چکیده
با توجه به وجود جریان‌های مختلف کلامی درافغانستان معاصر ونقش پر رنگ آن‌ها درتحولات سیاسی واجتماعی این کشور و نبود اثرپژوهشی با عنوان و رویکرد کلامی دراین زمینه، تحقیق حاضر به روش توصیفی و شیوه کتابخانه‌ای با استفاده از انواع کتاب‌ها، مجلات،سایت‌ها وخبرگذاری ها به این موضوع پرداخته است. نخست جریان سکولاریسم تحت عنوان عقل گرایان افراطی، در میان اهل سنت و شیعیان، به صورت جداگانه بررسی شده است. در اهل سنت، ازحزب دموکراتیک خلق وستم ملی به عنوان سکولارکمونیستی وجریان حاکمیت به عنوان سکولارغرب‌گرا نام برده شده.واز شعله جاوید وسازمان مجاهدین خلق افغانستان به عنوان سکولارهای کمونیست وبرخی حلقات به عنوان سکولارهای لیبرال، درمیان شیعیان یادشده است. سپس مکاتب دیوبندیه، وهابیت وداعش تحت عنوان ظاهرگرایان مورد بررسی قرارگرفته‌اند. وآنگاه ازاخوانی‌ها نظیرحزب جمعیت اسلامی، حزب اسلامی حکمتیار و حزب دعوت اسلامی سیاف و شیعیان امامیه تحت عنوان اعتدال گرایان بحث شده همانگونه که ازتصوف واسماعیلیه به عنوان باطن گرایان نام برده شده است. و درآخرنتیجه گرفته شده که امروزه بیشتر جریان‌های نامبرده شده درافغانستان فعال هستند. و بهترین راه مقابله با فرهنگ مبتذل سکولار وتفکرخشن ظاهرگرایی، تقویت جریان اعتدال گرایان است.
