علم اصول و قواعد آن نقش به سزایی در فهم قرآن و سنت و استنباط احکام شرعی از این دو منبع دارد، بهگونهای که بدون شناخت این اصول و قواعد، دستیابی به این هدف امکانپذیر نیست. با این حال، خاستگاه این علم همواره محل اختلاف میان عالمان فریقین بوده است. برخی فقیهان اهل سنت، ابوحنیفه را بنیانگذار این علم دانستهاند، درحالیکه برخی دیگر، ابداع آن را به شافعی یا شاگردان او نسبت دادهاند. در مقابل، برخی فقیهان امامیه، امام باقر و امام صادق ع را بنیانگذاران این دانش معرفی کرده و شاگردان ایشان را نخستین تدوینکنندگان آن دانستهاند.
با این وجود، حقیقت آن است که خاستگاه اولیۀ علم اصول و قواعد آن، قرآن کریم است، چراکه در آیات متعددی، اصول و مبانی این دانش به صورت نهفته بیان شده است. رسول خدا6 و اهلبیت عصمت و طهارت: نخستین کسانی بودند که این اصول و قواعد را از آیات قرآن استخراج کرده و برای فهم و استنباط احکام شرعی از متون تشریع، در اختیار جامعۀ اسلامی قرار دادند.
در این پژوهش، ضمن بررسی و نقد دیدگاههای پیشین، دیدگاه اخیر با ارائۀ ادلۀ متعدد اثبات شده و اشتمال قرآن کریم بر برخی اصول و قواعد این دانش مورد تحلیل و تبیین قرار گرفته است.
