آیةالله سید محمد نقوی كابلی، معروف به «علم الهدی» است. او در سال 1288 ه’ .ق. در یكی از خانواده های متدین و مذهبی کابل چشم به جهان گشود. پدرش سید«شمس الدین» فرزند «سیدمیراحمد نقوی كابلی»، مرد باصفا و دینداری بود که مدتی بعد از تولد فرزند از دنیا رفت و سرپرستی سیدمحمد بر دوش مادر افتاد. سید محمد شش ساله بود که واگیری بیماری آبله در کابل وی را از بینایی محروم ساخت.
از مكتب، مدرسه و اساتید سید محمد تا سنّ 12 سالگی اطلاعی در دست نیست. در این سن که مقارن با 1300 قمری بود همراه مادر و جمعی از اقارب به عراق رفت و در شهر سامراء مستقر گردید. مادر وی که زنی فهیم و مومنه بود به فکر تعلیم و تربیت سید محمد افتاد و در این مورد از میرازی شیرازی صاحب فتوای تنباکو استمداد طلبید و آیه الله شیرازی چند تن از شاگردانش را مامور تعلیم و آموزش سید محمد که نابینا اما از هوش و حافظه سرشاری برخوردار بود، سپرد.
سیدمحمد در اندك زمانی علوم مقدماتی را فراگرفت و در پی كسب مراتب بالای علم و عرفان آماده شد، از همین رو در ساله 1314 قمری عازم نجف اشرف گردید. درنجف نزد عالمان نامدار: شیخ المحدّثین، «علاّمه حاج میرزا حسین نوری» و جمال السّالكین «سید مرتضی كشمیری» شتافت و به بهره گیری از خرمن علم و فضل آنان پرداخت. به ویژه روز به روز تقرّبش نزد میرزای نوری و مرتضی کشمیری زیاد می شد و در كم ترین زمان، از شاگردان خصوصی و ملازمان امین آن دو به حساب آمد.
وی با اینكه از عدم بینایی رنج می بُرد، با حافظه قوی، اراده آهنین و پشتكار قابل تحسین، توانست قلل مرتفع علوم مختلف اسلامی را فتح كند. وی علاوه بر تخصّص در علوم فقه و اصول، در علم حدیث نیز تسلط كامل داشت و با اجازه روایت به شاگرد برجسته اش، حضرت آیةالله العظمی مرعشی نجفی، مرتبه تخصّصش، در این فنّ را به نمایش گذاشت. وی در علوم غریبه نیز تبحّر
كامل داشت. هوش عالی و حافظه قوی وی همگان را به اعجاب آورده بود چنانکه آیه الله مرعشی نجفی در مورد وی گفته است که « … و لعمری كان أظهر مظاهر قدرة الباری جلّ شأنه؛…به جانم قسم! وی از روشن ترین مظاهر قدرت خداوند متعال بود.»
سید محمد علم الهدی كابلی با اینكه نابینا بود، در عرصه نگارش نیز از تلاش و جدّیت فروگذار نبود. و چون خودش نمی توانست كتابت نماید، از بعضی شاگردانش كمك می گرفت و آنچه را كه در نظر داشت، املاء می كرد. به این شكل – كه محدودیّت های زیادی در پی دارد – او توانست كتابهای زیادی تألیف و تصنیف كند. از وی یك كتابِ چاپ شده به نام «دستور العمل» – مربوط به مسائل زنان – به یادگار مانده است. مهم ترین آثار چاپ نشده وی عبارتند از:
- تجوید القرآن الكریم؛
- تعلیقة علی الاقبال لابن طاووس؛
- تعلیقة علی منهج المقال للاسترآبادی؛
- تنبیه الغافلات، فی الاخبار الراجعة الی النّساء، (در بیان خصال نیك و بد زنان)؛
- حقوق الإخوان؛
- درایةالحدیث؛
- الكشكول؛
- محاسبةالنّفس
لازم به یادآوری است كه سید محمد علم الهدی نقوی كابلی، علاوه بر تألیف كتاب های فوق، كتاب ارزشمند «جمال الاسبوع» سیّد ابن طاووس را بعد از حاشیه و تعلیقه، در سال 1330 ق. منتشر كرده است. در حاشیه این كتاب، در مورد سید محمد علم الهدی آمده است: «… سیّدٌ سند و عالمٌ معتمد فخر السادة و منبع السعادة آقای سیدعلم الهدی النقوی النجفی…»
بر اساس وصیّت آیةالله سید محمد علم الهدی كابلی، آثارش به كتابخانه مدرسه فیضیه قم، منتقل و وقف شده است.
سید محمد نقوی کابلی پس از اتمام تحصیلات به ایران مسافرت می کند و در شهر اراک مقیم می گردد. در این زمان آیه الله حائری نیز در این شهر ساکن بود و سید محمد بارهای به دیدار وی رفته در شمار نزدیکان وی قرار می گیرد. وی مدتی در اراک به وعظ و خطابه و تدریس مشغول می شود و مورد استقبال جمع زیادی از مومنین این شهر قرار می گیرد.
مدتی بعد سید محمد علم الهدی كه وكالت زعیم حوزه علمیه، حاج شیخ عبدالكریم حائری یزدی را به عهده داشت، به سفارش ایشان به ملایر می رود و برای سالها رحل اقامت در آن شهر می افکند. وی در بدو ورود با استقبال پرشور مردم مواجه گردید.
از مهم ترین وظایف او، ارشاد و تبلیغ مردم بود. وی به مسائل شرعی مردم اهمیّت زیاد قائل بود. نمازهای جماعتش همیشه برقرار بود. در حلّ اختلافات مردم، كوتاهی نمی كرد. در امو حِسبیه و عقود اسلامی، یار و راهنمای مردم بود. از همه اینها مهم تر، حلقه های درسی آن خدمتگزار دلسوز شگفت می نمود. وی به تعلیم و تربیت افراد، اهمیّت زیاد قائل بود. عده ای از فضلا و مشتاقان علوم اهل بیت علیهم السلام در درسهایش حاضر می شدند و از خرمن علم و دانشش نكته ها می اندوختند و بهره ها می گرفتند. با اینكه نابینا بود، مسائل مشكلِ علوم و فنون مختلف را به شاگردانش القاء می كرد. و به این شكل، شاگردان برجسته ای تحویل جامعه اسلامی داد.
ملایر، سالها پذیرای خدمات و هدایت های آن مرد عالم و عابد بود تا اینكه در یكی از روزهای سال 1368 ق. به بستر مریضی افتاد و تن ضعیف و رنجورش از ادامه خدمت رسانی باز ماند. آیةالله سید محمد علم الهدی كابلی در ادامه دردی كه در ملایر دامنگیرش شده بود؛ برای معالجه به تهران رفت. معالجات وی ثمر نبخشید. روح بلند آن عالم وارسته، در اوائل محرم سال 1368 ق. از قفس تنگ دنیای فانی رهید و همگام با عرشیان به پرواز درآمد.
جنازه از تهران به قم منتقل شد. در قبرستان سكوئیه، معروف به «قبرستان نو» دفن گردید. یار وفادار و شاگرد برجسته اش، آیةالله مرعشی نجفی، امورات كفن و دفن وی را به عهده گرفت.
منبع: سید علی‌نقی میرحسینی، ستارگان حرم، جلد ۱۶، صفحه ۸۵-۱۱۳.
