چکیده:
این پژوهش بر آن است تا به روش اسنادی ـ تحلیلی، اصلیترین مباحث مرتبط با مقوله توبه را از دیدگاه آموزههای دینی و همچنین اهل معرفت، بررسی کرده و در نهایت، میزان هماهنگی دیدگاه عارفان با شریعت را در این ساحت، بسنجد. در نگاه قرآن و حدیث و در نگاه عارفان، اصل «بازگشت به خداوند» در مفهومشناسی توبه و هویت آن، اخذ شده است. از سوی دیگر، عارفان به پیروی از قرآن و حدیث و همسو با شریعت بر این باورند که توبه هم مانند بسیاری دیگر از مفاهیم دینی، یک حقیقت تشکیکی است؛ بنابراین روح معنای توبه، یعنی همان بازگشت به خداوند را در همه سطوحِ مترتّب بر هم آن میتوان مشاهده کرد. هر انسانی در هر مرتبهای هم که باشد نیازمند به بازگشت به حق متعال است، پس توبه به تعداد مراتب گوناگون انسانها، دارای مراتب است. همچنین شواهد گوناگونی از آموزههای دینی وجود دارد که بر این مطلب تأکید دارند که توبه، در نهاییترین مراتب خود، به توبه از ما سوی الله میانجامد. عارفان نیز با ارائه بهترین تحلیلها از این آموزه دینی، اثبات کردهاند که متعالیترین مرتبه توبه، توبه از هر چه جز خدا است.
واژه‌های کلیدی: توبه، عرفان عملی، احادیث عرفانی، آیات عرفانی.
