معرفی حوزه علمیه ری
ری، از شهرهای مذهبی و زیارتی ایران است؛ این شهر در دوره اسلامی، پایتخت آل بویه و سلجوقیان بوده و پس از آن، به‌تدریج از اهمیت آن کاسته شده است. ری از جمله اولین شهرهایی است که در آن فعالیت های علمی و آموزشی شیعیان که بعدها به عنوان حوزه علمیه نامیده شد، شکل گرفت.
در ۲۷۵ق احمد بن حسن ماردانی بر شهر ری مسلط شد. او پس از اظهار تشیع، شیعیان مورد توجه قرار داد. شیعیان نیز با حمایت وی به فعالیت های علمی فرهنگی از جمله تألیف کتاب‌هایی پرداختند، که از آن میان می توان به کتابی از عبدالرحمان بن ابی حاتم، در فضائل اهل بیت اشاره کرد.
شیعیان البته از دهه‌های پایانی حکومت امویان در ری حضور داشته‌اند. گزارش‌هایی از همراهی شیعیان ری با قیام زید بن علی در سال ۱۲۲ هجری در دست است. در میان اصحاب، یاران، وکلا و راویان احادیث ائمه(ع) از دوره امام باقر(ع) تا غیبت امام زمان(عج)، نام تعدادی از شیعیان ری دیده می‌شود.
علویانی نیز در زمان ائمه علیهم السلام به ری مهاجرت کردند که مشهورترین حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) است
در دوره حکمرانی سلسله شیعی مذهب آل بویه، ری به مدت ۸۵ سال (۳۳۵-۴۲۰ق) یکی از مراکز حکومت آن بود. صاحب بن عبّاد، وزیر فخرالدوله دیلمی (حک : ۳۷۳۳۸۷)، در خانه خویش در ری مجلس درس تشکیل می‌داد.. قاضی عبدالجبار معتزلی در درس صاحب شرکت می‌کرد. ابوسعد منصوربن حسین آبی (متوفی ۴۲۲)، وزیر مجدالدوله بویهی (حک : ۳۸۷۴۲۰)، نزد شیخ طوسی درس خوانده بود و شیخ عبدالرحمان نیشابوری خزاعی از عالمان ری از او روایت کرده است.
در این زمان شماری بیشتری از علمای شیعه به ری مهاجرت کردند. از مشهورترین این افراد شیخ صدوق محمدبن علی بن بابویه بود که از ۳۴۷ق به دعوت رکن الدوله (حک:۳۳۵-۳۶۶) از قم به ری هجرت کرد. او علاوه بر برپایی مجالس بحث و مناظره با پیروان ادیان و مذاهب مختلف که گاه در حضور رکن الدوله صورت می‌گرفت، به تشکیل مجالس درس و املای حدیث نیز همت گماشت.
ابومحمد جعفربن احمدبن علی رازی (علی بن احمد) از دیگر عالمان معاصر شیخ صدوق نیز در ری ساکن شد و ضمن تألیف آثار متعدد به آموزش و ترویج علوم شیعی پرداخت. محمد بن محمد بن عصام کلینی و محمد بن احمد سنانی که در ری اقامت گزیدند، هر دو از راویان آثار کلینی برای صدوق بودند. ابوعلی قطان رازی از مشایخ شیخ صدوق نیز از جمله این افراد است.
در دوره سلاجقه که رویکرد خوبی نسبت به شیعیان نداشتند اما ارتباط برخی علمای شیعه با برخی از سلاطین و وزرای سلجوقی، باعث شد رفتار آنان با شیعیان اندکی بهتر شود و رونق علمی فرهنگی شیعیان ری دچار رکود نگردد.
در جریان یورش مغولان در اوایل قرن هفتم قمری، ری چندین بار مورد حمله قرار گرفت و ویرانی‌های زیادی در این شهر پدید آمد. در نتیجه رونق علمی این شهر با وجود دانشمندانی چون احمدبن حسن ناوندی/ نهاوندی، قطب الدین رازی و تاج الدین محمود رازیهرگز رونق پیشین خود را بازنیافت.
ویژگیهای حوزه علمیه ری
از ویژگیهای برجسته حوزه علمیه ری به ویژه در آغاز شکل گیری، ارتباط پیوسته محدّثان و علمای آن دیار، تا پیش از وقوع غیبت، با امامان معصوم بوده است. علاوه بر آنکه در میان یاران و راویان احادیث ائمه نام گروهی از دانشمندان ری دیده می‌شود، برخی دیگر از علمای ری نیز از طریق مکاتبه یا حضوری با ائمه در ارتباط بوده‌اند.
ارتباط با مراکز علمی مختلف در جهان اسلام، ویژگی دیگر حوزه علمیه ری است. گزارشهای زیادی در دست است که نشان می‌دهد از آغاز شکل گیری حوزه علمیه ری، بسیاری از محدّثان، فقها و دانشمندانی که در این حوزه به تعلیم و تعلم اشتغال داشته‌اند، برای بهره‌مندی از درس اساتید دیگر حوزه‌های علمیه در شهرهایی چون قم، بغداد، کوفه و نجف به این شهرها مسافرت کرده‌اند. به علاوه دانشمندان زیادی از شهرها و حوزه‌های علمیه دیگر، برای استفاده از درس و دانش علمای ری، در این شهر ساکن می‌شده‌اند.
در شهر ری از حدود قرن سوم تا نهم هجری، پیروان فرق و مذاهب و حتی ادیان مختلف زندگی می‌کردند. این امر موجب شده بود که عالمان این فرق و مذاهب در حوزه‌های علمیه این شهر به مناظره و تبادل نظر با یکدیگر بپردازند و گاه در مجالس درس یکدیگر شرکت کنند. از این رو حوزه علمیه ری به نوعی محل تضارب آراء فرق و مذاهب در فضایی عالمانه بوده است.
