پرسش:
چطور همیشه و در همه حال با خدا باشیم و از غفلت در امان بمانیم؟
پاسخ:
خداوند سبحان، همیشه و در هر کجا، هر حالت و هر کاری، با ماست «وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنْتُمْ – و او با شماست، هر کجا که باشید» (الحدید، 4)؛ اما آدمی گاه از توجه به همنشین، همراه، ناظر، مراقب و نگهدار خود، غفلت میورزد!
خداوند سبحان، در آیات متعددی متذکر گردید و امر نمود که همیشه به یاد خدا باشید و لحظهای از یاد او غفلت نکنید.
بدیهی است که آدمی محبوبش را یاد میکند و با این یاد، به او وصل میشود و غفلت از یاد او، سبب فراموشی و دوری میگردد و البته که فراموشی و غفلت از یاد خدا و فراموش نمودن او، سبب سقوط و هلاکت میگردد!
اما، باید دقت نماییم که اولاً “یاد”، فقط ذهنی نیست؛ بلکه یاد قلبی و یاد عملی نیز، از اقسام “یاد کردن” میباشند.
به عنوان مثال: اگر به کسی که دوستش دارید فکر کنید، او را یاد نمودهاید – اگر او را در ذهن تصور نمایید و دربارهاش تخیلاتی بنمایید نیز او را یاد کردهاید – اگر با او ارتباطی از دور برقرار نمایید نیز او را یاد نمودهاید و اگر به دیدار او بشتابید و با او ملاقات نمایید نیز یاد اوست، چنان که اگر نسبت به خودتان و دیگران و در امورتان کاری کنید که محبوب دوست دارد، باز هم یاد او نمودهاید.
بنابراین، گاهی نام خداوند متعال را میبرید و تسبیح مینمایید – گاه نماز را به امر او و “قربة الی الله” اقامه مینمایید – گاه آیاتی از قرآن کریم را که فرمود “قرآن کریم ذکر است”، تلاوت میکنید – گاه دعا میکنید یا در دل با او نجوایی مینمایید، گاه استغفار و توبه میکنید و در دل و زبان میگویید: «خدایا! مرا ببخش» و گاه در راه او کاری میکنید که او دوست دارد شما چنین نمایید؛ خواه صله ارحام باشد، یا صدقه، یا رسیدگی به یتیم، یا جهاد در راه خدا، یا حتی دیدار دوستان دینی! اینها همه یاد خدا [ذکر] است؛ چنان که وقتی به یاد قیامت میافتید و با امید و نگرانی به آن توجه میکنید، ذکر اوست؛ و انجام هر عمل صالحی برای او، ذکر اوست.
رعایت حقوق پدر و مادر، همسر و فرزندان، همسایگان و دیگران، و هم چنین رعایت حلال و حرام در کسب، یا محرم و نامحرم در ارتباطات با دیگران، و پرهیز از شنیدن و گفتن یا خواندن و نوشتن سخن لغو و بیهوده [به ویژه در فضای مجازی]، و بالاخره رعایت تقوا و نگاه داشتن خود از گناهان و رویکرد به هر عمل صالحی، همه یاد [ذکر] خداوند سبحان است، چرا که به امر او و برای او انجام میپذیرند.
بنابراین، کسی که به توحید و معاد شناخت و اعتقاد دارد – همیشه و در هر کاری، جلب رضایت معبود و روز قیامت را در نظر دارد – در تمامی مواضع، رویکردها و کارهایش، نه تنها حدود إلهی را رعایت میکند، بلکه سعی در سبقت در نیکیها دارد، و مهمتر آن که اهل ولایت و امامت است؛ “دائم الذکر” میباشد؛ یعنی همیشه و در همه حال، به یاد اوست.
امام باقر علیه السلام، در بارۀ آیۀ «فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ – اگر نمیدانید، از اهل ذکر (آنها که به کتاب آسمانی علم دارند) بپرسید»، از قول پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمودند:
«الذِّکرُ أنا، وَ الأَئِمَّةُ(ع) أهلُ الذِّکرِ» (الکافی: ج۱ ص ۲۱۰)
– ذکر، منم و امامان (علیهم السلام) اهل ذکرند.
از یک سو فرمود: «خدا را بسیار یاد کنید»، از سویی دیگر فرمود که قرآن کریم ذکر است؛ و از سویی دیگر فرمود: «فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ – پس تا میتوانید، از قرآن بخوانید» (الزّمل، 20) – لذا تلاوت آیات قرآن مجید، ذکر او و شنیدن کلام اوست.
از یک سو فرمود که رحمت خدا واسعه است، رحیمیت خاص به مؤمنان دارد، شما نیز به حبل الله و رحمت او متصل گردید، و از سویی دیگر فرمود که پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله را “رحمة للعالمین” قرار داد و امامان علیهم السلام نیز همگی «امام الرّحمة» میباشند، پس برای ذکر خدا و اتصال به رحمت او، باید به آنان متصل شویم که یک معنای «… صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا» همین است.
نیتجه آن که: مسلمانی، سراسر یاد [ذکر] خداوند متعال است، خواه معارفش باشد، یا احکام و اخلاقش؛ لذا باید بکوشیم تا همیشه مسلمان [تسلیم امر او] باشیم و مسلمان بمیریم:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ» (آل عمران، 102)
– ای اهل ایمان! از خدا آن گونه که شایسته پروای از اوست، پروا کنید، و نمیرید مگر در حالی که مسلمان باشید [در برابر او و فرمانها و احکامش تسلیم باشید].
●- غفلت از یاد خدا و فراموش کردن او، از چیرگی ابلیس لعین و سایر شیاطین جنّ و انس بر انسان میباشد:
«اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطَانُ فَأَنْسَاهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ أُولَئِكَ حِزْبُ الشَّيْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ» (المجادلة، 39)
– شيطان بر آنها چيره شده و ياد خدا را از خاطر آنها برده است، آنها حزب شيطانند بدانيد حزب شيطان زيانكارانند.
