زمینههای تاریخی
احمد بن اسماعیل سامانی، امیر سامانی و حاکم خراسان و ماوراء النهر، در سال 301 هجری قمری به دست غلامانش به قتل رسید. او از خاندان سامانی بود که در قرن سوم و چهارم هجری بر بخشهای وسیعی از ایران و آسیای مرکزی حکومت میکردند. احمد بن اسماعیل پس از پدرش، اسماعیل بن احمد، به قدرت رسید و دوران حکومت او با تحولات سیاسی و نظامی همراه بود. با این حال، پایان کار او بهصورت ناگهانی و با قتلش رقم خورد.
منبع: تاریخ أبي الفداء جلد: 1 صفحه: 393
رویداد قتل
در شب 23 جمادی الثانی سال 301 هجری قمری، احمد بن اسماعیل سامانی در حالی که برای شکار به بیرون از شهر رفته بود، توسط گروهی از غلامانش به قتل رسید. گزارشها حاکی از آن است که غلامان بهصورت غافلگیرانه به او حمله کردند و او را بر روی تختش ذبح کردند. پس از قتل، غلامان فرار کردند و جسد احمد به بخارا منتقل و در آنجا دفن شد. برخی از غلامان بعداً دستگیر و اعدام شدند.
منبع: الكامل في التاريخ جلد: 8 صفحه: 77
دلایل و انگیزهها
دلایل قتل احمد بن اسماعیل بهطور دقیق مشخص نیست، اما برخی گزارشها اشاره میکنند که او رفتار سختگیرانهای با غلامانش داشت و این موضوع ممکن است باعث نارضایتی و توطئه برای قتل او شده باشد. همچنین، برخی منابع به اختلافات داخلی در دربار سامانی و رقابتهای سیاسی بهعنوان عوامل احتمالی اشاره میکنند.
منبع: تاریخ الطبري جلد: 10 صفحه: 147
پیامدهای قتل
پس از قتل احمد بن اسماعیل، پسر هشتسالهاش، نصر بن احمد، به جای او به قدرت رسید. با توجه به سن کم نصر، امور حکومت در دست وزیران و مشاوران قرار گرفت. این واقعه باعث ایجاد بیثباتی در مناطق تحت حکومت سامانیان شد و برخی از مناطق مانند سجستان علیه حکومت مرکزی شورش کردند.
منبع: الكامل في التاريخ جلد: 8 صفحه: 79
اهمیت تاریخی
قتل احمد بن اسماعیل سامانی نقطه عطفی در تاریخ سامانیان بود. این واقعه نه تنها پایان حکومت یکی از امیران قدرتمند این خاندان را رقم زد، بلکه باعث تضعیف ساختار سیاسی و نظامی سامانیان شد. با این حال، خاندان سامانی تا چند دهه بعد به حکومت خود ادامه دادند، هرچند که قدرت آنها به تدریج کاهش یافت.
منبع: تاریخ الإسلام جلد: 23 صفحه: 10
منابع
1. تاریخ أبي الفداء، جلد 1، صفحه 393
2. الكامل في التاريخ، جلد 8، صفحه 77
3. تاریخ الطبري، جلد 10، صفحه 147
4. الكامل في التاريخ، جلد 8، صفحه 79
5. تاریخ الإسلام، جلد 23، صفحه 10
ذكر مقتل أحمد الساماني) في هذه السنة قتل الأمير أحمد بن إسماعيل الساماني، صاحب خراسان و ما وراء النهر، ذبحه بالليل جماعة من غلمانه على سريره، و هربوا ليلة الخميس، لسبع بقين من جمادى الآخرة، و كان قد خرج إلى البر متصيدا، فحمل إلى بخارى و دفن بها، و ظفروا ببعض أولئك الغلمان فقتلوهم، و ولّي الأمر بعده، ولده أبو الحسن نصر ابن أحمد، و هو ابن ثمان سنين
