مرحوم آیت سید علی علوی (جوهری) از استادان برجسته حوزه علمیه مشهد

آیت‌الله جوهری» افتخار افغانستانی‌ها در حوزه علمیه مشهدمقدس
آیت‌الله «سیدعلی جوهری» از شخصیت‌های برجسته علمی و دینی افغانستان و از مفاخر حوزه‌های علمیه نجف و مشهد بود که شاگردان پرشماری را پرورش داد.
سید علی جوهری، فرزند «سید رضا»، در ولایت غزنی «جاغوری» افغانستان به دنیا آمد و دوران کودکی و نوجوانی را در زادگاه خود به تحصیلات مقدماتی علوم دینی سپری کرد و بعد از تحصیل مقدمات، راهی نجف اشرف شد و در حوزه علمیه آن شهر، ادبیات عرب را از محضر «مدرس» افغانستانی فراگرفت.

کسب علم از محضر بزرگان حوزه علمیه نجف

این عالم برجسته دینی، دروس سطح را از خدمت حضرات آیات؛ «شیخ حسین گوگانی» و «فیروزآبادی» آموخت و بعد از فراگیری سطوح عالیه، خارج اصول و فقه را در محضر اساتید برجسته حوزه، حضرات آیات عظام؛ فیروزآبادی، «خویی» و شهید «سید محمد باقر صدر» تلمذ کرد.

آنگونه که در کتاب «عالمان شیعه غزنی»، آمده است، وی، در کنار تحصیل فقه و اصول، از آموختن علوم عقلی و دیگر رشته‌های علمی نیز غافل نماند؛ شرح منظومه «حکیم سبزواری» را خدمت شیخ حسین گوگانی، شرح «تجرید الاعتقاد» را نیز در نزد «سید اسدالله مدنی»، «اسفار اربعه» را از محضر شیخ «مسلم ملکوتی» و شیخ «صدرا باد کوبه‌ای»، شرح «اشارات» و «شفا» بوعلی سینا، «چغمنی»، «خلاصه الحساب»، «هیئت» و «نجوم» را از نزد «سید هاشم تهرانی»، و فلسفه تاریخ را از شهید سید باقر صدر فرا گرفت.

تدریس در نجف
وی در نتیجه استعدادی که از خود نشان داد، در کنار تحصیل در حوزه علیمه نجف، به تدریس نیز مشغول شد و کتاب‌های مختلف علوم عقلی، مثل «منطق مظفر»، شرح منظومه، «شرح مطالع»، «شرح شمسیه»، شفا و اسفار اربعه را درس گفت.
خروج اجباری از نجف و اقامت در مشهد
در کتاب «عالمان شعیه غزنی» در مورد ورود این عالم افغانستانی به مشهد آمده است که وی در زمان حکومت «حسن البکر»و اخراج طلاب غیر عراقی از حوزه علمیه نجف، وی از عراق اخراج و در مشهد مقدس مقیم گردید.
وی بعد از خروج اجباری از حوزه علمیه نجف اشرف، در منطقه «ده متری ساختمان» شهر مشهد، که از مناطق محروم این شهر است ساکن شد و به تدریس و فعالیت‌های دینی و اجتماعی مشغول شد و از احترام خاصی در میان عالمان دینی حوزه علمیه و توده‌های مردمی برخوردار بود.
دستگیری توسط ساواک
در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، وی به فعالیت‌های سیاسی و تبلیغی علیه رژیم شاه روی آورد که به علت فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی، تحت تعقیب دستگاه امنیتی «ساواک» قرار گرفت و مجبور شد مدتی در خارج از ایران در شهر کویته پاکستان به سر ببرد.
اقامت در پاکستان
آیت الله جوهری، در پاکستان نیز به فعالیت تبلیغی و دینی مشغول بود و در حوزه علمیه شهر «کویته» به طلاب علوم دینی در سطوح مختلف درس می‌داد.
بازگشت دوباره به ایران

با پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره)، وی دوباره به ایران بازگشت و فعالیت‌های خود را جهت کارهای تبلیغی و دینی در همکاری با برخی از نهادهای تازه تاسیس بعد از انقلاب اسلامی از سر گرفت.

این استاد برجسته علوم دینی، با استقرار انقلاب اسلامی دوباره به حوزه علمیه مشهد بازگشت و تا آخر عمر پربار خود یکی از ستون‌های حوزه علمیه مشهد بود.

تدریس در حوزه علمیه مشهد

روش تدریس وی در حوزه علمیه مشهد نیز مثل نجف، بر محوریت متون دور می‌زد، ابتدا مطالب کتاب را به خوبی تبیین و تشریح می‌کرد و سپس به توضیح متن می‌پرداخت. در حوزه فلسفه و کلام، سبک مشایی را حفظ می‌کرد.

آیت الله جوهری در نگاه دیگران

«آیت الله سید محمود هاشمی ارزگانی»، محقق و پژوهشگر علوم قرآنی، در گفتگو با خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، در مورد ویژگی‌های آیت الله جوهری گفت: ایشان از اساتید برجسته خراسان و افغانستان در حوزه علمیه مشهد بودند که اندیشه‌های این عالم ربانی، در علوم عقلی بیشترین بار فلسفی را در خود داشت و وجود وی برای حوزه‌های علمیه و مردم مهاجر افغانستانی مایه خیر و برکت بود.

این مدرس افغانستانی حوزه علمیه در ادامه به برخی از صفات اخلاقی وی اشاره کرد و افزود: بنده که از نزدیک وی را می‌دیدم و می‌شناختم، واقعاً انسان افتاده‌ای بود که بسیار متواضع و فروتن بود و به چیزهایی که وی را وابسته به دنیا و مادیات کند پشت پا زده بود.

«سید عبدالحمید معصومی»، محقق و پژوهشگر علوم دینی، که از نزدیک با این عالم افغانستانی در شهر مشهد آشنا بوده است، به برخی از ویژگی‌های فکری و صفات اخلاقی وی اشاره کرد و گفت: مرحوم آیت الله جوهری، از شخصیت‌های ممتاز و از اساتید برجسته حوزه علمیه نجف و مشهد بود که در میان عالمان دینی از احترام خاصی برخوردار بود.
تدریس فلسفه
معصومی در ادامه به تدریس فلسفه توسط آیت الله جوهری اشاره کرد و افزود: وی در روزگاری که فلسفه در حوزه علمیه نجف و مشهد مهجور بود با شجاعت تمام فلسفه و کتاب اسفار اربعه را تدریس می‌کرد و شاگردان فراوانی به‌خصوص در حوزه علمیه مشهد و در مدرسه آیت العظمی خوئی پای درس وی می‌نشستند.

معصومی در ادامه به تدریس کتاب‌های مهم حوزه مانند: اسفار اربعه ملا صدرا، «کفایت‌الاصول» آخوند خراسانی، منطق مظفر، حاشیه ملا عبدالله، شرح منظومه، شرح اشارات توسط ایت الله جوهری در مشهد اشاره کرد و افزود: تا آنجا که من از نزدیک با وی آشنا بودم، وی برخی از کتاب‌های مهم حوزه را بارها برای طلاب در طول سال‌های دوران حیات و اقامت خود در مشهد تدریس کرده است.
صفات نیک اخلاقی
این محقق و پژوهشگر افغانستانی در ادامه به برخی صفات اجتماعی این عالم دینی اشاره کرد و گفت: ایشان در طول زندگی خود بسیار ساده زیست و هیچ گاه اسیر تجملات دنیا نشد و به مادیات زندگی اهمیت نمی‌داد و علاوه بر درس و بحث و مباحث علمی، به حل اختلاف مردمی و ورود به مسائل اجتماعی اهمیت فراوان می‌داد، متواضع و ارادت فراوانی به خاندان عصمت و طهارت داشت و منبر را نیز تا آخر عمر خود ترک نکرد و در خطابه نیز ویژگی‌های منحصر به فردی داشت که علاقمندان زیادی را به پای منبر می‌کشاند.
آنگونه که در کتاب «عالمان شیعه غزنی» نیز آمده است، وی، به دنبال حقیقت بود نه جویای نام و شهرت، از این رو، به برخی از اساتید فلسفه توصیه می‌کرد که به دنبال مجادله و مناظره نباشند که حق پایمال شده و سفره حکمت از حوزه علمیه مشهد برچیده می‌شود.
آنگونه که درمورد برخی دیگر از ویژگی‌های اجتماعی این عالم دینی آمده است، و در امور خانه نیز همکاری داشت و بیشتر کارهای شخصی خود را خودش انجام می‌داد و توقع نداشت تا دیگران برایش انجام دهند و مثل یک طلبه معمولی زندگی ساده و محقری داشت و در رفت و آمدها از وسایل نقلیه عمومی، مانند مردم عادی، استفاده می‌کرد و لباس ساده بر تن داشت.
سرانجام این عالم برجسته دینی ساعت 8 صبح روز جمعه مورخ 18/12/91 در سن 83 سالگي به علت سكته قلبي درگذشت و پيكر اين استاد فقه، اصول و فلسفه، پس از تشييع در حرم مطهر رضوي، در بهشت رضا به خاك سپرده شد.