به گزارش افق اندیشه از کابل: حجتالاسلاموالمسلمین استاد سیدعبدالحکیم موسوی مدقق در نشست علمی «مبانی فقهی زیارت اربعین» به بررسی مبانی فقهی پیادهروی و راهپیمایی اربعین امام حسین (ع) پرداخت و آنها را به دو دستهی مبنای عام و مبنای خاص تقسیم کرد و شبهه بدعتگذاری اربعین را پاسخ داد. او گفت: چهار مبنای عام برگرفته از آیات قرآن کریم و روایات برای این پیادهروی و راهپیمایی اربعین داریم و مبنای خاص هم در همین مورد وجود دارد. مبنای اول تعظیم شعائر الهی است. مبنای دوم، ابراز محبت به اهلبیت (ع) است. مبنای سوم، زندهنگه داشتن نام و یاد اولیای الهی است. مبنای چهارم، احیای امر اهلبیت (ع) است. این چهار مبنا مبنای عامی است که هم میتواند مبانی مراسم پیادهروی اربعین باشد و هم مبانی خیلی از برنامههای دینی و مذهبی دیگر، مثل: عزاداری در قالبهای مختلف و ساختن بنای قبور اولیای الهی و زیارت.
مبنای خاص پیادهروی و راهپیمایی اربعین
حجتالاسلاموالمسلمین موسوی مدقق مبنای خاص پیادهروی و راهپیمایی اربعین امام حسین (ع) را عبارت دانست از: دستور خاص برای پیادهروی به سوی اماکن مقدسه و زیارت اولیای الهی. که این هم ریشه در سیره عقلا و ارتکاز آنها دارد. چون در ارتکاز و سیره عقلا کسی بخواهد به دیدار و زیارت یک شخصیت والا یا اماکن مقدسه برود، اگر با پای پیاده برود و حتی با پای برهنه برود یک احترام و تواضع خاص است. اسلام عزیز این ارتکاز و سیره عقلا را نسبت به اولیای الهی و اماکن مقدسه الهی تأیید و امضا فرموده است.
او اضافه کرد: در منابع اهل سنت و منابع اهل تشیع ابوابی مربوط به استحباب پیادهروی هست: استحباب پیادهروی در سفر حج و زیارت کعبه شریف. (بارها هم شنیدیم که امام حسن مجتبی (ع) بیست و چند بار پای پیاده به زیارت کعبه شریف مشرف شده است.) همچنین رفتن با پای برهنه به زیارت مومنین. رفتن با پای برهنه برای برگزاری نماز عید و زیارت قبور مومنین. مرحوم صاحب وسائل ابواب مختلفی را در اینجا مطرح نموده از جمله یکی آنها باب استحباب پیادهروی برای زیارت قبر امام حسین (ع) است. این مبانی عام و این مبانی خاص میتوانند مبانی راهپیمایی عظیم اربعین و مراسم جهانی پیادهروی اربعین را تشکیل بدهند.
شبهه بدعتگذاری
حجتالاسلاموالمسلمین استاد سیدعبدالحکیم موسوی مدقق در تقریر شبهه بدعتگذاری گفت: گاهی میگویند مراسم پیادهروی و راهپیمایی عظیم اربعین به شکل فعلیاش سابقهای در اسلام نداشته است. در زمان پیامبر عظیمالشان (ص)، صحابه، تابعین و شاید هم زمان ائمه (ع) این طور نبوده است که پیادهروی اربعین به شکل فعلی انجام بشود. این شبهه در خیلی از موارد دیگر هم مطرح میشود.
او در پاسخ به این شبهه مفهومشناسی بدعت را بحث کرد و گفت: دو برداشت از معنای بدعت در بین علمای اسلامی رایج است: برداشت اول که مورد تأکید ماست این است که بدعت یعنی افزودن در دین یا کاستن از دین بدون اینکه دلیل خاص یا دلیل عام داشته باشیم. ابن رجب حنبلی میگوید: بدعت عبارت از این است که در شریعت و به عنوان حکم شرعی یا عمل شرعی چیزی در دین ایجاد شود. در دین اضافه بشود بدون اینکه اصل و اساسی در دین داشته باش؛ ولی، اگر اصل و پایهای در دین داشته باشد بدعت در دین نیست، گرچه ممکن است از نظر لغوی بدعت به معنای نوآوری بر آن صدق بکند.
وی افزود: ابن حجر عسقلانی هم همین تعریف را ارائه میدهد. احمد بن علی مالکی همین تعریف را مختصر و کوتاه میکند و میگوید: بدعت آن است که در قالب اصول و قواعد نگنجد. اگر در قالب اصول و قواعد بگنجد دیگر بدعت نیست. چه آن اصل یا قاعده یک قاعده خاص باشد یا یک اصل و قاعده عام باشد. گرچه این کار سابقه در اسلام هم نداشته باشد بدعت به حساب نمیآید. علمای شیعه مثل سید مرتضی و علامه مجلسی فرمایششان به همین معنا برمیگردد. به عنوان مثال: در بحث مراسم سینهزنی، دستور عام را که همان تعظیم شعائر الهی باشد داریم، اما دستور خاص سینه زنی به شکل فعلی را نداریم. اگر بیاییم این قالب را براساس همان دستور کلی انجام بدهیم و این قالب خاص را به شرع نسبت ندهیم و نگوییم شریعت به ما گفته شما بدین نحو سینهزنی و زنجیرزنی بکنید. بگوییم شریعت به ما گفته شما تعظیم شعائر الهی بکنید و یاد و نام اولیای الهی را زنده نگه دارید، ولی ما در این قالب خاص ابراز محبت میکنیم، این بدعت نیست و اشکال ندارد.
او تأکید کرد: نکته خیلی مهمی است که ما همیشه بین این دوتا فرق بگذاریم. بین دستور کلی و آن قالب خاص. که آن قالب خاص را اگر دلیل نداشته باشیم به شرع نسبت ندهیم. آن قالب خاص هم باید مشروعیتش فی نفسه ثابت باشد. نمیشود بگوییم ما دستور داریم که ابراز محبت کنید و من با عملی که فی نفسه حرام باشد ابراز محبت میکنم.
شورای عالی نظارت بر حوزههای علمیه افغانستان با همکاری مرکز فقهی ائمه اطهار و مدرسه تخصصی امام جعفر صادق (ع) نشست علمی مبانی فقهی زبارت اربعین را روز پنجشنبه نهم اسد 1404 در کابل برگزار گرد. این نشست علمی با گردانندگی حجتالاسلاموالمسلمین محمدرضا مظفری و تلاوت قرآن حجتالاسلاموالمسلمین نبوی و مداحی سید جهانگیر موسوی آغاز شد. سپس حجتالاسلاموالمسلمین محمدتقی مهدوی، از اساتید مدرسه تخصصی امام جعفر صادق (ع)، و حجتالاسلاموالمسلمین سید محمد موسوی، از اساتید مرکز فقهی ائمه اطهار، به کارشناسی و بحث پیرامون ابعاد فقهی زیارت اربعین پرداختند. همچنین، حجتالاسلاموالمسلمین استاد سید عبدالحکیم موسوی مدقق ایراد سخنرانی کرد.
