یکی از جریان های پرنفوذ تاریخ اندیشی عصر نخستین اسلامی، جریان مرجئه است که در مقابل افراطی گری های خوارج ظاهر شد و در برخی از مراکز جهان اسلام رونق گرفت. امروزه هرچند از شکوه و رونق تاریخی مرجئیان خبری نیست، اما این واقعیت نیز انکارناپذیر می نماید که جریان ارجاء به عنوان یک واقعیت تاریخی مقطعی از تاریخ مسلمانان به حساب آمده و ذهن و ضمیر بسیاری را به خود معطوف ساخته است و حمایت برخی از اندیشمندان اسلامی را به خود جلب کرده است. یکی از کسانی که به عنوان تئوری پرداز جریان ارتجاء تلقی می شود و اندیشه های روشنی در باب جدایی ایمان از عمل به مثابه محور اندیشه ارجاء از خود برجای گذاشته است، ابوحنیفه است که در ذیل به گوشه هایی از این اندیشه ها و نیز ارتباط او با جریان ارجاء بحث پرداخته می شود.
