زمان و مکان نگارش وصیتنامه
امام علی در تاریخ ۱۰ جمادیالاول سال ۳۹ هجری قمری، یعنی حدود چهار ماه و سیزده روز پیش از شهادتشان، وصیتنامهای را به خط خود نوشتند. این وصیتنامه در شرایطی نگارش شد که ایشان در آستانه شهادت قرار داشتند و بهعنوان آخرین سند مکتوب از ایشان، اهمیت تاریخی و دینی فراوانی دارد. مکان دقیق نگارش این وصیتنامه مشخص نیست، اما به احتمال زیاد در کوفه، محل اقامت و حکومت ایشان، نوشته شده است.
منبع: مقتل الإمام أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام جلد : 1 صفحه : 54
شاهدین و محتوای وصیتنامه
در هنگام نگارش این وصیتنامه، افرادی مانند عبیدالله بن ابیرافع و هیاج بن ابیهیاج به عنوان شاهد حضور داشتند. محتوای این وصیتنامه شامل دستوراتی درباره امور مالی، حقوق بردگان و دیگر مسائل مرتبط با خانواده و اموال ایشان بود. بخشی از این وصیتنامه در کتابهایی مانند «نهجالبلاغه» نیز نقل شده است که نشاندهنده اهمیت آن در منابع تاریخی و حدیثی است.
منبع: مقتل الإمام أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام جلد : 1 صفحه : 54
اختلاف در تاریخ نگارش
در برخی منابع، تاریخ نگارش این وصیتنامه به سال ۳۷ هجری قمری نسبت داده شده است. این اختلاف ممکن است ناشی از تفاوت در نقلهای تاریخی باشد. با این حال، بیشتر منابع تاریخی و حدیثی، تاریخ ۳۹ هجری قمری را به عنوان زمان نگارش این وصیتنامه تأیید میکنند.
منبع: الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء جلد : 7 صفحه : 226
اهمیت وصیتنامه در تاریخ اسلام
وصیتنامه امام علی نه تنها به عنوان یک سند تاریخی، بلکه به عنوان بخشی از میراث دینی و اخلاقی ایشان مورد توجه قرار گرفته است. این وصیتنامه نشاندهنده دقت و عدالت ایشان در تقسیم اموال و توجه به حقوق افراد تحت سرپرستیشان است. همچنین، این سند به عنوان یکی از آخرین اقدامات امام علی پیش از شهادت، اهمیت ویژهای در تاریخ تشیع دارد.
منبع: شرح الأخبار جلد : 2 صفحه : 454
منابع
1. مقتل الإمام أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام جلد : 1 صفحه : 54
2. شرح الأخبار جلد : 2 صفحه : 454
3. الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء جلد : 7 صفحه : 226
جمعبندی و خلاصه سازی توسط هوش مصنوعی
شهد عبيد اللّه بن أبي رافع و هياج بن أبي هياج و كتب عليّ بن أبي طالب أمّ الكتاب بيده لعشر خلون 4 من جمادى الأولى سنة تسع و ثلاثين.
– حدّثنا وكيع قال: حدثنا حسن بن صالح عن جعفر [بن محمّد عليه السلام] أنّ النبيّ صلى اللّه عليه [و آله] و سلّم أقطع عليّا الفقيرين و بئر قيس و الشجرة.
و قال الياقوت الحموي – بعد تفسيره «الفقير» – في كتاب معجم البلدان: و عن جعفر بن محمد: أنّ النّبي صلى اللّه عليه [و آله] و سلم أقطع عليّا رضي اللّه عنه أربع أرضين: الفقيرين و بئر قيس و الشجرة…
(1) و يمكن أن يقرأ: هذا ما أوصى به.
(2) و في المختار: «26» من باب الكتب من كتاب نهج البلاغة: «و من كان من إمائي…».
و هو أظهر مما في هذه الرواية و ما بمساقها لأنّ هذا الذيل مرويّ بالسند السابق و من تتمّة الرواية السالفة.
(3) هذا هو الظاهر الموافق لما عثرنا عليه، و في أصلي: «اولادي».
(4) كذا في أصلي، و أمّ الشيء: أصله. و كلمة: «العشر» رسم خطّها غير واضح من أصلي و يحتمل – شهد عبيد اللّه بن أبي رافع و هياج بن أبي هياج و كتب عليّ بن أبي طالب أمّ الكتاب بيده لعشر خلون 4 من جمادى الأولى سنة تسع و ثلاثين.
– حدّثنا وكيع قال: حدثنا حسن بن صالح عن جعفر [بن محمّد عليه السلام] أنّ النبيّ صلى اللّه عليه [و آله] و سلّم أقطع عليّا الفقيرين و بئر قيس و الشجرة.
و قال الياقوت الحموي – بعد تفسيره «الفقير» – في كتاب معجم البلدان: و عن جعفر بن محمد: أنّ النّبي صلى اللّه عليه [و آله] و سلم أقطع عليّا رضي اللّه عنه أربع أرضين: الفقيرين و بئر قيس و الشجرة…
(1) و يمكن أن يقرأ: هذا ما أوصى به.
(2) و في المختار: «26» من باب الكتب من كتاب نهج البلاغة: «و من كان من إمائي…».
و هو أظهر مما في هذه الرواية و ما بمساقها لأنّ هذا الذيل مرويّ بالسند السابق و من تتمّة الرواية السالفة.
(3) هذا هو الظاهر الموافق لما عثرنا عليه، و في أصلي: «اولادي».
(4) كذا في أصلي، و أمّ الشيء: أصله. و كلمة: «العشر» رسم خطّها غير واضح من أصلي و يحتمل – قال عبيد اللّه [بن أبي رافع]: و كان بين مقتله و بين كتابه هذا أربعة أشهر و ثلاث عشرة ليلة.
