مجلس چهارم
آسیبشناسی عزاداری
حجتالاسلام والمسلمین محمد سبحانینیا
اشاره
هر آیین و مراسمی با گذشت زمان، دچار برخی دگرگونیهای اجتماعی و تغییراتی میشود و در صورت بیتوجهی به اصل آن، از هدف اصلی منحرف شده و بهاصطلاح، دچار «آسیب» میگردد. امام علی(ع) میفرماید:
«لِکُلِّ شَیْءٍ آفَةٌ؛ هر چیزی آفتی دارد.[۱]
آیین عزاداری نیز از این حکم مستثنا نیست. با توجه به جایگاه بلند و اهمیت عزاداری امام حسین(ع)، لازم است که این سنت بهخوبی حفظ شود؛ زیرا سنتی که بدون توجه به آسیبهای آن اجرا شود، مانند بازویی میماند که بدون توجه به آداب، دست به رفتارهای نادرست میزند. بدیهی است که این رفتارهای نادرست، تبعات نامطلوبی برای فرد خواهد داشت. در اهمیت این مسئله، باز هم از کلام امام علی(ع) یاد میکنیم:
«مَنْ عَرَفَ شَیْئاً قَدَرَ عَلَى حِفْظِهِ وَالِاحْتِرَازِ مِنْهُ؛ هرکس چیزی را بشناسد، میتواند از آن محافظت کند و پیشگیری نماید.[۲]
این نوشتار، در دو محور کلی، به تبیین آسیبشناسی عزاداری اختصاص یافته است.
آسیبهای عزاداری
به طور کلی، آسیبهای عزاداری به دو دسته تقسیم میشود:
الف. آسیبهای محتوایی
۱. تحریف هدف عزاداری
تأکید در روایات بر تداوم اقامه ماتم برای سیدالشهداء(ع) توصیه و تأکید شده است، اما هدف اصلی عزاداری برای ایشان، اظهار محبت به اهلبیت(ع) است. حکمت شهادت حضرت، هرچه باشد، حکمت عزاداری برای ایشان نیز همان است. اصلیترین هدف قیام و شهادت امام حسین(ع)، مبارزه با گمراهی و جهالت است:
«بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الضَّلَالَةِ وَالْجَهَالَةِ؛ جان خود را برای تو فدا کرد تا بندگانت را از گمراهی و جهالت نجات دهد.[۳]
در حقیقت، جهل، ریشه همه مصائب و مفاسد جامعه بشری است. بر این اساس، اصلیترین رسالت انبیا و اولیای الهی، نشاندادن بیمها از جهل در جامعه است.
تحریف هدف عزاداری، به چند شکل انجام میشود:
ـ نگاه تجزیای به اصل قیام عاشورا:
گاه شرع مقدس، عزاداری را بهمنظور تداوم راه امام حسین(ع) در همه زمانها، و مقابله و مبارزه با ظلم و جور و فساد زمانه میداند. محدودکردن این قیام به صِرف امر به معروف و نهی از منکر امام حسین(ع) به «نجات گناهکاران»، تحریف هدف حسینی است. البته این سخن، بدان معنا نیست که پاکسازی معنوی، از نتایج و ثمرات عزاداری نیست؛ بلکه منظور، پرهیز از تبدیل عزاداری به هدف تاشورا است.
ـ جدایی عزاداری از سیاست:
«تشیع انگلیسی» یا «شیعه لندنی»، اصطلاحی است که مدتی بر سر زبانها افتاده است. پس از طرح «اسلام آمریکایی» توسط امام خمینی(ره) در برابر اسلام ناب محمدی(ص)، رهبر انقلاب و خبیران جامعه، از تهدیدهای «تشیع انگلیسی» پرده برداشتند. درباره چرایی اطلاق «تشیع انگلیسی» به این جریان، باید گفت: اولاً، مراکز تصمیمگیری و فعالیتهای تبلیغی و تخریبی این جریان، در لندن قرار دارد. ثانیاً، استعمار پیر بریتانیا در ایجاد فرقههایی همچون وهابیت، بهایت و بابیت نقش داشته و از این جریان حمایت میکند.
رهبر معظم انقلاب، در موارد و مناسبتهای مختلفی بر کلیدواژههای «تسنن آمریکایی» و «تشیع آمریکایی» تأکید داشتهاند. در آخرین مورد، ایشان در سالگرد رحلت امام خمینی(ره) در حرم مطهر امام، ضمن تبیین اختلافافکنی آمریکا در میان شیعه و سنّی، تصریح کردند:
«به این هم شیعه توجه کنند هم سنّی؛ بدانند دشمن را. آن سنّیای که آمریکا از او حمایت میکند و آن تشیعی که از مرکز لندن صادر میشود به دنیا، اینها مثل هم هستند. هر دو، برادران شیطان هستند و هر دو، عوامل آمریکا و صهیونیسم و استکبارند.»[۴]
تشیع انگلیسی، شاخصههایی دارد؛ اولین ویژگی آن، جداکردن عزاداری از مفاهیم سیاسی است. این گروه، با القای سکولاریسم پنهان در هیئتهای مذهبی، معتقدند: جلسات اهلبیت(ع) باید غیرسیاسی باشد؛ این در حالی است که واقعه عاشورا و قیام امام حسین(ع)، سیاسیترین درس امامان معصوم(ع) در طول تاریخ بوده و انقلاب اسلامی ما نیز ادامه همان قیام است. سکولارشدن هیئتها، سیاست بیامانِ جبهه استکبار است.
مقام معظم رهبری در این باره فرمودند:
«هیئتها میتوانند سکولار باشند؟ هیئتِ امام حسینِ سکولار، مگر داریم؟ هرکس عاشق امام حسین است، یعنی عاشق اسلامِ سیاسی است، اسلامِ مبارز است، اسلامِ مقاومت است، اسلامِ جاندادن است؛ معنای اعتقاد به امام حسین، این است.»[۵]
ادامه در مسیر درستی و تحریفشعاع دادن به مسیر اصلی و اصرار بر تلفیق، بدون ذکر محتوا، از ویژگیهای تشیع انگلیسی است. آنها میخواهند تصویری از عاشورا در ذهن مردم بسازند که صرفاً برای اشک و آه و ناله باشد و بهرهبرداریهای دیگر از این قیام انسانی بهمنظور مقابله با ظالم و اصلاح مفاسد و انحرافات صورت نگیرد. ازاینرو، سکولارمنشان میکوشند عاشورا را از مسیر سیاسی جدا کنند. این در حالی است که خطبهها و سخنان امام حسین(ع) از آغاز حرکت از مدینه به سوی مکه و کربلا، بهویژه سخنان ایشان در روز عاشورا، از جمله شعار جاودان «هَیْهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة» نشان میدهد که قیام حسینی، یک حرکت سیاسی بر ضد ظلم بوده و هدف آن، مبارزه با «یزید» بوده است.
امام حسین(ع) در منزلگاه «بیضه» فرمود:
«ای مردم! پیامبر خدا(ص) فرمود: هرکس سلطان ستمگری را ببیند که حرام خدا را حلال شمرده، پیمان الهی را شکسته، با سنت رسول خدا مخالفت کرده و در میان بندگان خدا به ستم رفتار میکند، اگر با زبان و دستش با او به مخالفت برنخیزد، سزاوار است که خداوند او را در جایگاه آن سلطان ستمگر (دوزخ) بیندازد.»[۶]
امام خمینی(ره) فرمودهاند:
«جنبه سیاسی این مجالس، بالاتر از همه جنبههای دیگر است. بیجهت بعضی از اهل منبر ما میگویند که برای من در منابر وعظ بخوانند. بیجهت میگویند این اهل منبر برای این که مردم را به گریه بیندازند، گریه کنند یا صدا گریه، گریهکردن به خودش [بگیرد]، اجرش ذرهذره است. مسئله، مسئله گریه نیست. مسئله، مسئله عبرت است. مسئله، مسئله سیاسی است که اهل منبر ما با همان دید الهی که داشتند، میخواستند که این ملت را به هم بسیج کنند و یکپارچه کنند از راههای مختلف. اینها را یکپارچه کنند تا آسیبپذیر نباشند.»[۷]
۲. استناد به منابع غیرمعتبر
از دیگر آسیبهایی که بهویژه در قرنهای اخیر، عزاداری امام حسین(ع) را تهدید میکند، استناد برخی از اهل منبر و مرثیهسرایان، به منابع غیرمعتبر است. این روایتها، از زبان امام حسین(ع) یا حضرت زینب(س) در قالب وعظ بیان میشود که در منابع معتبر نیامده است. بدیهی است، این رویه پیامدهای نادرستی برای دینداریها به دنبال خواهد داشت.
۳. غُلُوْ و افراطیگری
گفتههای ذلیلگونه و پایینآوردن اهلبیت(ع) از جایگاه واقعی آنها یا بالابردن آنان از جایگاه حقیقیشان، متأسفانه، دو افراط است که در برخی مجالس مرثیهسرایی مشاهده میشود. امام صادق(ع) فرموده است:
«مخالفان ما، سه جور حدیث در حق ما جعل کردهاند: اول، غلو؛ دوم، کوتاهی در حق ما؛ سوم، تصریح به بدیهای دشمنان ما و دشنامدادن به آنها. مردم، وقتی احادیث غلوآمیز آن دسته را میشنوند، شیعیان ما را تکفیر میکنند؛ و چون کوتاهی در حق ما را میشنوند و اهلبیت(ع) را در حدّ علمای دین میبینند، در همین حدّ به آنها معتقد میشوند؛ و زمانی که دشنام به دشمنان ما را میشنوند، ما را دشنام میدهند.»[۸]
جریان شیعه انگلیسی با ادعای دفاع از اسلام اهلبیت(ع)، برخلاف مشی اهلبیت(ع)، اغراقگرایی و غلو میکنند. در برخی مجالس و هیئتهای مذهبی ایران، اشعاری خوانده میشود که در ضمن آن، لفظ جلاله «الله» را به معصومان(ع) و زیردستان آنها نسبت میدهند؛ مثلاً گفته میشود: «من، علیاللهیام»، «من، حسیناللهیام»، «من، زینباللهیام.» این اغراقها، آگاهانه یا ناخودآگاه، در خدمت اهداف دشمنان اهلبیت(ع) قرار گرفتهاند.
مقام معظم رهبری، اینگونه تعابیر را مناسب اغراق معتقد به مکتب معصومین(ع) نمیداند و میفرماید: لازم است به این اشخاص تذکر داده شود و آنها را از این رویه بازدارند. برای بزرگداشت مقام آن بزرگواران، راههای خوب، صحیح و معقولی وجود دارد که به اینگونه سخنان نیازی نیست.[۹]
در حال حاضر، افراطیگری به شکل دیگری ظهور و بروز یافته است. تشیع لندنی، در شبکههای ماهوارهای خود، مقدسات اهل تسنن را به باد تمسخر و لعن میگیرد. این روشها، بزرگترین بهانه را به تکفیریها برای شیعهستیزی داده است. از اینرو، میگوییم: شیعه لندنی و اندیشه تکفیر، دو روی یک سکهاند.
جریان تشیع انگلیسی، به صورت گستردهای با دلایل واهی به تکفیر سایر فرق مسلمان میپردازد؛ درحالیکه تکفیر در اسلام، دارای شرایط و ضوابط دقیق، دشوار و حقوقی است و به همین سادگی، به هرکسی نمیتوان تهمت کفر زد. مهمترین اقدام سوء شبکههای ماهوارهای وابسته به «تشیع انگلیسی» هستند، تأکید بر برگزاری جشنی موسوم به «عیدالهراء» به مناسبت مرگ خلیفه دوم و نسبتهای ناروا به همسر پیامبر اسلام(ص) میباشد.[۱۰]
ب. آسیبهای شکلی
از نظر دقیق، عبادات واجب یا مستحب، توقیفی هستند؛ بدین معنا که اصل عبادت و چگونگی آن، باید توسّط ادله شرعی اثبات شود؛ در غیر این صورت، عملی که بهعنوان عبادت انجام میشود، بدعت محسوب میگردد و نهتنها مطلوب نیست، بلکه ممنوع و حرام است.
استحباب عزاداری برای سالار شهیدان، بر مبنای ادله شرعی، ثابت است؛ مشروط به اینکه عزاداری، موجب وهن مکتب اهلبیت(ع) نگردد و یا همراه با انجام عمل مشروع نباشد. آسیبهایی که به ساختار و شکل عزاداری مربوط میشود، عبارتند از:
۱. قمهزنی
از جمله مهمترین آسیبها در مجالس عزاداری امام حسین(ع)، آسیبرساندن به بدن در خلال عزاداری است و از بدترین حالات آسیبرسانی به بدن، قمهزنی است. یکی از شاخصههای جریان تشیع انگلیسی، این است که با تحریک احساسات شیعی گسترده میگذارند تا بتوانند از لرزش، برانگیختن توده مردم، برای خود سربازگیری کنند؛ مثلاً آنها سراغ قمهزنی رفتهاند و هرکسی را هم که با قمهزنی مخالف باشد، مخالف حسینبنعلی(ع) و تشیع معروف میدانند.
این جریان، علاوه بر قمهزنی، سراغ روایتهای غلوآمیز و تحریفشده هم رفتهاند؛ بهعنوان مثال، برخی خانمها، آتش یا چیزهای آتشین میزنند و خود را روی زمین میکشند و راههای عجیب و غریب میروند.
این حرکات، نهتنها با شعار حسینی ارتباطی ندارد، بلکه قیام عاشورا را در دیدگاه مردم دنیا به یک راه خرافی، بیمعنا، بیهدف و بیهوده تبدیل میکند و موجب میشود کسانی که میخواهند به تشیع یا اسلام حقیقی و راستین بپیوندند، از این دین رویگردان شوند.
اگر قرار بود قمهزنی از مهمترین شعارهای حسینی باشد، باید اولین علمای ما این روش را اجرا میکردند؛ اما در طول تاریخ، حتی یک عالم شیعه را نمیتوان یافت که قمه زده باشد؛ زیرا اصلًا قمهزنی، در چنین سیره حسینی سابقه ندارد. به گفته برخی تاریخنگاران و شرححالنویسان، این شیوه عزاداری، از دوره قاجاریه و بهوسیله «آقا ضياءالدين دربندی» مؤلف کتاب اسرار الشهادة، تأسیس و ترویج شده است.[۱۱]
ـ حمایت انگلیس از قمهزنی:
انگلیس به شدت از رفتارها و اقداماتی مشابه قمهزنی دفاع میکند؛ درحالیکه پارلمان انگلیس، اجتماع شیرخوارگان را در مراسم عزاداری، شاهد ترویج خشونت مذهبی میداند! در حسینیه لندن، وابسته به تشیع انگلیسی، مراسم قمهزنی اجرا میشود و پلیس لندن، از آنجا حفاظت میکند و تصاویر دلخراشی منتشر میکند تا آن را در سطح جهان، منتشر کرده و بگویند شیعه، به خودش بیرحم است؛ چه رسد به دیگران![۱۲]
همین که انگلیس از قمهزنی شیعه خوشش آمده، مشخص میکند که این روش، به نفع آنهاست. آیا یک شیعه حسینی بصیر، باید بپرسد چرا انگلیس که سرچشمه همه خباثتهای صهیونیستی و مؤسس وهابیت است، از قمهزنی ما خوشحال است؟ همکاری انگلیس در تأسیس ۶ شبکه شیعه لندنی برای لعن و قمهزنی ترویج و اهدای قمه رایگان و حتی پول به برخی دربدردان و مغرضان، چه معنایی دارد؟[۱۳]
نکته قابل توجه این است که اگر در قسمت »Images« موتورهای جستوجوگر مانند گوگل، کلمه «عاشورا» به زبان فارسی تایپ شود، تقریباً تمام تصاویر مربوط به معارف عاشورا و امام حسین(ع) است؛ اما زمانی که کلمه «عاشورا» به زبان انگلیسی تایپ شود، تصاویر مربوط به قمهزنی نشان داده میشود. گویی تنها عملی که شیعیان در عاشورا انجام میدهند، فقط قمهزنی است. این نشان میدهد که موتورهای جستوجو و پایگاههای اینترنتی خارجی، تلاش دارند که حقیقت واقعه کربلا را به گوش دنیا نرسانند و عاشورا با قمهزنی معرفی گردد.
مقام معظم رهبری، در این مورد مطلب جالبی را نقل فرمودهاند:
«اخیراً مطلبی را شخصی به من گفت که خیلی برایم جالب و عبرتآموز بود؛ برای شما هم آن مطلب را نقل میکنم؛ شخصی که با مسیر روسیه شوروی سابق، و این بخشی که شیعه نشین است، آشنا بود، میگفت: آن زمانی که رژیم صهیونیستی بر منطقه آذربایجان شوروی سابق مسلط شد، همه آثار اسلامی را از بین بردند؛ مثلاً مساجد را به انبار تبدیل کردند؛ سالنهای دینی و حسینیهها را به چیزهای دیگر تبدیل کردند و هیچ نشانهای از اسلام و دین و تشیع باقی نگذاشتند؛ فقط یک چیز را اجازه دادند و آن، قمهزدن بود… چرا؟ چون خود قمهزدن، برای آنها یک وسیله تبلیغ بر ضدّ دین و بر ضد تشیع بود. بنابراین، گاهی دشمن از بعضی چیزها اینگونه علیه دین استفاده میکند. هر جا خرافات به میان بیاید، دین خالص، بدنام خواهد شد.»[۱۴]
گفته شده است:
«در سال ۱۳۲۰ شمسی، سفارت انگلیس در ایران، تعداد ۵۴۴۴ قمه خرید و به هیئات مذهبی اهدا کرد که خودتان را به ید و راههای به راه ما داشته باشید.»[۱۵]
ـ مواضع مراجع دربرابر قمهزنی:
علماء و مراجع معظم تقلید، در این مسئله اجماع دارند که هر عملی که موجب «وهن اسلام» گردد، حرام است و باید از آن خودداری کرد.[۱۶] اینهاست که در دید و نظر پناه علمای دلسوز و دقتهای دینشناسی چون آیتالله العظمی حکیم برایمان روشنتر میشود که فرمود:
«إِنَّ قَضِيَّةَ التَطْبِيرِ هِيَ غُصَّةٌ فِي حَلْقِ قَوْمِنَا؛ قضیه قمهزنی، چون خاری در گلوی ماست.»[۱۷]
۲. فرقهگرایی و اختلافافکنی
انگلیسیها در طول دهههای گذشته، فرقه احمدیه را در هندوستان، فرقه بابیه را در ایران، و وهابیت را در عربستان پایهگذاری کردند تا در میان مسلمانان، تفرقه و آشوب برپا کنند. استعمار پیر، امروز نیز جریان تشیع لندنی را پایهگذاری کرده است تا شاخه جدیدی از تفرقه و اختلاف را در میان مسلمانان ایجاد کند.
آنها به همسران و اصحاب رسول الله(ص) به بهانه عزاداری برای ائمه معصومین(ع) که با نظر منفی بسیاری از علماء و مراجع مواجه شده، بخش قابل توجهی از رفتارهای این گروه را تشکیل میدهد. تشیع لندنی با بهرهگیری از شیوههای تبلیغاتی و هزینه کردن میلیونها دلار، درصدد ایجاد تفرقه میان فرق اسلامی برآمده است. اساس تفکر این گروه، بر شعار معروف انگلیسی «تفرقه بینداز و حکومت کن»، مبتنی شده است. توهین به مقدسات اهل سنّت و دشنام دادن به آنها، از ضروریات تشیع لندنی است.
این جریان، علاوه بر توهین به ساحت علمای برادر اهل سنّت و شیعیان بیاحترامی کرده و از تهمتهای افسانهای در مواجهه با آنها بهره برده است. اتهامات و رفتارهای سخیف برخی شیعهنماها، هیچ سابقهای در سیره اهلبیت(ع) ندارد؛ به عنوان مثال، در حالی که امیر مؤمنان(ع)، چه در دوران خلافت خود یا پیش از آن، قضاوتهای قوی و مستدلی از عملکرد خلفا داشتهاند، اما تاریخ هیچگاه رفتارهای سبک و توهینآمیزی را که خالی از ادب و اخلاق اسلامی باشد، نسبت به خلفای اهل سنّت از ایشان نقل نکرده است.
مورد دیگر از این سیره، رفتار امام صادق(ع) با اهل سنّت در دوران خودشان است. معاویة بن وهب میگوید:
«به امام صادق(ع) عرض کردم: چه عملی شایسته است برای ما که با قوم خود و مردمی که به ما ایمان دارند و شیعه هستند، رفتار کنیم؟ امام(ع) فرمود: به پیشوایان خود نگاه کنید و از آنها پیروی کنید. آنگونه که آنها رفتار میکنند، شما نیز همانگونه رفتار کنید. به خدا سوگند! آنها به بیمارستانشان سر میزنند و بر جنازههایشان حاضر میشوند و به شهادت و ضمانت آنها گواهی میدهند و امانتهای آنها را به آنها برمیگردانند.»[۱۸]
شیعه لندنی میگویند تبلیغِ شیعه به مدلها و مناظرههای خصمانه صورت میگیرد؛ درحالیکه اهلبیت(ع) بهترین روش در معرفی شیعه را مراوده، همنشینی و معاشرت با سایر مسلمانان در تمامیِ شئون زندگیِ دینی و اجتماعی و ترسیم چهرههای خوب و درخشان از شیعه در اذهان عمومی میدانستند.
پس، اگر کسی سیره اهلبیت(ع) را بهعنوان الگویی برای زندگی خویش انتخاب کرده باشد و در این مسیر، خود را شیعه واقعی آن بزرگواران میداند، هیچگاه در انتخاب چنین روش شایستهای در برخورد با مخالفان مذهبی، دچار شک و تردید نخواهد شد.
چه کسی است که شک داشته باشد مجالس لعن و توهین به مقدسات اهل سنّت، اختلافات گستردهای را بین امت اسلامی به وجود آورده و در نهایت، رشتههای بسیاری را در بین جامعه اسلامی و به دست مسلمانان پاره کرده است؟
بر این اساس، مقام معظم رهبری در پاسخ به استفتائات تاریخی، در ماه رمضان سال ۱۳۹۲ش در پاسخ به استفتاء جمعی از علماء و دانشگاهیان جهان اسلام، فرمودند:
«توهین به مقدسات برادران اهل سنّت، از جمله توهین به همسر پیامبر اسلام، حرام است. این موضوع، شامل همه پیامبران و بهویژه سید الانبیاء پیامبر اعظم، حضرت محمد(ص)، میشود.»[۱۹]
۳. برهنگی
یکی از شایعترین آسیبهای موجود در عزاداریها، برهنگی عزاداران در حال عزاداری و سینهزنی است؛ اگرچه از سوی شرع مقدس درباره این نوع رفتار، اشکالی وارد نگردیده، اما به دلیل اینکه معمولاً صحنههای عزاداری تصویربرداری شده، در اختیار عموم مردم قرار میگیرد، پخش چنین تصاویری در جامعه مداوم موجب بروز حالات اغراق و غلط میشود. ازاینرو، بسیاری از علماء و مراجع تقلید، بارها نسبت به موضوع برهنهشدن بعضی افراد در هیئتهای عزاداری ابراز نگرانی کردهاند.
به نظر مقام معظم رهبری، در مجالس عزاداری هر عملی که سبب شود دشمنان از این روش بر ضدّ مکتب تشیع یا شیعیان سوء استفاده کنند و سبب تفرقه بین مسلمانان باشد، حرام است و باید از این گونه اعمال پرهیز کرد.[۲۰]
لختشدن در مراسم عزاداری، ضابطه و انضباط خاصی ندارد و هیچگونه تأییدی بر آن نشده؛ بلکه در جاهایی که این مراسم در معرض دید و تماشای خاموشها باشد، ترک این روش بهتر است و بیشک، عزاداری با لباس مناسبتر است؛ بلکه اگر لباس بر تن کردن، کمک به گناه باشد، جایز نیست.
به نظر آیتالله مکارم شیرازی:
«احتیاط آن است که عزاداران حسینی، لخت نشوند؛ عریان نشوند. آیا در روز در مجلس ترحیم پدرش اگر لخت شود، این جزء آداب عزاداری است؟ برادران بر لختشدن اصرار داشته باشند؛ اما برای عزاداری، میتوان مقداری از سینه را باز گذاشت.»[۲۱]
۴. مداحی پاپ
تهاجم فرهنگی همهجانبه در جوامع اسلامی، سبب شده است که حتی گرایش برخی شیعیان نیز در بعضی از موارد دگرگون شود. فرهنگ عزاداری و مدیحهسرایی که از این تغییرات مصون بوده و گمان میرفت این تأثیر را ندارد، میتوان در ظهور شیوههای جدیدی از مداحی به نام «مداحی پاپ» دید.
برخی مداحان نوگرا، بهتقلید از آهنگهای موسیقی پاپ غربی الگو گرفته، از آن برای مداحی استفاده میکنند؛ درحالیکه موسیقی پاپ، روال خودش را دارد و شأن مداحی بالاتر از آن است که بخواهیم در آن از موسیقی پاپ استفاده کنیم.
بسیاری از علماء، با این روش برخورد کرده، آن را جایز نمیدانند. مقام معظم رهبری در این باره اظهار داشتهاند:
«بعضی از آهنگها، آهنگهای بدی است، آهنگهای غنایی است، آهنگهای لهوی است؛ اینها را نباید به وادی مداحی و خواندن مداحی ربط داد. طبیعت دارد که شعرهای جدیدی را در خواندن و قرائت اشعار و آهنگسازیهای گوناگون ابتکار کنید؛ اما از این تشابه و تداخل، بپرهیزید. البته آهنگهای لهویِ مضرّ به سبک غربی را میگویم؛ نه هر آهنگی که یک وقتی در یک مضمون دیگری خوانده شده، آن را بخواهیم منع کنیم. آهنگهایی که لهوی است و مضرّ به سبک غربی است، اینها را نخوانید.»[۲۲]
۵. اختلاط زنان و مردان
دین اسلام برای همه احاد و اقشار جامعه در هر مرحلهای، دستور و برنامههای خاص دارد که اجرای بیقید و شرط آن، انسان را به ورطه خویش میکشاند.
امام موسی کاظم(ع) وقتی میتواند رضای اهلبیت(ع) و در رأس ایشان، حضرت زهرای اطهر(س) را جلب کند که به دستور ایشان عمل کند. اختلاط زنان و مردان در دستههای عزاداری و بهخصوص در حاشیه مراسمها و بیتوجهی مسئولان هیئات در برخی موارد، موجب سودجویی برخی دختران و پسران بیمبالات میگردد.
۶. مردمآزاری
عزاداری باید به مردمداری منتهی شود. گروههایی به بهانه عزاداری و پخش ذکرها، خیابان را ملک شخصی خود تصور میکنند و با تمسک بر رفتارهای شلخته و غیرمنطقی، آن هم در برخی خیابانهای پر رفتوآمد و متردد میگردند و در نهایت، سبب آزار و اذیت مردم و رانندگان این خیابانها میشود.
با مراجعه به آموزههای اسلامی و روح احکام و قوانین اسلامی، این معنا دانسته میشود که اعمال صالح، اعمالی است که به واسطه آنها، انسانها و حتی موجودات دیگر، مورد اذیت و آزار قرار نگیرند. خداوند حج را بهعنوان بزرگترین دستور الهی معرفی میکند؛ اما در اجرای این واجب الهی، هرگونه اذیت و آزار نسبت به مردمان در سخنگفتن و رفتار و جدل و درگیری لفظی و دیهیکی، منع شده و از حالات خواسته شده تا به دور از هرگونه عمل زشت و بد و خشونتآمیز لفظی و رفتاری، حج را بهجا آورند؛[۲۳] حتی باید به گونهای عمل کنند که موجودات دیگر نیز اذیت و آزار نشوند و به محیط زیست گیاهی و جانوری آسیب نرسد؛ وگرنه باید ضرر و زیان آن را با اجرای برخی مناسک و اعمال جبران کنند.[۲۴]
وقتی خداوند اجرای شعایر الهی واجب، مانند حج را به گونهای قرار میدهد که بدون اذیت و آزار دیگران یا جانوران باشد، پس، چگونه ممکن است اجرای اعمال مستحب، مانند عزاداری را با اذیت و آزار، موجب تقرب به خود و پیامبر(ص) و اهلبیت(ع) بداند؟
بنابراین، در اجرای عزاداری باید مواظب بود تا موجبات آزار دیگران فراهم نیاید؛ در غیر این صورت، آن روش، نهتنها مستحب نخواهد بود، بلکه نوعی گناه و حرام است؛ زیرا عمل واجب، با گناه جمع میشود؛ چه رسد به اینکه عمل مستحب، با گناه و حرام قرین شود.
اگر بخواهیم مصادیق مردمآزاری را در عزاداریها بیان کنیم، موجب اطاله کلام خواهد شد؛ اما ذکر بعضی از آنها میتواند مصداق آن از سوی هیئتهای عزاداری شود.
برخی هیئتها، حسینیههای موقتی را در کوچهها برپا میکنند که نهتنها مزاحم رفتوآمد همسایگان، بلکه باعث بستهشدن راه میشود و آمدوشد مردم را دچار اختلال مینماید. بدتر از آن، این است که برخی جوانان در این محافل اجتماع کرده، رفتوآمد زنان را با مشکل جدی مواجه میسازند. بدیهی است که اینگونه اجتماعکردن، سبب ضایعشدن حقالناس و اذیت مردم را فراهم میسازد.
تعدادی از عزاداران، به درختان و گیاهان و گلدانها و دیوارهای حاشیه خیابانها و معابر و کوچهها، آسیب جدی میزنند و زحمات چندینماهه کارگران محیط زیست و شهرداریها را از بین میبرند. این عمل، علاوه بر اینکه نوعی تعدی به حقوق محیط زیست گیاهی است، بهعنوان یک عمل ممنوعه، دارای مواد قانونی و ضمان مالی است که بر عهده شخص قرار میگیرد.
به نظر مقام معظم رهبری، اگرچه اقامه مراسم و شعایر دینی در زمانههای مناسب در حسینیه، از بهترین روشها و جو مستحبّات مورد میباشد، ولی واجب است که برگزارکنندگان مراسم و عزاداران، تا حدّ امکان، از اذیت و آزار ممنوع برای همسایگان بپرهیزند.[۲۵]
پینوشتها
۱. تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ص ۱۵۹.
۲. همان، ص ۵۵۹.
۳. ابنقولویه، کامل الزیارات، ص ۳۹۳.
۴. http://www.defapress.ir/Fa/News/۵۷۹۹۳
۵. پایگاه اینترنتی آیتالله خامنهای، «تاریخ دسترسی: ۱۳۹۰/۳/۰۵»، شماره: www.farsi.khamenei.ir
۶. ابومخنف کوفی، وقعة الطّف، ص ۵۷۹.
۷. امام خمینی(ره)، صحیفه امام، ج ۵۴، ص ۴۹۴.
۸. محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج ۲۵، ص ۲۶۹.
۹. استفتائات جدید، ج ۱، ص ۱۵۷.
۱۰. پایگاه خبری مشرق، شناسه خبر: ۷۳۵۲۰۱، «تاریخ دسترسی: ۱۳۹۵/۴/۱۵»، شماره: www.mashreghnews.ir
۱۱. مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، ج ۱، ص ۵۳۳.
۱۲. پایگاه خبری تحلیلی قدس آنلاین، «تاریخ دسترسی: ۱۳۹۴/۱۰/۰۴».
۱۳. پایگاه خبری بولتن نیوز، «تاریخ دسترسی: ۱۳۹۴/۰۹/۰۹».
۱۴. پایگاه اینترنتی آیتالله خامنهای، «تاریخ دسترسی: ۱۳۹۱/۰۵/۰۵»، شماره: www.farsi.khamenei.ir
۱۵. پایگاه اینترنتی راهپویان وصال، مقاله «دفاع از حریم شیعه»، قسمت دوم، شماره: www.rahpouyan.com
۱۶. سید محسن محمودآبادی، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ص ۴۴.
۱۷. مهدی مسائلی، قمه زنی؛ سنت یا بدعت.
۱۸. کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۱۶۳.
۱۹. آیتالله خامنهای، أجوبة الاستفتائات، س ۵۵۵۹.
۲۰. پایگاه اینترنتی آیتالله خامنهای، «تاریخ دسترسی: ۱۳۹۰/۲/۰۲»، شماره: www.farsi.khamenei.ir
۲۱. http://darheirat.blogfa.com/post/۴۴۹
۲۲. خبرگزاری مهر، شناسه خبر ۷۳۵۵۳، ۱۳۹۳/۰۷/۰۹.
۲۳. بقره، آیه ۱۹۷.
۲۴. مائده، آیه ۹۵ و ۹۷.
۲۵. آیتالله خامنهای، أجوبة الاستفتائات، س ۵۵۵۷.
