چکیده
اکثر فقیهان در مورد معاملات فضولی بر شخصیت فضولی تأکید نورزیده و در مورد آن اطلاق جاری کردهاند. از دیدگاه ایشان، هر فردی میتواند نقش فضولی را ایفا کند. این رویه در هر دو دیدگاه مشهور، یعنی صحت فضولی و دیدگاه نادر، یعنی بطلان فضولی، جریان دارد. مشهور در تعارض میان روایات صحت و بطلان، به تفسیرهایی از روایات بطلان پرداختهاند که بههیچوجه درخورِ دفاع نیستند. این تفاسیر بر پایۀ بیتوجهی به قیدهای روایات صحت، بنا شده و نشئتگرفته از اثبات بیچونوچرای حکم معاملات فضولی است. با دقت در عرف و سیرۀ عقلا و روایات صحت فضولی، به قیدهایی توجه مییابیم که صحت معاملۀ فضولی به آنها منوط شده است و فقدان این قیدها در مصادیق ذکرشده در روایاتی دیگر، دلیل بر بطلان آنها شده است. برایناساس، در هر دو دسته اطلاق وجود ندارد و بهتبع آن، صحیح یا باطلدانستن معاملۀ فضولی بهصورت مطلق نیز صحیح نیست. این قیدها که نشئتگرفته از شخصیت فضولی است، عبارتاند از: اُلفت میان فضولی و اصیل، امین شمردهشدن فضولی ازسوی اصیل و یکیبودن عاقد و معقودٌله. با استناد به عرف و روایاتی که در مورد صحت و بطلان معاملات فضولی وارد شدهاند، اثبات میشود که صحت و بطلان معامله به ویژگیهای خاص نشئتگرفته از شخصیت فضولی وابسته است.
کلیدواژهها
- فضولی، شخصیت فضولی، معاملات فضولی