پرسش:
قرآن کریم می فرماید «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ» این آیه چطور با آیات «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ» یا «إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَلِذَلِكَ خَلَقَهُمْ… » جمع میشه؟ در تفاسیر نوشتن که حرف «ل» در این آیه برای بیان هدف نیست بلکه برای بیان نتیجه است. این چطور اثبات میشه؟
پاسخ:
آیا اگر در آیهای بفرماید: «جهنم را آفریدم» و در آیهای بفرماید: «بهشت را آفریدم» – یا در آیهای بفرماید: «انسان را از گِل بد بو آفریدم» و در آیهای بفرماید: «به او از امر خود روح دمیدم» – یا در آیهای بفرماید: «خداوند ارحم الراحمین است و گناهان را میبخشد» و در آیۀ دیگری بفرماید: «خداوند سریع الحساب و شدید العقاب است» و …، پرسیده میشود که این آیات چگونه با هم جمع میشوند؟! حال آن که هر کدام به موضوعی از وجه متفاوت اشاره دارند.
الف – در آیۀ «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ – جنّ و انس را جز برای بندگی [خودم] خلق ننمودم» (الذاریات، 56) – یعنی: در خلقت جنّ و انس، غرضی وجود دارد و آن رسیدن آنها به کمال مطلوب میباشد که جز با پرستش و بندگی من حاصل نمیشود؛ پس آنان را خلق ننمودم تا بتها، مجسمهها، طاغوتها، اربابهای جعلی یا هوای نفس خود و دیگران را بندگی و اطاعت کنند؛ بلکه برای بندگی خودم آفریدم.
ب – در آیۀ «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ …» میفرماید: «مقصد و مأوای یک عده جهنم است، چرا که مانند حیوانات و بدتر از آنها زندگی کردهاند: «لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ – آنها دلهایی (عقلها)یی دارند كه با آن (انديشه نمیكنند و) نمیفهمند و چشمانی دارند كه با آن نمیبينند و گوشهائی دارند كه با آن نمیشنوند، آنها همچون چهار پايانند، بلكه گمراهتر اينان همانا غافلانند».
ج – در آیۀ «إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَلِذَلِكَ خَلَقَهُمْ وَتَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ – مگر کسانی که پروردگارت به آنان رحم کرده و به همین سبب آنان را آفریده است؛ و فرمان حتمی پروردگارت تحقق یافت که همانا دوزخ را از جن و انس [که راه کفر و عناد را برگزیدند] پر خواهم کرد.» (هود علیه السلام، 119)
این آیه نیز روشن است که میفرماید: عدهای قابلیت شمول رحمت الهی را دارند و عدهای ندارند.
