پرسش:
آیا حضرت زهرا(س) در نماز جماعت پیامبر(ص) و یا امام علی(ع) شرکت می‌کردند؟
پاسخ:
در نقل‌های تاریخی و روایی، به گزارشی دست نیافتیم که نشانگر حضور دائمی حضرت فاطمه زهرا(س) در تمام نمازهای جماعت پیامبر اسلام(ص) در مسجد النبی باشد، اما شواهد و قرائنی وجود دارد که می‌تواند احتمال شرکت ایشان در نماز جماعت را تقویت کند:
۱. همراهی با پیامبر(ص) در جماعت آخر: پیامبر اسلام(ص) در روزهای پایانی عمر مبارک خود در لحظه‌ای که ابوبکر در محل امام جماعت قرار گرفته بود و حتی وارد نماز شده بود، وارد مسجد شده و با شکافتن صفوف نماز جماعت، در جایگاه امام جماعت قرار گرفت. پس از اتمام نماز، مردم را از فتنه‌ها برحذر داشت. در انتها با مخاطب قرار دادن دختر و عمه‌اش چنین فرمود: «یا فاطِمَةَ بِنْتَ مُحَمَّدٍ، وَ یا صَفِیَّةُ عَمَّةَ رَسُولِ الله، اعْمَلَا لِما عِنْدَ اللهِ، فَإِنِّی لَا أُغْنِی عَنْکُمَا مِنَ اللهِ شَیْئًا»؛[۱] ای فاطمه دختر محمد(ص) و ای صفیه عمه پیامبر خدا! برای دست‌یابی به نعمت‌های الهی تلاش کنید؛ چرا که من نمی‌توانم شما را از عذاب خدا بازدارم.
۲. فاطمه دختر امام حسین از حضرت فاطمه زهرا(س) چنین نقل کرده است: هنگامی که پیامبر خدا(ص) وارد مسجد می‌شد، این دعا را می‌خواند: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی، وَ افْتَحْ لِی أَبْوَابَ رَحْمَتِکَ» و هنگامی که از مسجد خارج می‌شد این طور دعا می‌کرد: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی، وَ افْتَحْ لِی أَبْوَابَ فَضْلِکَ».[۲]
۳. در گزارشی از ام سلمه چنین نقل شده است که «زنان در نماز رسول خدا(ص) شرکت می‌کردند و بعد از سلام نماز، زنان قبل از مردان بر می‌خاستند [و مسجد را ترک می‌کردند] و به خانه‌های خود می‌رفتند».[۳] از این گزارش هم می‌توان استفاده کرد که حضور در نماز جماعت برای بانوان امری پسندیده بوده و بعید است حضرت زهرا(س) این فعالیت مستحب را – که در مجاورت خانه‌شان برقرار می‌شد – بدون عذر موجهی ترک کرده باشد.
۴. با توجه به این‌که روایات دیگری به طور عام، حضور و مشارکت زنان را در نماز پیامبر مورد تأکید قرار داده است،[۴] همه اینها نشانگر آن است که ایشان رفت و آمد بسیاری به مسجد داشته است و طبیعتاً خود را از فیض نماز جماعت به امامت پدرشان محروم نمی‌کرده است.
قابل ذکر است که شهادت حضرت فاطمه(س) قبل از زمان به خلافت رسیدن حضرت علی(ع) و اقامه جماعت به امامت همسرشان بوده است.
[۱]. ابن سعد واقدی، محمد، الطبقات الکبرى، ج ۲، ص ۱۶۷، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
[۲]. طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی، ص: ۴۰۱، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق؛ دولابی، محمد بن احمد، الذریة الطاهرة النبویة، ج ۱، ص ۱۰۵، کویت، الدار السلفیة، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
[۳]. أبو القاسم طبرانی، سلیمان بن أحمد، مسند الشامیین، محقق، سلفی، حمدی بن عبدالمجید، ج ۳، ص ۵۰، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، ۱۴۰۵ق؛ ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی، فتح الباری، ج ۲، ص ۳۳۶، بیروت، دار المعرفة، ۱۳۷۹ق؛ بدر الدین عینی، أبو محمد محمود بن أحمد، عمدة القاری (شرح صحیح البخاری)، ج ۶، ص ۱۴۱، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
[۴]. حضور زنان در مساجد برای امور معنوی ۳۸۶۹۸
