ملا محمد کاظم هروی خراسانی (1255-1329ق ) مشهور به آخوند خراسانی و صاحب کفایه، فقیه، سیاستمدار و مرجع تقلید عصر خود بود. پدرش در هرات زندگی میکرد که به عشق مجاورت امام رضا علیه السلام، به مشهد مهاجرت کرد.( کفایی، مرگی در نور زندگانی آخوند خراسانی، ص 78.) اما در غربت و گمنامی به سر می برد. وی نخستین فرزندش را که در مهاجرت به دنیا آمد، محمد کاظم نام نهاد که بعدها معروف به آخوند خراسانی و از مجتهدان به نام قرن چهاردهم هجری قمری و از حامیان اصلی نهضت مشروطه گردید.( حائری، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، ص 123.) وی علوم دینی را در مشهد نزد پدر و دیگر عالمان فراگرفت. سپس برای ادامه تحصیل راهی نجف شد. پیش از نجف، مدتی نزد حاج ملاهادی سبزواری و علمای تهران تحصیل کرد.( کفایی پیشین، ص 38-37)اساتید وی در نجف شیخ انصاری،( حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، ج دوم، ص 224) میرزای شیرازی، سیدعلی شوشتری(کفایی، شرح و بیانی مختصر و موجز از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی، ص 30-15.) و شیخ راض نجفی (نجفی قوچانی، برگی از تاریخ معاصر، ص 11) بودند.
پس از مهاجرت میرزای شیرازی به سامراء، بسیاری از شاگردان وی به درس آخوند که در نجف مدرسی مشهور بود، رفتند(تهرانی، آقا بزرگ، طبقات‌اعلام الشیعة، ص) و پس از درگذشت میرزای شیرازی، به تدریج جایگاه آخوند در مقام استاد برجسته حوزه نجف، تثبیت و درس او بزرگ‌ترین حوزه درسی نجف شناخته شد. آخوند خراسانی در طول عمر خود شاگردان بسیاری تربیت کرد که نزدیک به پانصد نفر از آنان مجتهد یا قریب به اجتهاد بودند.( آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۴، ص۳۳ و ج۲، ص۱۱۱) آخوند در نجف به فعالیتهای اجتماعی نیز مشغول بود و در این راستا در شهرهای نجف، کربلا و بغداد چندین مدرسه بنا کرد.( عبدالرحیم، المصلح المجاهد الشیخ محمدکاظم الخراسانی، ص 135-139) هم چنین آخوند خراسانی برای ترویج تعالیم دینی به تأسیس و انتشار چند نشریه در نجف کمک بسیار کرد، از جمله مجله العلم به عربی، که شاگردش سید هبه الدین شهرستانی مؤسس آن بود و مجله فارسی نجف‌اشرف به همت تنی چند از شاگردانش.( همان، ص 145-143).
آخوند با وجود مشغولیات فراوان اجتماعی و سیاسی در مقام مرجعیت، آثار علمی ارزشمندی تألیف کرد. حاشیه بر مکاسب (الذریعة، ج۶، ص۲۲۰) ، رساله الفوائد(مختاری، نقد تصحیح فوائد الاصول آخوند خراسانی، ص 153) ، تکله التبصره (همان، ص412)، کتاب الاجاره (همان، ص 122.) و کفایه الاصول که مهمترین و شاخص ترین شان است. کفایه از مهمترین و رایج‌ترین متون درسی حوزه های علمیه شیعه در سطوح عالی در عصر حاضر است که در دو جلد و به زبان عربی نوشته شده و از آنجا که بسیار موجز و دقیق به رشته تحریر درآمده و خالی از مطالب علمی و فلسفی و حِکمی و الهی نیست، درک محتویات آن برای کسانی که فاقد مقدمات علمی کافیاند دشوار است. کتاب کفایه گرچه همه کتاب‌های اصولی پیش از خود را منسوخ نکرده است، با این حال بیش از سایر کتاب ها مورد توجه و استفاده قرار گرفته و حتّی کتاب‌های پس از خود را تحت‌الشعاع قرار داده است.
کفایه در زمان حیات آخوند خراسانی چندین بار چاپ شد و تا کنون نیز متن عربی آن بیش از صد بار چاپ شده است. همچنین این اثر به فارسی، اردو، انگلیسی و ژاپنی نیز ترجمه شده است. تا کنون 73 شرح و حدود 13 تقریر از این کتاب نشر شده است که آقابزرگ تهرانی آنها را در الذریعه معرفی کرده است.( ر. ک به الذریعه، ج ششم، ص 188-1 86) آخوند خراسانی سرانجام در سال 1329 ق در سن 74 سالگی در گذشت. (عاقلی، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ج اول، ص 67).
مرتبط با گرامیداشت شخصیت آخوند خراسانی همایش های متعددی برگزار شده که در آن شخصیت های علمی و اجتماعی مانند آیه الله جوادی آملی، عبدالرضاکفایی نوه آخوند، علی لاریجانی، محمد فرزنانه، داریوش رحمانی و محمد ابراهیم دینایی در مورد شخصیت علمی، اجتماعی و سیاسی وی اظهار نظر کرده اند. در این میان اظهار نظر آیه الله جوادی آملی در کنگره ی یکصدمین سالگرد رحلت آخوند هروی خراسانی بازتاب و واکنش های بسیاری داشت. آیه الله جوادی آملی ضمن این که آخوند را اهل هرات و افغانستان معرفی کردند به تمجید از شخصیت علمی وی پرداخت که کتابی که نوشته بعد از حدود یک قرن هنوز از کتب اصلی تعلیمی حوزه علمیه است و کسی نتوانسته بالاتر از آن را تا حال عرضه کند. برخی از این که آیه الله جوادی آملی، آخوند خراسانی را افغانستانی قلمداد کرده، آن را نوعی توهین به آخوند دانسته بودند.
