یکی از محدثان ورجالیان شهیر جهان اسلام و تشیع، سید محمد غزنوی کابلی مشهور به اخباری است که درزمان حکومت سیاه عبدالرحمن خان مجبور به ترک کاشانه و کشور شد و برای همیشه اززندگی در نزد اقوام و دوستانش دست کشید و عالم غربت و آوارگی را پسندیده در دیارعراق ماندگار شد.او در اصل از سرزمین سنایی یعنی شهر باستان و پرآوازه غزنین افغانستان است، اما اجدادش به شهرکابل مهاجرت نموده سید محمد در حدود سال ۱۲۵۰ ق. در آن جا چشم به جهان گشود. خانواده او به اخباری‌های غزنین، که در آن روزگار تعدادشان قابل توجه بود، تعلق داشت و درپارسایی، قرائت قرآن کریم و حفظ احادیث سعی فراوان داشتند. از این رو، سید محمد غزنوی تحصیلات خود را در شهر کابل آغاز کرد و پس از فراگیری ادبیات فارسی و عربی به آموزش فقه، رجال و حدیث پرداخت.
تحصیلات
سید محمد غزنوی برای ادامه تحصیل و در امان ماندن از جنگ‌های خانمان سوز و ویران گری که همزمان باتحصیل وی در میان مدعیان تاج و تخت افغانستان جریان داشت، به حوزه علمیه عراق رهسپار شد. در حوزه علمیه کربلا مشغول تحصیل علوم اسلامی به ویژه حدیث، رجال و فقه گردید و سالیان متمادی در محضر میرزا احمد علی اخباری هندی، میرزا محمد نیشابوری ودیگران تلمذ نموده با سخت کوشی وپشتکاری که از خود نشان داد توانست به مقام والای علم و دانش دست یابد. در چنین زمانی که سید محمد به مقام والای علم و عمل رسیده در رشته‌های گوناگون علوم اسلامی به ویژه رجال، حدیث و درایه به مقام استادی نایل شده بود و کشور نیاز مبرم به شخصیت علمی وفرهنگی او داشت از بازگشت به کابل منصرف شد، زیرا وی وطن را در چنگال مهره سرسپرده انگلیس و عامل مزدبگیر روسیه، امیرعبدالرحمن یافت که با یک توطئه بین المللی و نقشه زیرکانه انگلیس به قتل عام شیعیان به خصوص هزاره‌ها پرداخته برای ریشه کن کردن آنان و تصرف سرزمین‌شان، به اقدام گسترده و کشتار همه جانبه دست زده بود. او برای تدریس علوم اسلامی و تربیت طلاب و فضلای شایسته به حوزه علمیه نجف اشرف رفت و سالیان متمادی به تدریس، تربیت، تحقیق و پژوهش اشتغال داشت. از آن جاکه او عالم اخباری و در طریقه خویش متصلب بود در حوزه علمیه نجف به تدریس کتب اربعه شیعه دست زد و آن را با دقت نقد و بررسی کرد.
تالیفات
از او آثار گران‌بها و ارزشمندی به جا مانده است از جمله آن‌ها می‌توان از کتاب تعلیق علی من لا یحضره الفقیه نام برد.
وفات
سرانجام نامبرده پس از یک عمر تلاش علمی مجاهدت، تدریس و تربیت با سنی بیش از ۹۰ سالگی در سال ۱۳۴۰ ق وفات یافت.
