منزلگاه های کاروان امام حسین(ع) از مکه تا کوفه

بر پایه صحیح ترینِ گزارش ها، کاروان امام حسین علیه السلام پس از چهار ماه و پنج روز اقامت در مکه روز سه شنبه هشتم ذى الحجه سال شصت هجرى، مکه را به سوى کوفه ترک کرد؛ اما هنگامى که به نزدیکى کوفه رسید به دلیل ممانعت سپاهیان ابن زیاد مجبور به فرود آمدن در کربلا گردید.

گفتنى است که امام علیه السلام در آغاز حرکت به جاى آن که از مکه به سوى شمال شرق و منزل صفاح (نخستین منزل مسیر مکه به کوفه) برود، به سمت تنعیم در شمال غرب و در مسیر مدینه حرکت کرد و بدین سان حدود نُه کیلومتر راه خود را دور نمود. احتمالاً این اقدام ترفندى بر ضد تعقیب مأموران حکومت بود که قصد ممانعت از حرکت امام علیه السلام به سوى کوفه را داشتند. ایشان بعد از آن که به مکه رسیدند و حج خود را ناتمام گذاردند در مسیر مکه تا کوفه منازلی را طی کردند. بر اساس محاسباتِ انجام شده كاروان امام عليه السلام اين منازل را با مسافتى حدود ۱۴۴۷ كيلومتر، در مدت تقريبا ۲۵ روز طى كرد و روز دوم محرم سال ۶۱ هجرى وارد كربلا شد.

حضرت امام حسین (علیه السّلام) در روز هشتم ذی الحجه، روز ترویه، از مکه خارج شدند و به سمت عراق حرکت کردند و پس از طی هفده منزل به کربلاء رسیدند.

نخستین منزلگاه بستان ابن عامر یا بطن نخله بود. در این منزلگاه فرزدق ابوهمام بن غالب تمیمی حنظلی که از اصحاب حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) و حضرت امام حسن (علیه السّلام) و حضرت امام حسین (علیه السّلام) بود. در روز ترویه حضرت امام حسین (علیه السّلام) را ملاقات میکند و از ایشان علت ترک حج را بدین شتاب جویا میشود؛ حضرت سیدالشهدا (علیه السّلام) علت ترک حج را گرفتار نشدن در دست بنی امیه و یاری دین خدا و جهاد در راه او و عزت بخشیدن به شریعت محمدی و اعتلای کلمه الله بیان می فرمایند.

منزلگاه دوم نعیم بود. کاروانی از یمن می آمد و امام (علیه السّلام) برای اسباب و وسایل خود و یارانشان از آن کاروان چند شتر کرایه کردند و به شتربانان فرمودند هر کس دوست دارد با ما به عراق بیاید کرایه اش را کامل میدهیم و با او خوشرفتاری میکنیم. (الارشاد، ص202 / تاریخ طبری، ج3، ص 296)

منزلگاه سوم صفاح بود. برخی از مورخین و مقتل نگاران معتقدند فرزدق در این مکان با حضرت امام حسین (علیه السّلام) دیدار کرد.

منزلگاه چهارم ذات عرق بود که بشر بن غالب اسدی در آن مکان با امام حسین (علیه السّلام) دیدار کرد. امام (علیه السّلام) از مردم عراق پرسیدند و او گفت: من در حالی آنجا را ترک گفتم که دلهایشان با شماست و شمشیرهایشان با بنی امیه.

منزلگاه پنجم حاجر از بطن الرمه، دره ای مشهور در کوه نجد بود. در این منزلگاه حضرت امام حسین (علیه السّلام) نامه ای به گروهی از شیعیان کوفه نوشتند و توسط قیس بن مسهّر صیداوی به کوفه فرستادند. این قاصد حضرت توسط حصین بن نمیر (لعنه الله) دستگیر شد و در برابر عبیدالله بن زیاد (لعنه الله) به شهادت رسید. شیخ مفید مینویسد: این پیک عبدالله بن یقطر برادر رضاعی حضرت امام حسین (علیه السّلام) بود.

در این محل عبدالله بن مطیع عدوی با حضرت امام حسین (علیه السّلام) دیدار کرد و علت سفر حضرت را جویا شد.

منزلگاه ششم خزیمیه بود که حضرت امام حسین (علیه السّلام) و یارانش یک شب در این منطقه ماندند. (مقتل خوارزمی، جلد1، ص 323)

منزلگاه هفتم زرود بود که در این منزلگاه زهیر بن قین به امام (علیه السّلام) پیوست.

منزلگاه هشتم ثعلبیه بود. در این محل خبر شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه به حضرت سیدالشهدا (علیه السّلام) و یارانشان رسید. اما ایشان برای احیای دین و اصلاح شریعت جد خود تصمیم به ادامه راه گرفتند.

منزلگاه نهم شقوق بود. برخی از مورخین و مقتل نگاران معتقدند فرزدق در این مکان با امام حسین (علیه السّلام) دیدار کرد.

منزلگاه دهم زباله بود. بنابر اقوالی پیک محمد بن اشعث نزد امام حسین (علیه السّلام) آمد و خبر شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه را تصدیق کرد. همچنین خبر شهادت قیس بن مسهّر صیداوی را نیز داد که حضرت او را از بطن الرمه به کوفه فرستاده بودند. گروهی از مردمی که تا به اینجا حضرت اباعبدالله (علیه السّلام) را همراهی می کردند، وقتی در این منزلگاه از بیوفایی کوفیان آگاه شدند؛ حضرت سیدالشهدا (علیه السّلام) را تنها گذاشتند و فقط یاران خاص حضرت در کنار ایشان باقی ماندند. (الاخبار الطوال، ص 247)

برخی از مورخین و مقتل نگاران نیز معتقدند در این منزلگاه مجددا خبر شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه به حضرت اباعبدالله (علیه السّلام) ابلاغ نشده است بلکه خبر شهادت عبدالله بن یقطر برادر رضاعی حضرت امام حسین (علیه السّلام) به ایشان ابلاغ گردیده است.

منزلگاه یازدهم بطن عقبه بود. در الارشاد آمده است پیری منسوب به بنی عکرمه به نام عمرو بن لوزان به حضرت سیدالشهدا (علیه السّلام) خبر داد که ابن زیاد (لعنه الله) در کمین ایشان است و میان قادسیه تا عذیب را لشکر چیده است. حضرت امام حسین (علیه السّلام) از بیوفایی کوفیان و ظلم و ستم بنی امیه از ابتدای راه آگاه بودند اما راهی جز این برای احیای دین اسلام در آن زمان وجود نداشت.

منزلگاه دوازدهم شراف بود. در این منطقه سه حلقه چاه بزرگ با آب گوارا وجود داشت که حضرت سیدالشهدا (علیه السّلام) دستور فرمودند کاروانیان آب بردارند.

منزلگاه سیزدهم ذوحسم بود. طبری نقل میکند در این منزلگاه که دو مرد از قبیله بنی اسد به نامهای عبدالله بن سلیم و مدری مشمعل به ناگاه الله اکبر سر دادند و تصور کردند که نخلستان دیده اند و آنها تا به آن روز در منطقه ذوحسم نخلستانی ندیده بودند و آن لشکر حر بن یزید ریاحی بود. امام حسین (ع) و یارانشان زودتر از سپاه حر بن یزید در منطقه ذوحسم فرود آمدند و آب نوشیدند و حیوانات را سیراب کردند.

منزلگاه چهاردهم بیضه بود. حضرت امام حسین (علیه السّلام) در بیضه برای یاران خود و حر بن یزید ریاحی خطبه ای ایراد نمودند و از تعطیل سنت نبوی و شریعت محمدی توسط بنی امیه سخن گفتند و از مردم خواستند تا برای احیای دین اسلام به یاری ایشان بشتابند.

منزلگاه پانزدهم عذیب هجانات بود. در این منطقه سپاه حر بن یزید از یک مسیر و امام حسین (علیه السّلام) یاران ایشان از مسیر دیگر حرکت میکردند. در این منطقه چهار سوار از کوفه به امام پیوستند. در حالی که به سفارش نافع بن هلال اسب او را هم یدک کردند و به همراه آوردند. برخی از تاریخ نگاران از پیوستن شش نفر در این منزلگاه به جمع یاران حضرت سیدالشهدا (علیه السّلام) خبر داده اند.

منزلگاه شانزدهم قصر بن بنی مقاتل بود. وقتی حضرت امام حسین (علیه السّلام) و یارانشان در این منزلگاه فرود آمدند عبیدالله بن حر جعفی در آنجا خیمه زده بود. یک بار امام (علیه السّلام) پیکی به سمت او می فرستد و از او طلب یاری میکند و یک بار نیز خود به دیدار عبیدالله بن حر می رود اما او در این زمان از یاری امام حسین (علیه السّلام) سر باز می زند.

انس بن حرث در این منزلگاه به امام (علیه السّلام) می پیوندند و همراه ایشان به کربلا می رود و در رکاب ایشان به شهادت می رسد. او به حضرت امام حسین (علیه السّلام) عرض می کند من همچون عبیدالله بن حر به این دلیل از کوفه بیرون آمدم که دوست نداشتن نه با تو و نه بر ضد تو وارد جنگ شوم. زیرا از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) شنیدم: این پسرم ــ یعنی حسین (علیه السّلام) ــ در سرزمین کربلا کشته می شود هرکدام از شما که در آنجا حضور داشت باید او را یاری کند.

حضرت امام حسین (علیه السّلام) در این منزل دو مرد مشرقی را ملاقات کردند و آنها به دلیل داشتن امانت مردم در نزد خود و عیالوار بودن از همراهی با امام عذر آوردند و امام به ایشان فرمودند، بروید و از اینجا دور شوید مبادا از کسانی باشید که ندای ما را برای یاری بشنوید و اجابت نکنید که در آن صورت خداوند آنان را در آتش سرنگون کند.

منزلگاه هفدهم نینوا بود. این سرزمین در شرق کربلا است. «نینوا امروز به «باب طویریج» معروف است که در شرق کربلا قرار گرفته است.» (الحسین فی طریقه الی الشهاده، ص 136)

حضرت امام حسین (ع) به همراه یارانشان شبانگاه از قصر بن بنی مقاتل کوچیدند و سرانجام در این سرزمین فرود آمدند. ورود حضرت امام حسین (ع) به نینوا در روز دوم محرم 61 هجری اتفاق افتاد.

منبع: