محمداسحاق اخلاقي 1351ه.ق./ 1311ه.ش.

عالم دینی و محقق شیعی غزنی.

تولد

محمداسحاق اخلاقی سال 1351ه.ق. برابر با 1311ه.ش. در قریه «اُلیاتو» جاغوری، ولایت غزنی متولد شد. او فرزند ملا محمدجمعه از مردم جاغوري غزني است.

زندگی‌نامه

اخلاقی در نخستین سال‌های پادشاهی ظاهرشاه نوجوان و دوران صدارت محمدهاشم خان، دور از پایتخت و در همان زادگاه خود پرورش یافت. او در سن هفت‌سالگی وارد مکتب‌خانه شد و یادگرفتن در مكتب خانگي را آغاز کرد. او خواندن و نوشتن و كتا‌ب‌هاي نصاب الصبيان و صرف مير را نزد «آخوند ملا قنبرعلي» آموخت و بعد از آن جزو شاگردان «سيد عبدالاحمد عادل» شد و تا سال 1326ه.ش. علم صرف و نحو و كتاب شرح ملاجامي و سيوطي را خواند. از سال 1326ه.ش. تا دو سال بعد کتاب‌های دیگر ادبیات عرب ازجمله الفیه ابن مالک، مغنی و مطول تفتازانی را نزد «شيخ نوروزعلي عارفي» و سپس به مدرسه «آيت‌الله شیخ قربان‌علی وحيدي» در قریه اوتقول جاغوری وارد شد و كتاب‏هاي «معالم الاصول »، «مطول» و بعضي كتاب‏هاي ديگر را نزد او خواند. سال 1330 ه.ش. به حضور «شيخ عزيزالله » رسید و قسمت‏هايي از كتاب‏هاي «قوانين الاصول»، «لعالي منتظمه» و «رسائل» را نزدش خواند.

او در سال 1333ه.ش. به ایران مهاجرت کرد و در يكي از مدارس علمیه مشهد سکونت گرفت و ادامه تحصیل داد. در درس‌هاي مختلف استاداني همچون: «محمدكاظم دامغاني»، «آيت‌الله محمدهاشم مدرس» و «آقا ميرزا جواد تهراني» شرکت کرد. تا سال 1334ه.ش. در مشهد بود و بعد از آن به قم رفت تا تحصیل علوم دینی را در این شهر دنبال کند، اما به دلیل مشکل‌بودن شرايط اقامت در قم، ثبت نام و پذيرش در حوزه ناگزیر به تهران رفت و در «مدرسه حاج ابوالفضل» پذیرش گرفت و همان‌جا به حضور استادانی همچون: «شهيد مرتضی مطهري»، «آيت‌الله شيخ محمدتقي آملي» و «آيت‌الله سيد ابوالحسن رفيعي» رسید و از آنان علم آموخت.

اخلاقی در سال 1338ه.ش. بنابر خواست پدرش به وطن برگشت و به درخواست مردم منطقه در مدرسه علمیه تازه‌تأسیس زادگاهش مقیم شد و تدریس علوم دینی را آغاز کرد. او تا سال 1347ه.ش. در این مدرسه تدریس کرد و سپس، به کابل رفت. در کابل به حضور «آقاي عالم» و «آقاي ناصر»، جناب «آيت‌الله واعظ» و «علامه بلخي» رسيد و بنابر دعوت «آقاي واعظ» به تدریس در مدرسه علمیه تازه‌تأسیس «جمال مينه» آغاز کرد. اواخر همان سال به دعوت عالمان و متدینان هرات به این شهر رفت و مدرس علوم دینی در «مدرسه علمیه صادقیه» شد. او تا سال 1357ه.ش. در «مدرسه صادقیه» تدریس کرد و پس از کودتای کمونیستی کابل و روی کارآمدن حزب خلق در افغانستان به ایران مهاجرت کرد و در مشهد به مبارزه با دولت کمونیستی افغانستان آغاز کرد.

او فعالیت‌های سیاسی و جهادی‌اش را با «نهضت اسلامي افغانستان» در مشهد آغاز کرد، که در ابتدا جنبه تبلیغی داشت و بعدتر برنامه‌های نظامی و تشکیل پایگاه در هرات را پیش گرفت. فعالیت‌های سیاسی او تا سال 1373 ه.ش. دوامدار و پیوسته بود و در این سال از حضور و فعالیت حزبی و سیاسی کناره‌گیری کرد و تحقیق و نگارش را پیش گرفت. حاصل این تغییر رویه چندین عنوان کتاب چاپ‌شده و چاپ‌نشده است که این سال‌ها نگاشته است.

استادان

1. شهيد مرتضی مطهري؛
2. آيت‌الله شيخ محمدتقي آملي؛
3. آيت‌الله سيد ابوالحسن رفيعي؛
4. محمدكاظم دامغاني؛
5. آيت‌الله محمدهاشم مدرس؛
6. آقا ميرزا جواد تهراني؛
7. شيخ عزيزالله كابلي؛
8. آيت‌الله شیخ قربان‌علی وحيدي؛
9. سيد عبدالاحمد عادل؛
10. آخوند ملا قنبرعلي.

آثار

۱. تحقيق و پژوهش در زندگاني امام حسين عليه السلام؛

کتابی 968 صفحه‌ای درباره زندگانی و شهادت سومین امام شیعیان، حسین بن علی(ع)، که سال 1378 ه.ش. منتشر شد.

2. هزاره در جریان تاریخ؛

کتابی دو جلدی درباره تاریخ پر فراز و نشیب مردم هزاره در سرزمین افغانستان که سال 1380 ه.ش منتشر شد.

3. زندگاني حضرت علي عليه السلام؛

کتابی هفتصد صفحه‌ای که نگاشته شده، اما هنوز چاپ و منتشر نشده است.

4. شوراي ائتلاف.

 
5. روایت سرنوشت

6. زمزمه های دل.

7. بیست و شش مجلس.

8. تاریخ تشیع (آماده چاپ)

9. نهضت امام خمینی از آغاز تا پیروزی (آماده چاپ)

10. یادداشت های متفرقه سیاسی و اجتماعی (آماده چاپ)

11. آیینه ی عمر (سرگذشت زندگی و فعالیتهای اجتماعی، سیاسی و دینی و معرفی شخصیت های علمی، اجتماعی و سیاسی جاغوری).

* شناختنامه تفصیلی این عالم نامدار را در مجموعه کتاب‌های «عالمان شیعه افغانستان»(در دست انتشار) خواهید خواند.

/پایان/