يكي از پيامبران مرسل، حضرت الياس است كه نام مباركش در قرآن در دو مورد آمده است، در يك جا به عنوان انساني شايسته در رديف زكريا و عيسي و يحيي ـ عليهم السلام ـ ذكر شده (انعام ـ 85) و در جاهاي ديگر به عنوان پيامبر مرسل ياد شده است (صافّات، 123).
گرچه طبق بعضي از اقوال الياس ـ عليه السلام ـ همان ادريس، يا خضر يا ايليا است، ولي از ظاهر آيات قرآن استفاده ميشود كه او به طور مستقل، يكي از پيامبران است.
و در آية 130 سورة صافات ميخوانيم: «سَلامٌ عَلى إِلْياسِينَ؛ سلام بر اِلْياسين»
سپس در آية 132 ميفرمايد: «إِنَّهُ كانَ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ؛ او از بندگان مؤمن ما است.»[1]
كلمة الياسين همان الياس است كه يا و نون بر آن افزوده شده است، و نيز احتمال دارد نظر به اين كه پدرش ياسين نام داشت، او را الياسين خواندند.
الياس از پيامبران بني اسرائيل و از نوادههاي هارون ـ عليه السلام ـ[2] برادر موسي ـ عليه السلام ـ است، و از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده كه الياس از پيامبران عابد بني اسرائيل بود.[3]
شيوة دعوت الياس ـ عليه السلام ـ
حضرت الياس ـ عليه السلام ـ از طرف خدا مأمور هدايت بت پرستان شد، كه به قول بعضي، آنها در بَعْلُبك (كه اكنون در كشور لبنان قرار گرفته) بودند. الياس ـ عليه السلام ـ آنها را به تقوا و پاكسازي دعوت كرد. و از بت پرستي و پرستش بت بَعْلُ (كه بت بزرگ آنها بود) برحذر داشت، و قوم بت پرست را به خاطر پرستش بت، سخت نكوهش نمود و به آنها فرمود: خداي يكتا و بيهمتا پروردگار شما و پدران پيشين شما است، مربي و تربيت كنندة شما او است، همة نعمتهايي كه داريد از او است، و حل هر مشكلي به دست با كفايت او ميباشد، چرا جز او را ميپرستيد؟ دست از تقليد كوركورانه برداريد، و روش نياكان خود را دنبال نكنيد، خداي حقيقي را بپرستيد.
ولي قوم خيره سر و خود خواه او، گوش به اندرزهاي او ندادند، و به هدايتهاي منطقي و دلسوزانة او اعتنا نكردند، و به تكذيب او پرداختند، خداوند به آنها هشدار داد كه روزي خواهد آمد كه آنها در دادگاه عدل الهي قرار خواهند گرفت و در عذاب دوزخ، احضار خواهند شد.[4]
ايمان گروه اندكي به دعوت الياس ـ عليه السلام ـ
تبليغات الياس ـ عليه السلام ـ باعث شد كه عدهاي از بندگان خالص خدا، به او ايمان آوردند، و برخلاف مسلك جامعه، سنّت شكني نموده، و باطل را رها كرده و به حق پيوستند. با اين كه چنين كاري در شرايط سخت آن عصر، بسيار دشوار بود، ولي آنها سنت باطل تقليد كوركورانه و جمله بياساس «خواهي نشوي رسوا همرنگ جماعت شو» را رها كرده، و دعوت به حق الياس ـ عليه السلام ـ را باور كردند و جزء ياران او شدند.[5]
مناجات حضرت الياس ـ عليه السلام ـ در سجده
مفضل بن عمر ميگويد: همراه دوستان براي ملاقات با امام صادق ـ عليه السلام ـ رهسپار شديم. به در خانة آن حضرت رسيديم و ميخواستيم اجازة ورود بگيريم. پشت در شنيديم كه آن حضرت سخني ميگويد، ولي آن سخن عربي نبود و خيال كرديم كه به لغت سرياني است. سپس آن حضرت گريه كرد، و ما هم از گرية او به گريه افتاديم، آن گاه غلام آن حضرت بيرون آمد و اجازة ورود داد.
ما به محضر امام صادق ـ عليه السلام ـ رسيديم. پس از احوالپرسي، من به امام عرض كردم: «ما پشت در، شنيدم كه شما سخني كه عربي نيست و به خيال ما سرياني است، تكلم ميكردي، سپس گريه كردي و ما هم با شنيدن صداي گرية شما به گريه افتاديم».
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: «آري من به ياد الياس افتادم كه از پيامبران عابد بني اسرائيل بود، و دعايي را كه او در سجده ميخواند، ميخواندم»، سپس امام صادق ـ عليه السلام ـ آن دعا (و مناجات) را به لغت سرياني، پشت سر هم خواند، كه سوگند به خدا هيچ كشيش و اُسقفي را نديده بودم كه همانند آن حضرت، آن گونه شيوا و زيبا بخواند، و بعد آن را براي ما به عربي ترجمه كرد و فرمود: الياس در سجودش چنين مناجات ميكرد:
«اَتُراكُ مُعَذِّبِي وَ قَدْ عَفَّرْتُ لَكَ فِي التُّرابِ وَجْهِي، اَتُراكَ مُعَذَّبِي وَ قَد اِجْتَنَبْتُ لَكَ الْمَعاصِي، أتُراكَ مُعَذَّبِي وَ قَدْ اَسْهَرْتُ لَكَ لَيلِي؛ خدايا آيا به راستي تو را بنگرم كه مرا عذاب كني، با اين كه روزهاي داغ به خاطر تو (با روزه گرفتن) تشنگي كشيدم؟!، آيا تو را بنگرم كه مرا عذاب كني، در صورتي كه براي تو، رخسارم را (در سجده) به خاك ماليدم؟!، آيا تو را بنگرم كه مرا عذاب كني با آن كه به خاطر تو، از گناهان دوري گزيدم؟!، آيا تو را ببينم كه مرا عذاب كني با اين كه براي تو، شب را به عبادت به سر بردم؟!»
خداوند به الياس، وحي كرد: «سرت را از خاك بردار كه من تو را عذاب نميكنم»
الياس عرض كرد: «اي خداي بزرگ، اگر اين سخن را گفتي (كه تو را عذاب نميكنم) ولي بعداً مرا عذاب كردي چه كنم؟! مگر نه اين است كه من بندة تو و تو پروردگار من هستي؟»
باز خداوند به او وحي كرد:
«اِرْفَعْ رَأسَكَ فَاِنِّي غَيرُ مُعَذَّبِكَ، اِنِّي اِذا وَعَدْتُ وَعْداً وَ فَيتُ بِهِ؛ سرت را از سجده بردار كه من تو را عذاب نميكنم و وعدهاي كه دادم به آن وفا خواهم نمود.»[6]
[1]. اين آيه بيانگر آن است كه منظور آل ياسين نيست، بلكه اِلياسين است.
[2]. به اين ترتيب: «الياس بن ياسين بن فنحاص بن عيزار بن هارون» (مجمع البيان، ج 8، ص 457).
[3]. اصول كافي، ج 1، ص 227.
[4]. صافات، 124ـ127؛ بحار، ج 13، ص 392.
[5]. صافات، 128.
[6]. اصول كافي، ج 1، ص 227.
