چکیده
با توجه به انقلاب اسلامی ایران وتأثیر فقه بر جامعه وفعال شدن فقه در عرصه های اجتماعی، ضرورت دارد که به بررسی تعامل فقه وجامعه پرداخته شود. از آن جا که امام خمینی به عنوان فقیهی که در عصر حاضر تحولی شگرف درایران و جهان اسلام ایجاد نموده ونیز آیه الله خوئی به عنوان یکی از برجسته ترین فقهای مکتب نجف که دارای آثار فرهنگی واجتماعی در دوران معاصر به شمار می روند، در این رساله به بررسی تعامل و دیالکتیک فقه و جامعه بر اساس آرای این دو فقیه نامدار جهان تشیع پرداخته شده است.
این رساله از روش توصیفی ـ تحلیلی وبا استفاده از روش کتابخانه ای به مطالعه این موضوع پرداخته شده ودر صدد بیان دو روش اجتهادی مهم درفقه معاصر شیعه وتأثیر این دو روش اجتهادی، بر جامعه وبالعکس بوده است. روش اجتهادی مکتب فقهی امام خمینی با توجه به مؤلفه های عمده از قبیل: توجه به عنصر زمان ومکان، مصلحت، فقه اجتماعی وفقه حکومتی، نسبت به روش اجتهادی آیت الله خوئی که دارای مؤلفه متن محوری ونگاه جزء گرایانه می باشند؛ در تعامل با جامعه بسیار فعال بوده وتوان پاسخ گویی به نیاز های جامعه ومدیریت خرد وکلان جامعه را دارد. ازاین رو، پس از انقلاب اسلامی وفعال شدن فقه در عرصه های اجتماعی، ضرورت دارد که به تعامل فقه وجامعه توجه شود.
از جمله مسائل مهم در این رساله، بررسی تأثیر شرایط اجتماعی در فهم موضوعات فقهی، تأثیر جامعه بر دگرگونی ملاک احکام وکشف مصادیق جدید آن، تأثیر جامعه بر برداشت های فقهی فقهاء و تأثیر جامعه بر احکام حکومتی وولائی است که امام خمینی علاوه بر احکام اولیه وثانویه، احکام حکومتی را تصریح نموده واین احکام را جزء احکام اولیه شمرده اند. هم چنین در این رساله به تأثیر فقه بر جامعه در مواردی نظیر نظام مدیریتی جامعه، نظام معیشتی جامعه، جامعه پذیری فقهی و در نتیجه به مهم ترین تأثیر فقه برجامعه که عبارت است از ایجاد تمدن نوین اسلامی اشاره شده است.
کلید واژه‌ها: فقه اجتماعی، تعامل فقه و جامعه، مکتب فقهی امام خمینی، مصلحت، زمان و مکان، مکتب فقهی آیت الله خوئی
