چکیده
قرآن‌بسندگان گروهی از مسلمانان‌اند که قرآن را تنها مصدر تشریع احکام قلمداد کرده، حدیث (یکی از مهم‌ترین منابع استنباط احکام) را انکار می‌کنند. رگه‌های سنت‌ستیزی به زمان حیات پیامبرﷺ برمی‌گردد. این تفکر در دو سده اخیر دوباره مجال رشد یافت و در شبه‌قاره به نهضتی همه‌گیر تبدیل شد. بررسی جریان‌شناسی و رویکرد این فرقه که آبشخور اصلی این تفکر هستند، اهمیت بسزایی دارد. دو عامل اهل حدیث و به‌ویژه استعمار، نقش عمده‌ای در شکل‌گیری این جریان ایفا کرده‌اند. در سده هجدهم شاه ولی‌اله و در سده نوزدهم احمد خان به بازنگری احادیث روی آوردند. به تبع ایشان، قرآنیان شبه‌قاره، در اوایل سده بیستم، به بازنگری احادیث پرداختند. در رأس این جریان در سده یادشده، چکرالوی و امریتسری قرار داشتند که هر دو تحت تأثیر افکار استعمار با توجه به بازنگری‌ای که در احادیث انجام دادند، درنهایت روایات را به‌طور کامل رد کردند و آن را منکر شدند و فرقه قرآنیان را در شهر لاهور و امریتسر طرح‌ریزی کردند. رویکرد قرآنیان شبه‌قاره عبارت است از: چگونگی عمل به سنت پیامبرﷺ و به‌کارگیری احادیث وی؛ چگونگی عصمت پیامبرﷺ در دریافت و ابلاغ حی؛ منابع تفسیر و دایره شمول آن؛ رجعت عیسی×؛ وجود بهشت و جهنم؛ چگونگی ادای نماز و روزه؛ تعدد زوجات. در این نوشتار کوشش شده است با رویکرد توصیفی– تحلیلی، به جریان‌شناسی و رویکرد قرآنیان شبه‌قاره پرداخته شود و سعی بر آن است دیدگاه‌های این فرقه نقد گردد.
کلیدواژه‌ها
قرآنیان شبه‌قاره، جریان‌شناسی، رویکرد اهل قرآن، سر سیداحمدخان، غلام احمد پرویز
