پرسش:
اهل سنت میگویند: «چون خداوند در سوره فتح، آیه 2، به پیامبر فرموده که “خداوند گناهان گذشته و آیندۀ تو را میبخشد”، پس ایشان معصوم نبودهاند؟!
پاسخ:
برخی مغرضانه تفسیر به رأی میکنند، اما بسیاری مقصر نیستند، چرا که در ترجمهها [حتی به فارسی] چنین آمده است! این خطای ترجمه، گاه به خاطر نیافتن کلمه معادل است و گاه از کم توجهی و بیدقتی!
بارها بیان شد که یکی از بزرگترین مشکلات ما مسلمانان در فهم قرآن کریم و احادیث، ندانستن و یا عدم توجه به معنی درست کلمات میباشد، و این مشکل فقط متوجه کسانی نیست که عربی بلد نیستند، بلکه عرب زبانان و … نیز گاه به معنی درست کلماتی که در زبان خودشان به کار میبرند دقت ندارند، و به همین دلیل کتابهای لغت انگلیسی به انگلیسی – فارسی به فارسی [دهخدا، معین و …] – و عربی به عربی [مانند: المفردات – المُنجد و …] نوشته میشود.
به عنوان مثال: اگر در فارسی از ما بپرسند: “محبت، عشق، مودت، علاقه” یعنی چه؟ تمامی این کلمات را به “دوست داشتن” ترجمه میکنیم، در حالی که هر کدام معنای جداگانهای دارند.
اگر بپرسند معنی “رحمان، عفوّ، غفور و کریم” چیست؟ همه را “بخشنده” ترجمه میکنیم! که این درست نیست، بالاخره هر کلمهای معنی خودش را دارد.
چرا خداوند متعال، در آیه «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَی»، از مردم “معرفت و محبت به اهل بیت” را نخواست، بلکه “مودت” نسبت به آنان را خواست؟ چون محبت یعنی دوست داشتن و پس از معرفت در قلب ایجاد میشود، و مودّت یعنی ظهور و بروز آن محبت در مواضع، گفتار و عمل.
عَفو و مغفرت:
خداوند علیم، در یک آیه، هر دو کلمه را میآورد و در قرآن کریم بسیار تکرار شده که خداوند هم “عَفُوّ” هست و هم “غَفور”. پس معلوم است که معنای هر کدام متفاوت است.
«ذَلِكَ وَمَنْ عَاقَبَ بِمِثْلِ مَا عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِيَ عَلَيْهِ لَيَنْصُرَنَّهُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ» (الحج، 60)
– مطلب چنين است! و هر كس زا به همان مقدار كه به او ستم شده مجازات كند، سپس مورد تعدّى قرار گيرد، خدا او را يارى خواهد كرد؛ يقيناً خداوند آمرزنده و پوشش دهنده است!
در قرآن فارسی مینویسند: «خداوند بخشنده گناهان و آمرزنده گناهان است»، اما این هر دو به یک معناست، لذا ترجمه دقیقی نیست!
در کتابهای لغت چنین آمده که «عفو = گذشتن از گناه و خطا، یا همان بخشش» – و «مغفرت = پوشاندن و پوشش دادن» است که عفو را نیز شامل میشود، لذا اسم “عَفُوّ” یعنی کسی که “میبخشد” و اسم “غَفور یا غَفّار”، یعنی کسی که “هم میبخشد و هم پوشش میدهد”.
چون بخشش گناه، پوشاندن آن نیز میشود، عفو در زیر مجموعه مغفرت قرار میگیرد، لذا میشود از کلمه مغفرت استفاده نمود، ولی مغفرت، بالاتر از عفو است.
اجازه دهید مثالی بیاورم:
فرض کنید که یک نفر دیگری را کُشت. یعنی “قاتلِ” دیگری شد. او را دستگیر و محاکمه میکنند و دادگاه (محکمه) برای او حُکم قصاص صادر میکند. اما پدر مقتول یا اولیای دم، او را میبخشند و حکم قصاص لغو میشود. در اینجا “عفو = بخشش” صورت گرفته است، اما “مغفرت = پوشش” صورت نگرفته است. چه بسا او نزد دیگران همچنان یک “قاتل” محسوب گردد و چه بسا عواقب این قتل در دنیا و آخرت گریبانگیرش شود و …، اما اگر مورد مغفرت قرار گیرد، هم گناهش بخشوده میشود و هم به این گناه پوشش داده میشود.
ذَنب:
اگر از ما بپرسند: «ذَنب، یعنی چه»؟ میگوییم: «یعنی: گناه»، و اگر بپرسند: «معنی: اِثم – مَعصیت – سَیّئه و خَطیئه، چیست»؟ باز هم میگوییم، یعنی: “گناه”! اما معنای هر کدام متفاوت است.
«ذَنب» به چیزی گفته میشود که به انسان بچسبد و ضرر یا خطری به دنبال داشته باشد.
دُم گوسفند (یا هر حیوان دیگری)، به او چسبیده و به دنبالش میآید، لذا به آن “ذَنَب” میگویند؛ گناه (اِثم، معصیت، سیئه و خطیئه) را نیز از آن جهت که به انسان میچسبد و به دنبالش میآید، “ذَنب” میگویند. البته این فقط گناه خود شخص نیست که به او میچسبد و به دنبالش میآید، بلکه گاه دیگران به انسان گناهی را نسبت میدهند که او مرتکب نشده و یا به زعم آنان گناهکار است، اما فعل او گناه نبوده است؛ بلکه گاه به او افترا میبندند – گاه به او اتهاماتی وارد میکنند – گاه علیه او شایعه درست میکنند و …؛ چنان که کفار پیامبر صلوات الله علیه و آله را به خاطر شکستن بیش از 400 بت در کعبه، گناهکار میخواندند و میگفتند: او شاعر، ساحر و مجنون است، و میگفتند: «این آیات قرآن کریم، وحی الهی نیست، بلکه دیگران (سلمان فارسی و …) به او یاد دادهاند»! اینها همه برای پیامبر اکرم (ص)، به صورت “ذَنب” درآمده بود.
حال به این دو آیه دقت نماییم:
«إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا * لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ وَيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَيَهْدِيَكَ صِرَاطًا مُسْتَقِيمً» (الفتح، 1 و 2)
– ما برای تو پيروزی آشكاری فراهم ساختيم * برای این که كه خداوند ذنوب گذشته و آيندۀ را كه به تو نسبت میدادند پوشش دهد و نعمتش را بر تو تمام كند، و به راه راست هدايتت فرمايد.
چند پرسش از عقل سالم
●- آیا پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، که اشرف و اکمل مخلوقات، خاتم الانبیاء و المرسلین، رحمة للعالمین و مظهر اتمّ اسمای الهی میباشند، در گذشته و پیش از بعثت مرتکب گناه شده و پس از بعثت نیز مرتکب میشدند؟! آیا معصوم نبودند؟!
سنّیها میگویند: به دلیل همین آیه، ایشان هم قبل از بعثت و هم پس از آن، مرتکب گناه شدهاند، لذا جز در ابلاغ وحی، معصوم نبودهاند! که البته اگر معتقد به گناهکاری ایشان باشند، هیچ دلیلی برای عصمت در ابلاغ وحی ندارند.
●- به فرض که خداوند بفرماید که گناهان گذشته را میبخشم، چنان که بارها فرمود: «هر کسی استغفار و توبه کند، گناهانش را میبخشم»، اما آیا خداوند متعال به کسی وعده میدهد که «گناهان آیندۀ تو را نیز میبخشم»؟! یعنی برو هر چقدر که دلت خواست گناه انجام بده، و هیچ نگران نباش، چرا که من از هم اکنون، گناهان آیندۀ تو را نیز بخشیدم؟!
●- آیا خداوند متعال کسی را که در گذشته فعل گناه انجام میداده و در آینده نیز انجام خواهد داد، به نبوت و رسالت و خاتمیت مبعوث میدارد؟!
●- آیا خداوند متعال میفرماید، به تو فتحی میدهم که سبب آمرزش گناهان گذشته، حال و آیندۀ تو شود؟!
●- آیا خداوند متعال در برابر گناهان، مجازات میکند یا جایزه میدهد، آن هم جایزۀ بزرگی چون “فتح مکه”؟!
●- آیا خداوند عادل، همگان را به کیفر گناهانشان میرساند، اما به پیامبرش جایزه هم میدهد؟!
* – پس معنی «لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ» این میشود: «با فتح مکه برای تو، هر گناهی که کفار به تو نسبت داده بودند، و یا هر افترا، اتهام، اهانت، جوّسازی و شایعه پراکنی علیه تو، که به تو چسباندند و مانع انجام رسالت محوله، محبوبیت بین مردم، دعوت آنها به اسلام و … میشود را، چه در گذشته باشد و چه در آینده، “پوشش” میدهم».
استغفار و توبه:
«وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ» (هود علیه السلام، 90)
– از پروردگار خود مغفرت (بخشش و پوشش) بطلبيد و به سوی او باز گرديد كه پروردگارم رحیم و با مودّت (دوستدار بندگان توبه كار) است.
فرمود: «ابتدا استغفار = طلب مغفرت» کنید و سپس دوباره به خدا روی آورید.
پس چرا نفرمود: «ابتدا طلب “عفو = بخشش” نمایید»؟! چرا که “مغفرت” بالاتر از “عفو” است، وقتی “مغفرت” باشد، “عفو” را نیز در زیر مجموعه دارد و شامل میشود؛ مضافاً بر این که “عفو” فقط در مقابل گناهان شخصی است، اما “مغفرت”، پوشش به بدی و بدخواهی دیگران را نیز شامل میشود.
