فعالیت های گروه های مسلح و فرقه های مذهبی ناهمگون، با ادعای پیروی از اسلام در قرن های نخستین هجری موجب شده بود که فضای فرهنگی جهان اسلام جولانگاه اختلاف، کینه ورزی و خشونت دستگاه خلافت و گروه های مختلف مسلمان نسبت به یکدیگر گردد. این روند در آستانه خلافت مامون عباسی به اوج خود رسید. تحمیل ولایت عهدی از جانب مامون بر امام رضا(ع) و حضور ایشان در ایران فرصت مناسبی برای پیگیری و تحقق آرمان های ارزشمند وحدت گرایی در جامعه پر از آشوب توسط امام بود. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع و داده های روایی و تاریخی می کوشد به پاسخ این پرسش بپردازد که راهبردهای فرهنگی امام رضا(ع) به عنوان یک دانشمند و رهبری دینی برای ایجاد وحدت در میان مسلمانان چه بود؟ یافته های این پژوهش بیانگر آن است که امام با محوریت رهنمودهای قرآن مجید و سنت نبوی در منصب جدید و در پایتخت در ایران با اتخاذ راهبردهای فرهنگی هدفمند و کارآمد بیشترین بهره برداری را برای نیل به وحدت اسلامی کرد. آن حضرت مهم ترین عنصر تاثیرگذار را در نوع نگرش و تفکر جامعه دانست و راهبردهای فرهنگی خود را نیز بر این اساس سامان دهی کرد. در این زمینه، گفت وگو بین مسلمانان یا با غیرمسلمانان به جای دستور قتل مخالف اعتقادی به کار گرفته شد؛ نقش و جایگاه مقام امام در این چهارچوب تبیین شد؛ ارتقای آگاهی عالمان و عامه مردم از حقایق دینی و نه توهمات منحرفان محور قرار گرفت و سرانجام اینکه در تمامی شرایط بر حسن خلق و رعایت احترام و کرامت انسان ها تاکید شد.
