پرسش:
آيا میشود دليل علمی مكروه بودن ایستاده نوشيدن آب در شب را توضيح دهيد؟
پاسخ:
“احکام”، جمع “حکمت” است، یعنی بر اساس علم و حکمت خداوند متعال صادر گردیده است. پس، نه تنها هر حکمی، حکمتی دارد، بلکه هر حُکمی، به یک حکمت (دلیل حکیمانه) نیز محدود نمیباشد، بلکه حکمتها دارد.
الف – گاهی برخی از حکمتها و آثار امر و نهیهای الهی، در آیات قرآن مجید و یا توسط معلمان قرآن و احکام [پیامبر اکرم و اهل عصمت علیهم السلام] بیان شده است؛ مانند حکمت اصلی نماز، که فرمود: « وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي – و نماز را به ياد من برپا دار / طه، 14» – و یا در آثارش فرمود که جلوی فحشا و منکر را میگیرد و یا حضرت فاطمه علیهاالسلام فرمود که تکبر را از بین میبرد و … .
ب – گاهی حکمت احکام بیان نشده است و یا اگر بیان شده، به صورت نادر و مورد توجه اولیا، عرفا و بزرگان راه سیر و سلوک میباشد، مانند حکمتهای تمامی ارکان، اذکار و جزئیات نماز، که مرحوم آیت الله ملکی تبریزی و امام خمینی (ره) میخواهد که بفهمند و “اسرار الصلوة” بنویسند.
ج – گاهی بشر با رشد علمی به نتایجی میرسد و میگوید: “این را که اسلام قبلاً فرموده بود، پس حکمتش این بود”.
نکته:
از این رو، بسیار لازم است که دانشمندان مسلمان در هر رشتهای، دستورات اسلامی را در نظر بگیرند و با تحقیقات وسیع، به آثار طبیعی آن نیز پیببرند، چنان که غربیها از دیرباز چنین میکنند. آنها میدانند که این دستورات و آموزهها همه حق است، به تجربه نیز برایشان ثابت شده است، لذا روی آن کار میکنند و پس از حصول نتایج علمی، اصل موضوع و آثارش را به نام خود ثبت و منتشر مینمایند.
مثال: در احکام اسلامی، به “استبراء” مردان پس از ادرار تأکید و اصرار شده است. شاید در گذشته علل و آثار کمی از آن را میشناختند، اما امروزه با رشد علمی مکشوف شده که بخشی از ادرار در لوله میماند و سبب بیماریهایی چون پروستات یا ضخامت جدار مثانه و … میگردد و تنها راه پیشگیری نیز همین “استبراء” میباشد.
نوشیدن آب:
برای نوشیدن آب نیز احکام و توصیههای بسیار قابل توجهی وجود دارد، مانند: کم نوشیدن – جرعه جرعه نوشیدن – زیاد سرد یا زیاد گرم ننوشیدن و …، که امروزه علم به حکمت و آثار پارهای از این دستورات پیبرده است.
نکته – به عنوان مثال: یک نفر در روسیه مبتلا به بیماری خاصی گردید که معالجهی آن در «آب درمانی» بود. کارخانجات و شرکتهای تولید آب، آن را ملاک گرفتند و [به ویژه در جهان سوم] به همگان توصیه کردند که زیاد آب بنوشند. حتی “رژیم آب” برای لاغری و سلامتی تجویز میکردند و کم و بیش افراد را میدیدید که حتی در خیابان، تاکسی یا صف اتوبوس، با یک بطری آب ایستادهاند و دائم مینوشند.
بعدها معلوم شد که زیاد نوشیدن آب، بسیار مضر است. مغز آب میآورد – برای قلب و عروق ضرر دارد – به کلیهها آسیب میرساند و … . حالا آنها که حدیث و احکام را خوانده بودند، اول به تعجب افتادند که پس چرا فرمودهاند کم آب بنوشید، تا تشنه نشدید ننوشید و …؛ و حالا خوشحال میشوند که علم ثابت کرد که زیاد نوشیدن مضر است!
ایستاده و نشسته نوشیدن آب:
بدن انسان، همچون گیاهان (در رشد نباتی) و همچون حیوانات (در رشد حیوانی)، محکوم قوانین طبیعت میباشد. پس اگر باد پاییزی درختان را خشک میکند، همان تأثیر را برای پوست و … در بدن انسان دارد، لذا فرمود که خود را در معرض بادهای پاییزی قرار ندهید – و اگر آب دادن به گیاهان در روز و در حال تابش اشعههای خورشیدی اثری دارد و در شب اثر دیگری دارد و چه بسا اصلاً جذب گیاه نشود، در انسان نیز همان تأثیرات را دارد.
از این رو، برخی حکمتها و یا آثار ایستاده نوشیدن آب در روز، یا نشسته نوشیدن در شب در احادیث بیان شده است و برخی دیگر بیان نشده است که بشر میتواند با استفاده بهینه از اعلام نتیجه (حکم) قبل از تحقیق [که فرصت بسیار مناسبی است]، به دنبال کشف فرمول برود.
*- حضرت امام صادق علیه السلام: «نوشیدن آب در روز به حالت ایستاده موجب فزونی عرق و بیشتر شدن نیروی بدن می گردد.» (شیخ صدوق ، من لا یحضره الفقیه، ج 3 ، ص 353)
*- حضرت امام صادق (ع): «ایستاده آشامیدن آب در روز، غذا را گوارا می سازد و ایستاده آشامیدن آب در شب، زرد آب میآورد.» (کلینی، الکافی ، ج6، ص383)
حکمت اصلی:
اما باید توجه داشت که “حکمت اصلی” در رعایت و انجام هر حکمی، صرفاً آثار طبیعی آن نمیباشد، بلکه “تَعبّد” و اطاعت محض از پروردگار عالم و تبعیت از رسول اعظم و اهل عصمت علیهم السلام میباشد که ضرورت این تَعبد، اطاعت و تبعیت، به عقل و نقل ثابت شده است.
چنان که خداوند متعال از ما ایمان و عمل خالص خواسته است و این خلوص است که سبب ترتبّ جمیع آثار مادی و معنوی هر عبادت و انجام هر حکمی میگردد.
« وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاء وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ » (البینة، 5)
ترجمه: با آنكه آنها (در اين كتاب آسمانى) مأمور نشدهاند جز به آنكه خدا را بپرستند در حالى كه اعتقاد و دين و طاعت خود را براى او خالص نمايند و حق گرا باشند و نماز را برپا دارند و زكات بدهند، و اين است دين ثابت و پايدار.
**- پس ضمن لزوم و ضرورت کاوش علمی، جهت یافتن حکمتها و آثار احکام و آموزهها، نباید فراموش شود که [چه کشف علمی صورت پذیرفته باشد و چه نپذیرفته باشد]، کار باید تعبدی، با اخلاص و برای اطاعت خدا انجام گردد.
