آموزش آکادمیک قرآن و انجام تحقیقات علمی با استناد به علوم و معارف قرآنی، طی سال‌‌های اخیر اهمیت ویژه‌ای در جهان اسلام داشته، تا جایی که اين موضوع تأسیس دانشگاه‌ها و دانشکده‌های تخصصی در حوزه قرآن را در پی داشته است.
به گزارش ایکنا؛ قرآن کریم کتابی آسمانی است که برای پاسداشت مرزهای عقلانیت و انسانیت بر قلب پاك پیامبر(ص) نازل شد و دین اسلام را به ارمغان آورد. به اعتقاد مورّخان، قرآن ماندگارترین کتاب وحیانی است که راه هدایت و سعادت را به بشر نشان مي‌دهد. این کتاب از جهات مختلف اعجازآميز است. از جنبه‌های اعجاز قرآن کریم، هماهنگی و نظم و انسجام حاکم بر آیات آن است.
قرآن کریم، منشأ بسیاری از معارف و علوم بشری است که نیازمند آن است تا در محافل و مجامعی تخصصی و علمی، علوم و معارف مختلف آن شناخته‌شده و به مشتاقان علم آموزش داده شود.
امروزه آموزش قرآن تنها به آموزش حفظ و قرائت آن در مساجد و مراکز آموزش حفظ قرآن محدود نمی‌شود، بلکه در بسیاری از کشورهای اسلامی، دانشکده‌ها و دانشگاه‌های تخصصی در حوزه قرآن کریم تأسیس شده که هدف از تأسیس این مراکز آکادمیک، تربیت دانشجویان متخصص در حوزه علوم و معارف قرآنی است.
در این گزارش تلاش شده که تعدادی از دانشکده‌ها و دانشگاه‌های قرآنی جهان اسلام را معرفی کنیم؛
دانشگاه قرآن و علوم اسلامی سودان
دانشگاهی دولتی است که در سال ۱۹۹۰ میلادی در شهر «أم درمان» واقع در استان خارطوم تأسیس شد. این دانشگاه، شامل ۲۰ دانشکده در مناطق و شهرهای مختلف سودان است که شامل دانشکده علوم قرآنی، دانشکده الهیات، دانشکده زبان عربی، دانشکده اقتصاد، دانشکده علوم تربیتی و دانشکده علوم اجتماعی و.. است. دانشگاه قرآن و علوم اسلامی سودان عضو اتحادیه دانشگاه‌های عربی و اتحادیه دانشگاه‌های آفریقایی است.
دانشگاه قرآن و علوم اسلامی سودان در سه سطح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا دانشجو می‌پذیرد. همچنین، این دانشگاه در رشته‌های مختلف حفظ و تجوید به تربیت دانشجو می‌پردازد و در پایان دوره به آن‌ها، گواهینامه اعطا می‌کند.
دانشکده قرآن شهر «طنطا»ی مصر
این دانشکده در شهر طنطا واقع در استان «غربیه» مصر و با نظارت دانشگاه الأزهر فعاالیت می‌کند و يكي از دانشکده‌های آن محسوب می شود. این دانشکده در سال ۱۹۹۱ میلادی تأسیس شد و دو سال بعد، یعنی در سال ۱۹۹۳ میلادی اقدام به پذیرش دانشجو کرد. این دانشکده در دو گروه «قرائات» و «علوم قرآن» و در سه مقطع، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا به آموزش دانشجویان پسر مشغول است.
دانشگاه قرآن و علوم آکادمیک یمن
این دانشگاه ابتدا به صورت دانشکده در سال ۱۹۹۴میلادی تاسیس شد و بعد از ۱۸ سال در سال ۲۰۱۲ میلادی به دانشگاه تبدیل شد. دانشگاه قرآن و علوم آکادمیک یمن، نخستین دانشگاه تخصصی در زمینه علوم قرآنی و علوم مربوط به زبان عربی است که در یمن مشغول به فعالیت است. این دانشگاه، دارای ۴ شعبه است که شعبه مرکزی آن در صنعا و ساير شعب آن در شهرهای مکلا، سیئون و عدن قرار دارد.
همچنین این دانشگاه، شامل ۵ دانشکده است که به ترتیب عبارتند از: دانشکده علوم قرآنی، دانشکده زبان عربی، دانشکده دختران، دانشکده مدیریت و دانشکده علوم انسانی. دانشگاه قرآن و علوم آکادمیک یمن مجهز به کتابخانه بزرگی است که در کتابخانه بخش پسران ۶ هزار جلد کتاب و در کتابخانه بخش دختران، ۳ هزار جلد کتاب نگه‌داری میشود.
دانشکده قرآن دانشگاه اسلامی مدینه
این دانشکده در سال ۱۹۷۴ میلادی و در ماه مبارک رمضان و از سوی شورای عالی مشورتی دانشگاه اسلامی مدینه منوره تأسیس شد و حفظ قرآن کریم با قرائات هفتگانه، مبانی اساسی علم قرائات و اصول آن نزد قاریان، معرفی قراء مشهور و برجسته، قواعد قرائات هفتگانه، رابطه میان قرائات و زبان، کتابت مصحف، علم وقف و ابتدا، علوم قرآن، تفسیر، اعجاز و بلاغت قرآن، صرف و نحو و اعجاز و بلاغت قرآن از جمله دروسی است که در این دانشکده تدریس میشود.
دانشکده «مطالعات قرآنی» دانشگاه بابل عراق
این دانشکده در سال ۲۰۰۸ میلادی به‌عنوان یکی از دانشکده‌های دانشگاه بابل عراق تأسیس شد و در حال حاضر در دو رشته «زبان قرآن و اعجاز» و «علوم قرآن» فعالیت دارد. در رشته‌های این دانشکده واحدهای درسی مختلفی همچون بلاغت، صرف و نحو، تفسیر، علوم قرآنی، فقه و اصول و کلام تدریس میشود.
دانشکده تبلیغ و اصول دین اردن
این دانشکده از زیرمجموعه‌های دانشگاه بین‌المللی علوم اسلامی اردن است که در سال ۲۰۱۴ میلادی در شهر امان، پایتخت این کشور تأسیس شده است. این دانشکده، دارای سه رشته اصول دین و تبلیغ اسلامی، مطالعات قرآنی و آموزش قرائات قرآنی است و در حال حاضر در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا دانشجو می‌پذیرد.
دانشگاه علوم اسلامی «الأسمریه» لیبی
این دانشگاه، پس از بسته‌شدن دانشگاه «محمد بن علی سنوسی» در کشور لیبی، تنها دانشگاه تخصصی علوم اسلامی این کشور محسوب میشود که در سال ۱۹۹۴ میلادی در غرب لیبی تأسیس شده و از مهم‌ترین مراکز اسلامی این کشور محسوب میشود.
نام این دانشگاه، برگرفته از نام «عبدالسلام الأسمر»، موسس مهم‌ترین مراکز اسلامی در لیبی است و دانشکده الهیات و حقوق، زبان عربی و مطالعات اسلامی و اصول دین و تبلیغ از جمله دانشکده‌های این دانشگاه است که آموزش علوم قرآنی از جمله واحدهای درسی این دانشگاه است.
دانشکده الهیات و مطالعات اسلامی قطر
دانشکده الهیات و مطالعات اسلامی قطر یکی از دانشکده‌های دانشگاه قطر است که در سال ۱۹۹۳ میلادی به عنوان یکی از گروه‌های دانشکده علوم تربیتی دانشگاه قطر آغاز به کار کرد و در سال ۱۹۹۷ میلادی تحت عنوان دانشکده «الهیات و مطالعات اسلامی»، مستقل شد. این دانشکده در بسیاری از رشته‌های اسلامی همچون «علوم قرآنی»، «مطالعات اسلامی» و «فرهنگ و تمدن اسلامی» دانشجو می‌پذیرد.
آموزشگاه عالی اصول دین تونس
آموزشگاه عالی اصول دین، مجتمعی دانشگاهی و وابسته به دانشگاه «زیتونه» تونس است. در ابتدا، دانشگاه «الهیات و اصول دین زیتونه» نامیده می‌شد، اما بعدها به نام «آموزشگاه عالی اصول دین»، تغییر نام داد. آموزشگاه عالی اصول دین تونس در رشته‌های اسلامی به‌ویژه علوم قرآنی به آموزش دانشجویان، مشغول است.
دانشگاه بین‌المللی اسلامی مالزی
دانشگاه بین‌المللی اسلامی مالزی توسط دولت مالزی در سال ۱۹۸۳ میلادی تأسیس شد. دولت مالزی، پس از برگزاری نخستین کنفرانس جهانی با موضوع «آموزش اسلامی» که در سال ۱۹۷۷ میلادی در مکه برگزار شد به فکر تأسیس دانشگاه بین‌المللی اسلامی افتاد. اين دانشگاه با عنوان IIUM نیز شناخته میشود. شعبه اصلی دانشگاه در گنبک در شمال کوالالامپور واقع است.
این دانشگاه در حال حاضر بیش از ۳۰ هزار دانشجو از ۱۱۷ کشور دنیا دارد. همچنین زبان سمی این دانشگاه انگلیسی است.
دانشگاه اسلامی غزه
دانشگاه اسلامی غزه، در سال ۱۹۷۸میلادی تاسیس شد. این دانشگاه، شامل دانشکده‌هایی از جمله دانشکده اصول دین است. در دانشکده اصول دین این دانشگاه، رشته‌هایی همچون علوم قرآن، تفسیر قرآن و حدیث تدریس میشود. اين دانشگاه، دولتی است و زبان اصلی تدریس در آن عربی فصیح است و در برخی رشته‌ها نیز، زبان تدریس، انگلیسی است.
دانشگاه دانشگاه اسلامی غزه متاسفانه توسط نیروهای اشغالگر اسرائیلی در شب ۱۰ اکتبر۲۰۲۴، دانشگاه را تخریب کردند.
انجمن هدایت و ارشاد قرآن لبنان
جمعية القرآن الكريم للتوجيه والإرشاد(انجمن هدایت و ارشاد قرآن لبنان) یک انجمن قرآنی خیریه متعلق به شیعیان است که در سال ۱۴۰۸ هجری قمری تأسیس شده و به صورت رایگان به علاقه‌مندان قرآن کریم آموزش می‌دهد.
دانشگاه قرآن و حدیث ایران
این دانشگاه بخشی از مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث و یکی از مؤسسات آموزش عالى غیر دولتى است که از سال ۱۳۷۸ فعالیت خود را در قالب دانشکده علوم حدیث در تهران آغاز کرده و از سال ۱۳۹۱ با مجوز رسمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به «دانشگاه قرآن و حدیث» با مرکزیت قم ارتقا یافت.
دانشگاه دارای سه دانشکده فعال با عناوین «دانشکده علوم و معارف قرآن»، «دانشکده علوم و معارف حدیث» و «دانشکده علوم و معارف اسلامی» و نیز شعبه ای در تهران است.
این دانشگاه هم اکنون در سه شهر قم، تهران، مشهد مقدس و اصفهان فعالیت دارد و از مراکز آموزش عالی منحصر به فرد در حوزه مباحث حدیثی در کشور به شمار می‌آید.
دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی که محور اصلی آن قرآن و آموزه‌های قرآنی بود، مدارس و دانشگاه‌های کشور از فقر شدید نیروهای متخصص قرآنی رنج می‌بردند، از طرفی به‌منظور تقویت و گسترش مبانی و پشتوانه‌های علمی، فکری و عقیدتی صحیح و به‌روز؛ و همچنین به‌منظور بهره‌وری مطلوب از موقوفات قرآنی؛ در سال ۱۳۶۱، با عنوان «مدرسه تربیت مدرس قرآن کریم» توسط سازمان اوقاف و امور خیریه در تهران آغاز به کار کرد
دانشگاه معارف قرآن و عترت
این نهاد مقدس یک مرکز غیر دولتی است که کلیه قوانین و مقررات آن مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم ، تحقیقات و فنّاوری می‌باشد و با بيش از ۱۰۰ مدرس شامل هیأت علمی تمام وقت، نیمه وقت، اساتید مدعو از دانشمندان حوزه و مدرسین مبرّز دانشگاه‌ها وهمچنین چهره‌های شاخص قرآنی کشور، از سطح آموزش مطلوبی برخوردار است.
