حجت الاسلام والمسلمین محمدابراهیم اکرمی (مدیر حوزه علمیه خاتم النبیین (ص) و عضو شورای علمای شیعه افغانستان) در سمینار «بررسی شخصیت علمی- فرهنگی امام صادق (ع)» با انتقاد از رویکرد غالب حوزههای علمیه و سکوت علما در برابر ملیگرایی، قومگرایی و منطقهگرایی افراطی یادآور شد: علما و حوزههای علمیه مسئولیت دارند به مسائل روز و نیازهای فکری جامعه بپردازند.
عضو شورای علمای شیعه افغانستان اذهان را به میراث علمی و معنوی برجای مانده از امام جعفر صادق (ع) توجه داد و گفت: از امام صادق (ع) مجموعهای از آثار و احادیث باقی مانده که منابع فقهی مذهب تشیع است و در روزگار ما این حوزههای علمیه است که سخنگوی این مکتب و مذهب است و باید احکام و معارف را از منابع استخراج کند. اگر همین موضوع را به یک سؤال تبدیل بکنیم و بپرسیم آیا اهل علم و حوزههای علمیه توانستهاند نیازهای دینی و مذهبی مردم را برآورده بسازند یا نه، شاید در پاسخگویی به آن دچار مشکلات متعدد شویم.
او افزود: از امام صادق (ع) مجموعهی غنی و پربار و کافی در منابع حدیثی، فقهی و کلامی شیعه وجود دارد. شکی هم نیست که آن امام بزرگ همانطور که در عصر خود به تبیین احکام و معارف اصیل دین پرداخت، شاگردان بزرگی نیز تربیت کرد که هرکدام وارث سنت و احکام و معارف اسلام و ناشر آن احکام شدند. این شاگردان معارف را به حلقههای بعدی منتقل کردند تا کمکم به جزوه و رساله و کتاب مبدل شد و این روند تا به امروز ادامه یافت.
مدیر حوزه علمیه خاتم النبیین (ص) در بررسی تاریخی عملکرد حوزههای علمیه شیعه و عالمان دین عملکرد آنها را با عملکرد شیخ طوسی رحمه الله علیه مقایسه کرد و گفت: شیخ طوسی رحمه الله علیه شب و روز خود را در راه خدمت به معارف و علوم دینی گذاشت و آثار گرانبهایی برای من و شما به ارث گذاشت، اما در این فاصلهی هزار سال آیا واقعا علمای اسلام و حوزههای علمیه توانستند تغییرات چشمگیری به آنچه شیخ طوسی انجام داد بیفزایند؟ میبینیم مجموعههای فقهی بسیار گرانبهایی از مسالک الافهام تا جواهرالکلام به وجود آمده که هرکدامشان ده یا بیست جلد است، اما اکثر اینها حول محور موضوعاتی میچرخند که در همان کتابهای مرحوم شیخ طوسی مطرح شده است. درحالی که در این هزار سال میشد فروعات فراوانی افزود و موضوعات جدیدی طرح کرد. امروز از نگاه فقهی با مسائل متعددی مواجه هستیم. ما دچار فقر منبع نیستیم. ما دچار رکود فعالیتیم. پدیدههای جدیدی وجود دارد چه در قراردادها و عقود، چه در احوال شخصیه، چه در امور متعدد دیگر حقوقی. وقتی ما منابع را میبینیم میبینیم اینها در کلمات فقها پیدا نمیشود. میبینیم خیلی از نیازمندیهای جامعه مؤمنین در رسالههای عملیه دیده نمیشود و این فقر را با چاپ کتابهای استفتائات جبران میکنند.
حجت الاسلام والمسلمین اکرمی ضمن اشاره به احادیث امام صادق (ع) تأکید کرد: منابع کم نیست، کار کم است. بخش فقه را هم اگر ما نادیده بگیریم در بحث معارف ببینید چگونه است. مباحث امروز ما در بحث کلامی و اعتقادی با مباحثی که در هشت قرن قبل مطرح میشد چقدر تفاوت دارد؟! تفاوت بسیار اندک است. ما در قبال بحران معنویت در زمان معاصر خود چی حرف برای گفتن داریم؟ ما چقدر میتوانیم از مکتب امام صادق (ع) برای نیازهای امروزین خود استفاده کنیم؟ چرا جوانان ما که تحصیلات ابتدایی و متوسطه دارند دچار احساس پوچی میشوند؟ این از کمبود کار حوزهها و علمای دین است.
او افزود: یک بار عصر امام صادق ع را ببینید که آن امام همام چه کار کرده است. زمینه حکومت تا حد فراوان برای امام صادق (ع) فراهم بود، اما حضرت امام جعفر صادق (ع) به سوی این جاذبههای فریبنده ریاست و قدرت کشانده نشد. برای تبیین عقاید و احکام و معارف اصیل دینی اهتمام کرد و قرآن و حدیث را به عنوان دو منبع مهم دین اسلام معرفی کرد.
عضو شورای علمای شیعه افغانستان با انتقاد از وضعیت چاپ و نشر کتابهای دینی نیز گفت: امروز کتاب زیاد چاپ میشود، اما این کتابها چقدر پاسخگوی نیازهای جامعه ما هستند؟ در زمان کنونی ما یکی از مسائل بسیار حاد و غمانگیز مسئله ملیتگرایی و قومگرایی و نژاد و منطقه است. این عوامل امت مسلمه را تکهتکه و قسمت قسمت میکند. علمای اسلام در قبال این گرایش افراطی قومگرایی و ملیگرایی و منطقهگرایی چه کار کرده است؟ مگر وظیفه علمای دین بیان و تبیین مواضع اسلام نیست؟ ما در قبال افکار انحرافی که به اشکال گوناگون ظهور میکند چه کار کردیم؟ در عصر امام صادق (ع) گرایشهای روشنفکرانه یک شکل و شمایلی داشت، در عصر ما شکل و شمایل دیگری دارد. هر زمان مقتضیات خودش را دارد، اما حوزه ها چی کار کردند؟ ما باید کوشش کنیم به اندازه توانایی خود در مسیر امام صادق (ع) حرکت کنیم.
سمینار علمی تخصصی «بررسی شخصیت علمی- فرهنگی امام صادق (ع)» با حضور پرشمار عالمان دین، استادان و طلاب علوم دینی و به کوشش شورای علمای شیعه افغانستان روز شنبه ششم ثور ۱۴۰۴ خورشیدی در حوزه علمیه خاتمالنبیین (ص) برگزار کرد.
/پایان/