برخي از آثار و ثوابهايي که در قرآن کريم و روايات اهل بیت آمده، غیرقابل باور، مبالغه آمیز و غیرمنتظره ديده ميشود؛ يعني برای يک عملِ به ظاهر کوچک، ثواب و عقاب يا اثری بسیار بزرگ بیان شده که در تلقي اولیه، بسیار عجیب و نامتناسب به نظر ميرسد. مشکل آشکار اين متون، مخالفت آنها با نظام عدالت الهي است. هم از اينرو بسیاری از مبلغان ديني احساس ميکنند مفاد اين متون، نظام ذهنيِ مردم را در باب معارف ديني بر هم ميزند و منشأ بدفهمي و کژتابي است. مشکل ديگر، اختلافي است که در پاداش برخي از اعمال وجود دارد.
در اين مقاله پس از ذکر نمونه های متعددی از اين موارد در آيات و روايات و دسته بندی آنها، به نقل و بررسي آرای مفسران و شارحان حديث پرداخته شده است. تعدد و تنوع تلاش مفسران و شارحان حديث نشان ميدهد که اصل اين اشکال برای آنان بسیار جدی بوده و ظواهر آيات و روايات برای آنان قابل پذيرش نیست. ازاينرو تلاش کرده اند متن آيه يا حديث را با مَحمل موجّه و احتمالات متعددی توجیه کنند. از جمله: ضعف سندی، اختصاص به مورد خاص، مجازگويي به اهداف تربیتي، عدم توفیق نااهلان، ناتواني ادراکات انسان از تصور پاداشهای اخروی و…
کلمات کلیدی:
ثواب، عقاب، روایات، قرآن
