حجت‌الاسلام والمسلمین سید رشید صمیمی عضو هیأت علمی جامعة المصطفی العالمیه و استاد حوزه علمیه قم در گفتگو با شفقنا افغانستان گفت: «زن در جهان معاصر و به خصوص در جامعه کنونی افغانستان اگر میخواهد تأثیرگذار باشد باید وجوه و ابعاد مختلف شخصیت حضرت زینب (س) را به عنوان الگو در جهت اصلاح خود و جامعه خود مشابه‌سازی کند.»
تاریخ اسلام بدون حضور حضرت زینب (س) ناقص است
سید رشید صمیمی با اشاره به تأثیرگذاربودن شخصیت حضرت زینب کبری (س) در جهان بشریت و بخصوص در جهان اسلام افزود: «ما تاریخ اسلام را تقریباً بدون حضور حضرت زینب (س) تاریخی ناقص می‌دانیم؛ تاریخ اسلام در صورتی تاریخی تأثیرگذار و کامل است که حضور حضرت زینب (س) بصورت پررنگ در جامعه اسلامی و انسانی معرفی شود.»
او تاکید دارد که فعالیت‌ها، عملکردها و تأثیرگذاری‌های حضرت زینب (س) طوری برجسته شود تا نسل جوان امروز و بخصوص بانوان مسلمان با تاریخ اسلام آشنایی عالمانه، واقعی و تاثیرگذار داشته باشند.
شخصیت ماندگار حضرت زینب(س)
استاد سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه حضرت زینب (س) در ۱۳۰۰ و اندی سال قبل زندگی می‌کرد، گفت: «کسی که در ۱۳۰۰ سال قبل زندگی می‌کند، حتماً وجوهی در شخصیت او هست که باعث شده تا به امروز ابعاد شخصیت ایشان به عنوان الگوی جاودان زنِ مسلمان یاد شود.»
وی می‌گوید که ابعادی در شخصیت، رفتارهای اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی حضرت زینب وجود دارد که ایشان را فراتر از زمان و مکان مطرح می‌کند.
صمیمی بیان داشت: «حضرت زینب (س) شخصیتی محدود به قرن اول و صدراسلام نبود، در حقیقت شخصیتی بود که چون روحی بر همه زمان‌های بعد از خود همچنان ایجاد شور و حرکت و نشاط می‌کند.»
این عالم دینی با تاکید بر الگو قراردادن حضرت زینب به ابعاد شخصیت ایشان اشاره کرد:
الگوی شخصیت فردی-یکی از ابعاد الگوبودن حضرت زینب، الگوی شخصیتی است؛ یعنی آن الگو و سرمشق که برای انسان معاصر، می‌تواند درس‌آ و پندآموز داشته باشد.
الگوی فرهنگی و اعتقادی- بُعد دیگر الگوبودن حضرت زینب، الگوی فرهنگی و اعتقادی است. در افکار و اندیشه‌های و همچنین فعالیت فرهنگی او، نکات مثبتی وجود دارد که ایشان را الگوساز می‌کند که دیگران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
الگوی سیاسی- یکی دیگر از ابعاد الگوبودن حضرت زینب، الگوی سیاسی است؛ یعنی در عرصه سیاست ایشان می‌تواند راهنمای مؤثری برای سیاستمداران جامعه بطور عام و فعالیت‌های سیاسی زنان باشد.
الگوی خانوادگی و اجتماعی- وجه دیگری از الگوبودن حضرت زینب، الگوی خانوادگی و اجتماعی است. شخصیت ایشان، بعنوان یک زن در خانواده و یک زن مسئول در اجتماع می‌تواند ابعاد الگوساز و سرمشق دهنده برای جامعه بشریت و برای همه زنان مسلمان در سرتاسر عالم باشد.
شخصیت فردی حضرت زینب (س)
رشید صمیمی پیرامون شخصیت فردی حضرت زینب (س) چینین بیان می‌دارد: «حضرت زینب از نظر شخصیتی، دارای هوش و ذکاوت بسیار بالایی است. مطالبی که تاریخ تصریح می‌کند، هوش و ذکاوت و قدرت گیرندگی ایشان فوق العاده است.»
او با اشاره به متون تاریخی در مورد ذکاوت حضرت زینب تصریح کرد: «در زمانی که حضرت زهرا(س) خطبه فدکیه را قرائت کردند، حضرت زینب کودکی شش هفت ساله بود؛ اما عبارت‌های این سخنرانی بلند و طولانی صدیقه طاهره (س) را با همان معارف اسلامی و پرمحتوا آن به صورت دقیق عین مادرش، بیان می‌کند.»
صمیمی ادامه داد: «ابن عباس که از جمله شخصیت‌های علمی در تاریخ اسلام است و این حدیث را از حضرت زینب (س) روایت می‌کند. همچنین ابوالفرج اصفهانی در مقاتل خود می‌نویسد که ابن عباس در مورد حضرت زینب(س) می‌گوید: « حدثتنی عقیلتنا زینب بنت علی(ع)» یعنی خطبه طولای حضرت زهرا (س) را حضرت زینب (س) دختر علی (ع) برای من روایت کرد و من از قول حضرت زینب(س) این را نوشتم.»
صمیمی با اشاره به فصاحت و بلاغت حضرت زینب گفت: «ایشان بانویی است که در سراسر زندگی‌اش زحمت دیده؛ اما علیرغم آن، وقتی در مجلس یزید و بازار کوفه سخنرانی می‌کرد، کوفیان خیال می‌کردند که حضرت علی (ع) به سخنرانی پرداخته است، چون مردم با بیان امام علی(ع) آشنا بودند، فصاحت و بلاغت و دوران حکومت و بیانات امام علی(ع) را به یاد می آوردند.»
استاد حوزه علمیه قم علاوه کرد: «علی (ع) در بین جامعه انسانی در اوج فصاحت و بلاغت است. از امیرالمؤمنین علی(ع) بخاطر فصاحت و بلاغت، در منابع مختلف به عنوان امیر بیان روایت شده و حضرت زینب (س) «أشبه الناس بابیه»، شبیه‌ترین فرد به امام علی (ع)، است.»
صمیمی اضافه کرد: «از نظر دقت نظرهای علمی باید گفت، امام سجاد(ع) خطاب به حضرت زینب(س) می فرماید: « یا عمتی أنتِ بِحَمدِ اللّه عالِمَةٌ غَيرُ مُعَلَّمَةٍ، فَهِمَةٌ غَيرُ مُفهَّمَةٍ»؛ «تو به حمدالله بانوی دانشمندی هستی که تعلیم ندیده‌ای و بانوی فهمیده‌ای هستی که بشری را تو را تفهیم نکرده است». یعنی تو علمی داری که از جانب خداوند متعال است. علمی که موهبت خدای متعال است و شامل افرادی می‌شود که مورد عنایت خداوند متعال باشد یا علمی است که از طریق گفتگوی انسان با ملائکه مقرب درگاه خدا بوجود می آید. علم عنایی علمی است که افاضه‌های مستقیم خداوند متعال بر قلب انسان است؛ اما یک علم علم تحدیثی است که از طریق ملائکه مقرب درگاه خدا در گفتگوی انسان مؤمن با تحدیث بوجود می‌آید که به این فرد «محدثه» می‌گویند. لقب حضرت زهرا(س) هم محدثه است و حضرت زینب (س) هم محدثه می‌باشد.
وی ادامه داد: «به طور کلی می‌دانیم که علم پدیده‌ای مادی نیست و پدیده معنوی است که حقیقتی نوری دارد، در روایت داریم: «أَلْعِلْمُ نُورٌ يَقْذِفُهُ اللّه ِفی قلب مَنْ يَشآءُ»، علم نوری است که خداوند بر قلب هر کسی که بخواهد می‌تاباند یعنی آن حقیقت علمی را خداوند در قلبی می‌تاباند که آن قلب نورانی باشد. هر چه انسان قلبش منورتر، پاکیزه تر و طاهرتر باشد حقیت نوری در قلب بیشتر می‌شود. حضرت زینب (س) چون از خانواده نور و سراسر طهارت بوده، آن حقیقت نوری در قلبش جاری است. بگونه‌ای که بیان و رفتارش آن حقیقت نوری را دارد، به همین خاطر حضرت سجاد می‌فرماید: « عالِمَةٌ غَيرُ مُعَلَّمَةٍ، فَهِمَةٌ غَيرُ مُفهَّمَةٍ ».
عقیله بنی هاشم
معاون پژوهش مرکز تخصصی شیعه شناسی با اشاره به اینکه حضرت زینب (س) عقیله بنی هاشم بود در ادامه گفت: «ابن عباس خطبه حضرت فاطمه (س) را از حضرت زینب (س) روایت کرده و می‌گوید: «حدثتنی عقیلتنا زینب بنت علی (ع)» یعنی این را عقیله ما بنی هاشم زینب دختر علی (ع )روایت کرد.»
او گفت: «عقیله بنی هاشم یعنی عاقل‌ترین فرد در عصر خود در بین زنان بنی هاشم. اینجا تفاوتی بین عاقل و عالم وجود دارد. و آن این است که در علم، همان دریافت‌های علمی است یعنی کسی اطلاعات و آگاهی دارد و عقل، قوه تجزیه و تحلیل‌های فکری و اندیشه‌ای است، بعضی از افراد هستند ممکن است که مثلاً زیاد درس نخوانده‌اند ولی وقتی می‌اندیشند، فکرش به زوایایی قد می‌دهد که فکر هر کسی به آن زوایا نمی‌رسد. وقتی می‌گویند عقیله بنی هاشم یعنی کسی که در اوج تعقل و تفکر و اندیشه ورزی در بین تمام زنان بنی هاشم قرار دارد».
زنان افغانستان نباید «کد بانوی خانه» باشند
استاده حوزه علمیه قم با اشاره به وضعیت زنان افغانستان چنین بیان می‌دارد: «حضرت زینب (س) در بحث علمی، تفکر، هوش و ذکاوت در زمان خودش بالاترین فرد در میان بانوان بود. از این‌رو می‌توان از چندین جهت حضرت زینب کبری (س) را بعنوان الگو مطرح کرد. زن امروز جامعه افغانستان، زنی باید باشد که نسبت به مسائل علمی خودش حساس باشد. باید این مطلب را بفهمد که آنچه را که موجب می‌شود که زندگیش، زندگی انسانی شود این است که زندگی علمی داشته باشد، حیات تحصیلی و زندگی دانش‌آموزی و دانشجویی داشته باشد.»
وی ادامه داد: «اگر زن افغانستانی میخواهد در جامعه تأثیرگذار باشد، باید قدرت تفکر و اندیشه خود را بارور کند و نسبت به مسائل اطلاعات روز نباید بی‌توجه باشد. جامعه اسلامی در کل و خانواده‌ها در قدم اول باید دختران و زنان خود را پرورش فکری بدهند.»
صمیمی افزود: «مسأله‌ای که در جامعه افغانستان وجود دارد این است که به زن بعنوان کدبانوی خانه نگاه می‌کنند، مُراد از کدبانوی خانه در جامعه افغانستان این است که کارهای خانه را فقط انجام بدهد و این حداقل توقع از یک زن که کارهای تمیزکاری و نظام خانه را انجام بدهد. در حالیکه ما اگر بخواهیم دختران و زنان ما، در آینده مادران خوبی شوند، باید وضعیت تحصیل و تفکر و اندیشه آنها را سروسامان بدهیم.»
وی به شیوه زندگی حضرت زینب (س) اشاره کرد و ایشان را بصورت واضح و روشن دانست. صمیمی گفت: «زینب بانوی نمونه برای همسرش هست، بطوریکه نظم و نظام زندگی فردی مهماندار و سخاوتمند بنام عبدالله بن جعفر باحضور حضرت زینب (س) نظم و انتظام خاصی پیدا می‌کند. زینبی که در خانه امام علی (ع) پرورش یافته، در زندگی عبدالله بن جعفر بعنوان کدبانویی است که بیشترین مهمان را دارد؛ عبدالله بن جعفر فردی سخاوتمند بوده و زندگی پر مشغله‌ای داشته که بخاطر وجود حضرت زینب (س) بهترین پذیرایی از مهمانان و بهترین زندگی را با حفظ حریم خانواده داشته است.»
معاون پژوهش مرکز تخصصی شیعه شناسی ادامه داد: «حضرت زینب (س) علیرغم این که شدیدترین و دردناک ترین غصه عالم در قلبش وجود داشت؛ اما بر خلاف آنچه که شاید تصور شود این گونه نبود که شب و روز در حال گریه‌کردن و… بوده، نه این چنین نیست، حضرت زینب (س) بهترین همسر برای عبدالله بن جعفر بود، بهترین مادر برای فرزندانش، بهترین کدبانو برای خانه و خانواده‌اش بود؛ در عین حال یک زن با ذکاوت و دانشمندی که البته بحمدالله «عالِمَةٌ غَيرُ مُعَلَّمَةٍ، فَهِمَةٌ غَيرُ مُفهَّمَةٍ .»
او تاکید کرد: «بر زن مسلمان امروزی و مخصوصاً دختران و زنان افغانستانی لازم است که حداقل در اموری شخصیتی حضرت زینب (س) از نظر اطلاعات، فهم، هوش، برنامه‌ریزی در خانواده و الگوبودن برای زنان هم عصر خودش، خودشان را مشابه‌سازی بکند.»
عبادت حضرت زینب (ع)
صمیمی با اشاره با عبادت و نیایش حضرت زینب گفت: «بیشک بهترین وسيله برای تقرّب به درگاه پروردگار متعال و بندگی در پيشگاه مقدس اوست و هرکس به هر مرتبه و مقامی که رسيد از راه عبادت رسيده است. حضرت زینب (س) عبادت خدا و نماز شبش ترک نبود، آنجا که حضرت سیدالشهدا (ع) می‌فرماید: « يا اُخْتاه! لا تَنْسِني في نافلةِ اللَّيْل» خواهرجان، در نمازهای شب برادرت را فراموش نکن. حتی در دوران اسارت آن حضرت عبادت و نماز شبش ترک نشد.»
عصمت و پاکدامنی حضرت زینب (س)
استاد حوزه علمیه قم در مورد عصمت و پاکدامنی حضرت زینب (س) چنین بیان می دارد: «در زندگی عادی هیچ نامحرمی، حضرت زینب(علیها السلام) را ندیده بود. همچنین یکی از مسائلی که در حادثه عاشورا برای بانوان حرم خیلی سخت گذشت، این بود که معجر (روسری‌ها و روپوش) را از سر آنها لشکریان ابن زیاد و یزید ربودند. حضرت زینب (س) در اوج مشکلات سعی می‌کند که از خود و تمام بانوان حرم محافظت کند. این امر نشان‌دهنده این است که چقدر بانوان کربلا از لحاظ شخصیتی بالا بودند و اوج مظلومیت همین است. مقام عصمت آن بانوی قهرمان که با سیر و سلوک عملی به مراحلی از عصمت دست پیدا کرد، که بانوان می‌تواند به آنها تأسی کنند.»
دینداری و تدین حضرت زینب پر رنگ شود
صمیمی می‌گوید: «بی‌بند و باری‌هایی در جامعه افغانستان و سایر بلاد اسلامی وجود دارد که زنان می‌توانند با نگاه به حضرت زینب(س) بحث دینداری و تدین خود را پررنگ کنند. زنان جامعه اسلامی و زنان افغانستانی باید بدانند که در صورتی می‌توانند یک زن ایده‌آل باشند که حرمت نگه‌دار آن شخصیت زنانه خود باشند. اگر چنانچه احترام به خود را نداشته باشند، مثل یک کالای بی‌ارزش در جامعه مطرح می‌شوند که هر نگاه پلیدی آنها را صید می کند و دست‌خوش نگاه‌ها می‌شود، نگاه‌هایی که یک کالا را گاهی بی‌ارزش و گاهی ارزشمند می‌کند و این تابع نگاه‌هاست. تا وقتی که حاجت و نیاز به یک کالا باشد ارزش پیدا می‌کند، حاجت و نیاز که از بین برود، آن کالا ارزش خود را از دست می‌دهد.»
این عالم دین با اشاره به ارزش حجاب گفت: «زن اگر حرمت، احترام، حجاب و تدیّن خود را حفظ نکند در حدّ یک کالایی تنزل می‌یابد و شأن و مقامش پایین می‌آید. باید تلاش کنند که به حضرت زهرا(ع) و حضرت زینب(ع) اقتدا کنند.»
صبر و بردباری حضرت زینب (س)
صمیمی با نیمی نگاه به حادثه کربلا چنین بیان می‌دارد: «اگر حادثه کربلا را مو به مو نگاه بکنید، نشان از صبر حضرت زینب(س) است. این بانوی بزرگوار با استقامتی که دارد در کربلا بعد از شهادت همه عزیزانی که زندگی خوشی با آنها داشته، بار انقلاب امام حسین(ع) را یک تنه به دوش می‌کشد. برای زنانی که در جامعه افغانستان زحمت دیده‌اند، صبر و حلم حضرت زینب(س) می‌تواند بعنوان الگو و نمونه باشد.»
وی علاوه کرد: «حضرت زینب(س) با وجود ستم‌هایی که دیده با تمام مظلومیتش، کوهی از غیرت است، کوه غیرتی که در مواجهه با مشکلات نه تنها خم به ابرو نمی‌آورد، بلکه دشمن را تحقیر و ملامت می‌کند و خوار و ذلیل می‌پندارد. یزد بخاطرتحقیر اهل بیت پیامبر و خودستایی خودش مجلسی را برگزار کرد ولی حضرت زینب (س) با سخنرانی خودش تمام نقشه‌های یزید را بر باد داد. یعنی از آن فضای تهدید فرصتی ایجاد کرد و اهل بیت علیهم‌السلام را معرفی کرد. حضرت زینب به یزید کلامی به این مضمون می‌گوید: من جایگاه ترا بی ارزش میدانم و شخصیت ترا ذلیل وزبون می پندارم و تو را شدیداً مستحق سرزنش و توبیخ میدانم و تو در آخرت سر افکنده‌ای. این سخن را درحالی زینب(س) ایراد می‌کند که یزید در اوج قدرت و زینب (س) و تمام خانواده‌اش اسیر و بی‌دفاع و بدون حامی و یارو یاور. این اوج غیرت و عظمت روحی زینب سلام‌الله‌علیها است»
زنان معاصر افغانستان باید اینگونه باشند؛ وظیفه خود را در مقابل جریان‌های اجتماعی و انحرافات بدانند، خودشان منحرف نشود و جلوی انحرافات را بگیرد.
استاد حوزه علمیه قم افزود: «حضرت زینب کبری (س) شهدایی از فرزندان خودش در کربلا داشت، فرزندانی که مادر افتخار می‌کند که فرزند در راه اسلام و رهبر و امام زمان خودش داده است. مادران باید به حضرت زینب(س) اقتدا کنند و او را الگوی عمل قرار بدهند.»
جایگاه علمی حضرت زینب (س)
رشید صمیمی در مورد جایگاه عملی زینب چنین می‌گوید: «جدای از تمام فعالیت‌ها، حضرت زینب(س) یک مفسر قرآن بود، مفسر قرآنی که بر اساس علمی که خداوند متعال به او داده بود؛ علم الهی شامل کسی می‌شود که در اوج تقوی و پرهیزکاری باشد.»
به باور صمیمی، از خطبه‌ها و درس‌های تفسیری حضرت زینب (س) در تاریخ اسلام چیز زیادی نمانده است یا این که در اختیار ما نیست؛ اما درباره حضرت فاطمه زهرا (س) بیانات ایشان را داریم، ولی درس‌ها و نکات تفسیری حضرت زینب (س) را نداریم و این یک نقص است. و اگر روایات بررسی شود و آن نکات تفسیری حضرت زینب(س) بدست آید، ما مجموعه ارزشمندی در باب فهم دین و قرآن خواهیم داشت.
در بحث اعتقادی حضرت زینب (س) جدای از مباحث توحید و نبوت و امثال اینها یک نکته‌ای هست: شناخت امام زمان. در چند جا حضرت زینب (س) یکی از چیزهایی که مطرح می‌کنند، عشق به برادرانش هست، به حضرت امام حسن و امام حسین(ع).
تحلیلی که درباره معیارهایی الگویی حضرت زینب (س) مطرح است این است در جایی که دفاع می‌کند از امام زمان خودش بیشتر بحث امامت را و اینکه شناخت امامت و جایگاه امام زمان خودش. جدای از برادری و خواهری ایشان به امام حسن و امام حسین و امام سجاد (ع) نگاه امامتی و ولایی داشته، تلاش حداکثری ایشان این بود که امامت ضربه نبیند و آن جایگاه ولایت الهی در جامعه بشریت باشد. یعنی ایشان بیشتر دغدغه هدایت مردم را داشت.
یعنی اگر چنانچه در جامعه انسانی امام از بین برود جوامع به انحراف کشیده می‌شود، آن انحراف سراسری جامعه بشریت ایشان را فرا می‌گیرد و الا مثلاً جدای از قضیه خواهری و برادری آن چیزی که مهم هست بعد از شهادت امام حسین (ع) تلاش حداکثری این بانوی مکرمه بر این است که وجود مبارک امام زمانش یعنی امام سجاد(ع) ضربه‌ای نبیند.
حتی حالا در بحث الگوی سیاسی، شناخت امام بسیار مهم هست و نکته‌ای که بالاتر از آن هست تلاش برای جلوگیری از شهادت امام. در چند جا ایشان تلاش حداکثری کرد که جلوی شهادت امام را بگیرد، حمایت از امام سجاد(ع) در مجلس یزید، که یزید می‌خواست امام سجاد(ع) را به شهادت برساند حضرت زینب (س) خود را سپر امام خود کرد و گفت اول باید من را به شهادت برسانی.
به طور کلی می توان گفت: «حضرت زینب (س) عصمت علمی، سیاسی، اجتماعی و اعتقادی داشت. درا وج عصمت تمام عیار، عفت و پاکدامنی، حجاب، نکته‌سنجی و زمان‌شناسی؛ وفادار به آرمانها و ولایت امام زمانش بود.»
اگر حضرت زینب (س) نمی‌بود
دکتر صمیمی می‌گوید، اگر زینب (س) نمی‌بود کربلا بعنوان یک حادثه تاریخی که در نصف روز اتفاق افتاد، در همان کربلا محدود می‌شد.
به گفته او، دیگر کربلا بعنوان یک انقلاب اصلاحی جهان‌گستر تأثیرگذار بر همه جوامع بشری در طول ۱۴۰۰ سال مطرح نمی‌شد.
او می‌افزاید: «تلاش حضرت زینب (س) بعنوان پیام‌رسان کربلا این بود که اگر چنانچه شهادت در نصف روز اتفاق افتاده و امامی در لحظاتی از عصر روز عاشورا به شهادت رسیده و فرزندانش در نصف روز یتیم شدند و آوارگی آنها در مدت ۴۰ روز انجام شده و این حرکت از کربلا به کوفه و شام و بازگشت آنها به کربلا و… اینها نشان از این هست حضرت زینب (س) میخواهد مطرح بکند که انقلاب امام حسین(ع) محدود به زمان و مکان خاصی نبوده و پیامش شامل حال انسانهایی می‌شود که در طول تاریخ بشریت وجود داشته و دارند.»
آنجا که از حضرت زینب (س) پرسیده می‌شود که در کربلا چه دیدی؟ حضرت زینب (علیهاالسلام) فرمودند: «ما رَأَیتُ اِلاَّ جَمِیلا…» جز زیبایی چیزی ندیدم. جز زیبایی ندیدن حضرت زینب خیلی حرفها دارد. او به چه نکاتی توجه نموده که سراسر این قصه دردناک و این تراژدی هولناک را زیبا می بیند؟ شناخت زوایای پنهان زیبایی این داستان دردناک و جاودانه تاریخ بشریت، چشم علوی، حسینی و زینبی می خواهد و بس. پس باید تا حد توانمان مثل آن بزرگواران باشیم.
این زیبانگری در زنان امروز ما باید پدید آید که زیبا ببیند و درس بگیرد از زندگی. مثلاَ زنان امروز جامعه افغانستان از پدیده‌هایی که در جامعه هست باید درس عبرت بگیرند، برجستگی‌هایی که دینداری دارد باید بفهمند برجستگی‌هایی که ادای وظیفه دارد را باید بفهمند. یعنی فرضاً کسی بخاطر دفاع از وطن و ناموسش شهید می‌شود و یا کسی که بخاطر رفاه خانواده‌اش تلاش می‌کند و… اینها را باید زنان و دختران جامعه ما وقتی می‌بیند مردان جامعه افغانستان تلاش می‌کنند این نقطه‌های زیبا را باید برجسته کنند.
زنان جامعه افغانستان باید مثبت‌نگر باشند و همیشه جنبه منفی قضایا را نباید ببینند و در اوج منفی‌ها، مثبت‌هایی وجود دارد و در اوج مشکلات پدیده‌ها و مطالب ارزشمندی وجود دارد.
شهادت گرچه در خون تپیدن است اما زیباست و در اوج شهادت نکات ارزشمند و نورانی وجود دارد که باید برجسته شود و باید دید مثبتی به وقایع داشته باشیم و سعی شود تا با روحیه دادن به خود و اطرافیان در جهت انجام حرکتی اصلاحی، خود و جامعه‌ی خود را اصلاح بکنیم.
