدی از موجودات دریایی را کشف کردهاند که در اعماق اقیانوسها زندگی میکنند. این موجودات شامل انواع جدید ماهیها، نرمتنان، و موجودات میکروسکوپی هستند که به دلیل عمق زیاد، پیشتر ناشناخته بودند.
در سال 2019، دانشمندان در مطالعهای که بر روی ژنهای انسان و نئاندرتالها صورت گرفت، یک ژن خاص را شناسایی کردند که در ارتباط با تکامل مغز و هوش انسان میباشد و آن را “NEGR1” نامیدند!
موجودات فضایی
واژۀ “موجودات فضایی”، بیشتر موجوداتی شبیه به انسان و حیوان به شکلهای تخیلی و ترکیبی را به اذهان متبادر میسازد؛ چرا که در فیلمهای تخیلی چنین مطرح شدهاند! اما مقصود واقعی از “موجودات فضایی”، موجودات زنده در سایر سیارات و کهکشانها میباشد و هیچ لزومی ندارد که شبیه به موجودات زمینی باشند!
چرا تا کنون نمونههایی کشف نشده است؟
علم بشر محدود است و با شاخصههایی که در زمین برای حیات شناخته است، در پی یافتن موجوداتی در خارج از زمین میباشد، چنان که دانشمندان در صدد یافتن آب مایع، دما و فشار مناسب، و منابع انرژی در سایر سیارات میباشند؛ یا تحقیقات گستردهای مینمایند که ببینند آیا سیگنالهای رادیویی یا نوری، از حیات هوشمند (SETI)، در خارج از زمین دریافت مینمایند یا خیر؟!
در تحقیقی که با همکاری دانشمندان فضایی شوروی و آمریکا صورت گرفت و در کتابی تحت عنوان “ما تنها نیستیم” منتشر شد، اعلام گردید که: فقط در کهکشان ما، دست کم 1000 میلیون کره قابل زندگی وجود دارد. (استاد حسین نوری، دانش عصر فضا، ص 168)
بدیهی است که هر سیارهای، ویژگیهای خود را دارد و حیات در آنها نیز متناسب با همان شرایط میباشد؛ لذا تا وقتی دانشمندان با شاخصههای حیات در زمین، در پی یافتن حیات، یا “موجودات فضایی” میباشند، کشفیات خاصی نخواهند داشت، مگر آن که به وجود برخی از میکروبها در زیر یخها یا اعماق زمینِ سیارات پیببرند!
آیات قرآن مجید
در قرآن مجید، آیات متعددی دال بر حیات موجودات زنده، در تمامی سیارات و کهکشانها و حتی آسمانهای دیگر وجود دارد؛ اما نفرموده که شبیه انسان، حیوان، گیاه، یا ترکیبی از آنها میباشند.
«وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِنْ دَابَّةٍ وَهُوَ عَلَى جَمْعِهِمْ إِذَا يَشَاءُ قَدِيرٌ» (الشوری، 29)
– و از آيات او است آفرينش آسمانها و زمين و آنچه از جنبندگان در آنها خلق و منتشر نموده، و او هرگاه بخواهد قادر بر جمع آنها است.
«وَلِلَّهِ يَسْجُدُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ دَابَّةٍ وَالْمَلَائِكَةُ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ» (النّحل، 49)
– تمام آنچه در آسمانها و در زمين از جنبندگان وجود دارد و همچنين فرشتگان، برای خدا سجده میكنند و هيچگونه تكبری ندارند.
●- مهمترین و شاخصترین ویژگی موجود زنده، “حرکت” میباشد؛ لذا در قرآن کریم، با واژۀ «دَابَّةٍ – جنبده» از آنها یاد نمود و تصریح نمود که جنبدگان، نه تنها در آسمان اول، بلکه در تمامی آسمانها وجود و حیات دارند.
●- ویژگی دوم برای موجودات زنده، “شعور” میباشد که میتوان از آن به قوای درک تعبیر نمود. تصریح بر این که «تمامی جنبدگان در زمین و آسمانها برای او سجده میکنند» و جدا نمودن آنها از فرشتگان، دال بر آن است که به غیر از فرشتگان که مأموران حق تعالی در تمامی عالَم میباشند، موجودات زنده، جنبده و با شعور دیگری در سیارات و آسمانها زندگی میکنند.
علامه طباطبایی، رحمة الله علیه: «ظاهر آیه این است که در آسمانها خلقی از جنبندگان (دواب) مثل روی زمین وجود دارد و اگر کسی بگوید که منظور از جنبندگان آسمان، ملائکه هستند مردود است، چرا که کلمه «دواب» بر ملائکه اطلاق نشده است.» (الميزان/ج18/ص58 – و در نقد تفسیر الکشاف، زمخشری)
دانشمندان به تازگی دریافتهاند که نه تنها حیوانات، بلکه گیاهان نیز از نوع و مقداری “شعور” برخوردارند و تأثیر سخن یا نوای خوب یا بد، بر تنظیم ملکولهای آب نیز برخورداری جامدات از نوع و مقداری “شعور” در درک محیط اطراف را به اثبات رسانده است؛
اما، ما به حکم عقل و تصدیق و خبر وحی، میدانستیم و میدانیم که خداوند سبحان، هیچ موجود فاقد شعوری خلق ننموده است؛ لذا حتی سنگها و سایر جامدات نیز شعور دارند و تسبیح میگویند.
«يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» (التغابن، 1)
– هر آنچه در آسمانها و زمين است برای خدا تسبيح میگويند، مالكيت و حكومت از آن او است، و ستايش از آن او، و بر همه چيز توانا است.
●- ویژگی سوم، همان “علم – دانش” میباشد؛ خواه فطری و غریزی باشد، یا اکتسابی – خواه علم حضوری باشد یا حصولی، که بیشتر به انسان اختصاص دارد.
خداوند سبحان، تصریح نمود که نه تنها هر چه در آسمانها و زمین هست، او را تسبیح میگویند و به درگاه او نیایش دارند، بلکه به این نیایش و تسبیح خود “علم” دارند:
«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلَاتَهُ وَتَسْبِيحَهُ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِمَا يَفْعَلُونَ» (النّور، 41)
– آيا ندیدهای (ندانستهاى) كه هر كه [و هر چه] در آسمانها و زمين است براى خدا تسبيح مىگويند و پرندگان [نيز] در حالى كه در آسمان پر گشودهاند [تسبيح او مىگويند]؛ همۀ آنها ستايش و نيايش خود را مىدانند (به آن علم دارند) و خدا به آنچه مىكنند داناست.
چند حدیث:
امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام:
«هَذِهِ النُّجُومُ الَّتِی فِی السَّمَاءِ مَدَائِنُ مِثْلُ الْمَدَائِنِ الَّتِی فِی الْأَرْضِ مَرْبُوطَهٌ کُلُّ مَدِینَهٍ إِلَى عَمُودٍ مِنْ نُورٍ طُولُ ذَلِکَ الْعَمُودِ فِی السَّمَاءِ مَسِیرَهُ مِائَتَیْنِ وَ خَمْسِینَ سَنَهً» (بحارالأنوار ، ج۵۵ ،ص۹۱)
– این ستارگانی که در آسمان می باشند شهرهایی هستند مانند شهرهای موجود در زمین که هر شهری به ستونی از نور مربوط و متّصل است که طول آن ستون در آسمان به اندازۀ مسیر دویست و پنجاه سال است. و چون طول مسافت را به زمان گفتهاند، چه بسا مقصود فاصله با سرعت نوری باشد.
حضرت امام باقر علیه السلام:
«یَا أَبَا حَمْزَهَ هَذِهِ قُبَّهُ أَبِینَا آدَمَ ع وَ إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سِوَاهَا تِسْعاً وَ ثَلَاثِینَ قُبَّهً فِیهَا خَلْقٌ مَا عَصَوُا اللَّهَ طَرْفَهَ عَیْنٍ» (بحارالأنوار ، ج۵۴ ،ص۳۳۵)
– ای ابو حمزه! این گنبدِ (آسمانِ) پدر ما آدم است و همانا برای خدا غیر از این گنبد، سی و نه گنبد دیگر است که در آنها مخلوقاتی هستند که چشم بر هم زدنی خدا را عصیان نکردهاند.
حضرت امام صادق علیه السلام:
«إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اثْنَیْ عَشَرَ أَلْفَ عَالَمٍ کُلُّ عَالَمٍ مِنْهُمْ أَکْبَرُ مِنْ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ وَ سَبْعِ أَرَضِینَ مَا یَرَى عَالَمٌ مِنْهُمْ أَنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَالَماً غَیْرَهُمْ وَ إِنِّی الْحُجَّهُ عَلَیْهِمْ» (بحارالأنوار، ج۲۷، ص۴۱)
– برای خدای عزّ و جلّ دوازده هزار عالم است که هر کدام آنها بزرگتر از هفت آسمان و هفت زمین میباشد. هیچکدام از (اهل) این عوالم برای خدا عالمی غیر از عالم خودشان نمیبینند و من حجّت هستم برای تمامی این عالمها.
زیارت عاشورا
در زیارت عاشورا که حضرت امام باقر علیه السلام تعلیم فرمودهاند، به وجود ساکنان آسمانها که زنده هستند و از شعور، درک، شناخت و عواطف برخوردارند، تصریح شده است:
«يَا أَبا عَبْدِاللّٰهِ، لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزِيَّةُ وَجَلَّتْ وَعَظُمَتِ الْمُصِيبَةُ بِكَ عَلَيْنا وَعَلَىٰ جَمِيعِ أَهْلِ الْإِسْلامِ، وَجَلَّتْ وَعَظُمَتْ مُصِيبَتُكَ فِي السَّمَاوَاتِ عَلَىٰ جَمِيعِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ»
– ای اباعبدالله! هرآینه عزایت بزرگ و سنگین شد و مصیبت تو بر ما و بر همه اهل اسلام بس دشوار و طاقتفرسا گشت؛ و سنگین و دشوار و طاقتفرسا شد مصیبت تو در آسمانها بر همه اهل آسمانها.
