پرسش:
خداوند نسل پیامبران را از یکی از برادران یوسف (لاوی) قرار داد؛ برادری که به چاه انداختن یوسف (ع) را پیشنهاد داد! مگر نسل پیامبران نباید از پاکان باشد، ولی برادر یوسف گناهکار بود.
پاسخ:
ابتدا باید از اطلاعات اولیه اطمینان حاصل نمود و سپس بر اساس آن، طرح سؤال یا شبهه نمود. حال آیا مطمئن هستید که “لاوی” این پیشنهاد را داده بود؟!
●- آری، تمامی انبیای الهی، از نسل حضرت ابراهیم علیه السلام میباشند، اما هیچ دلیلی وجود ندارد که نَسب تمامی الزاماً به “لاوی” برسد، چنان که چنان که نَسب پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، از طریق حضرت اسماعیل علیه السلام به ایشان میرسد و نَسَب حضرات موسی و عیسی علیهما السلام (پدری یا مادری)، به واسطۀ حضرت اسحاق علیه السلام به ایشان میرسد.
در نَسَب پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، در مستندات روایی و تاریخی چنین آمده است:
«محُمَّدٌ رَسُولُ الله (صلوات الله علیه و آله)، ابْنُ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَبْدِ المُطَّلِبِ بْنِ هَاشِمِ بْنِ عَبْدِ مَنَافِ بْنِ قُصَی بْنِ کلَابِ بْنِ مُرَّةَ بْنِ کعْبِ بْنِ لُؤَی بْنِ غَالِبِ بْنِ فِهْرِ بْنِ مَالِک بْنِ النَّضْرِ بْنِ کنَانَةَ بْنِ خُزَیمَةَ بْنِ مُدْرِکةَ بْنِ إِلْیاسَ بْنِ مُضَرَ بْنِ نِزَارَ بْنِ مَعَدَّ بْنِ عَدْنَان بن…إسماعیل بن إبراهیم(ع) بن تارخ …»
●- نَسَب حضرت موسی تا حضرت یعقوب علیهما السلام عبارتند از:
موسی فرزند عمران از نوادگان یعقوب علیه السلام که او فرزند بن یصهر بود. یصهر فرزند بن یافث و او نیز فرزند بن لاوی بن یعقوب بود.
حضرت یعقوب علیه السلام، 12پسر داشتند که نامهای آنها بر اساس منابع، عبارتند از:
1. روبيل (روبین). 2. شمعون. 3. لاوی. 4. يهود. 5. ريالون. 6. يشجر. 7. يوسف. 8. بنيامين. 9. دار 10. يقنالی. 11. حاد. 12. اشر. بنابراین، لاوی، پسر سوم حضرت بود. و تنها برادر حضرت یوسف علیه السلام از یک مادر نیز بنیامین، فرزند هشتم بود.
چون زمان رحلت حضرت یعقوب علیه السلام نزدیک شد، فرزندان خود را جمع کرد و به آنها فرمود: «قبطیان بر شما غالب خواهند شد و شما را اذیت خواهند نمود. نجات شما توسط فردی از نسل لاوی است که نام او موسی و پسر عمران است» (علامه مجلسی، حیوه القلوب، ج1، ص 584)
یک – تاریخ متقنی از اسامی پیشنهاد کنندگان اولیه برای قتل حضرت یوسف علیه السلام در دسترس نیست.
دو – برادران حسود، در جلسهای محرمانه، پس از شور و گفتگو، تنها راه حل خلاصی از محبت پدر به حضرت یوسف علیه السلام را قتل او یافتند و تصمیم گرفتند که او را بکشند!
سه – طبق مستنداتی لاوی، [و برخی گفتهاند: «یهودا و یا روبین»]، آنها را از این قتل منصرف کردند، لذا تصمیم گرفتند که او را در چاه خشکی بیندازند.
●- بنابراین، در مستندات تاریخی به صورت متقن مشخص نشده که چه کسی ابتدا پیشنهاد قتل برادر را داد، اما این مشخص است که لاوی، و یا یکی از دو برادر دیگر، آنها را منصرف کردند.
●- در قرآن مجید، هیچ نامی آورده نشده است، بلکه میفرماید: «یکی گفت او را بکشیم» – «یکی دیگر از آنها گفت: او را نکشیم»:
«إِذْ قَالُوا لَيُوسُفُ وَأَخُوهُ أَحَبُّ إِلَى أَبِينَا مِنَّا وَنَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّ أَبَانَا لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ»
– هنگامى كه (برادران) گفتند: «يوسف و برادرش [بنيامين] نزد پدر، از ما محبوبترند؛ در حالى كه ما گروه نيرومندى هستيم! مسلّماً پدر ما، در گمراهى آشكارى است.
«اقْتُلُوا يُوسُفَ أَوِ اطْرَحُوهُ أَرْضًا يَخْلُ لَكُمْ وَجْهُ أَبِيكُمْ وَتَكُونُوا مِنْ بَعْدِهِ قَوْمًا صَالِحِينَ»
– [یکی گفت»] يوسف را بكشيد؛ يا او را به سرزمين دوردستى بيفكنيد؛ تا توجه پدر، فقط به شما باشد؛ و بعد از آن، (از گناه خود توبه مى كنيد؛ و) افراد صالحى خواهيد بود!
«قَالَ قَائِلٌ مِنْهُمْ لَا تَقْتُلُوا يُوسُفَ وَأَلْقُوهُ فِي غَيَابَتِ الْجُبِّ يَلْتَقِطْهُ بَعْضُ السَّيَّارَةِ إِنْ كُنْتُمْ فَاعِلِينَ» (یوسف علیه السلام، 8 تا 10)
– يكى از آنها گفت: «يوسف را نكشيد! و اگر مىخواهيد كارى انجام دهيد، او را در نهانگاه چاه بيفكنيد؛ تا بعضى از قافلهها او را برگيرند (و با خود به مكان دورى ببرند)!»
●- اما در روایات ما تصریح شده که منصرف کنندۀ برادران از قتل یوسف علیه السلام، لاوی بوده است. چنان که امام باقر علیه السلام فرمودند:
«… فَعَمَدوا عَلی قَتلِ یوسُفَ، فَقالوا: نَقتُلُهُ حَتّی یخلُوَ لَنا وَجهُ أبینا! فَقالَ لاوی: لا یجوزُ قَتلُهُ، ولکن نُغَیبُهُ عَن أبینا ونَحنُ نَخلو بِهِ …» (بحار الأنوار: ج ۱۲ ص ۲۱۷)
– آنان دست به کارِ کشتن یوسف شدند (نقشۀ اجرایی را چیدند) و گفتند: او را میکشیم تا توجّه پدر ما، به ما باشد. لاوی گفت: کشتن او جایز (و درست) نیست؛ امّا او را از جلوی چشم پدرمان دور میکنیم. ما او را از این جا میبریم (خود به پدر نزدیک میشویم) … .
نسل پیامبران
*- بله، نسل انبیای الهی (پدران و مادران)، همه از پاکان بودهاند، اما این دلیل نمیشود که همگی معصوم بوده باشند؛ چنان که پدر جضرت ابراهیم علیه السلام [تارخ] و پدر حضرت خاتم الانبیاء محمد صلوات الله علیه و آله [عبدالله] نیز از معصومان نبودهاند؛ پدر امیرالمؤمنین علیه السلام [ابی طالب] نیز معصوم نبود و فقط امامان بعدی از طرف پدر فرزند معصوم میباشند، و فقط امام حسن و امام حسین علیهما السلام، از طرف پدر و مادر، فرزند معصوم میباشند؛ حتی سیدة النساء، حضرت فاطمۀ زهراء علیها السلام نیز فقط از جانب پدر، فرزند معصوم بودهاند.
*- پاک بودن با معصوم بودن، بسیار متفاوت است. چه بسا شما و بسیاری دیگر از مردم، پاک باشید، اما معصوم نیستید و چه بسا دچار غفلت، خطا و حتی گناه شوید.
مقصود از پاک بودن نَسَب پیامبران، در درچۀ نخست این است که «هیچ یک کافر و مشرک نبودهاند و همه موحد بودهاند»؛ و در درجۀ بعدی این است که «همه از نطفه پاک و رحمِ پاک به دنیا آمدهاند و در نَسَب آنان، هیچ زنازادهای وجود ندارد».
لاوی و سایر برادران
*- لاوی و سایر برداران نیز از هر دو جهت، از پاکان بودند. هم فرزندان پیامبر خدا بودند و به توحید و معاد ایمان داشتند، و هم از نطفهها و رحمهای پاک به دنیا آمده بودند.
فرض بر این است که برادران، از جمله “لاوی”، دچار خطایی بزرگ و معصیتی بس عظیم شده بودند؛ اما این پاکیِ شخص خودشان، پدران و نسلشان را خدشهدار نمیکند؛ بلکه نشان از جهل و خطای آنان دارد.
*- لاوی و سایر برداران، همه در محضر دو پیامبر [یعقوب و یوسف علیهما السلام] و به شفاعت و دعای آنان، نزد خداوند سبحان استغفار و توبه کردند، و خداوند متعال پذیرای استغفار و توبۀ بندگانش میباشد. پس، از این گناه بزرگ نیز پاک شدند. هم پدر، برادر و خانواده از حق خود [حق الناس] گذشت نمودند و هم خداوند متعال آنها را مورد عفو، مغفرت و رحمت خویش قرار داد. پس، پاک شدند.
«إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا» (النساء، 48)
– خداوند (هرگز) شرك را نمىبخشد! و پايين تر از آن را براى هر كس (بخواهد و شايسته بداند و او نیز استغفار و توبه نماید) مىبخشد و آن كسى كه براى خدا، شريكى قرار دهد، گناه بزرگى مرتكب شده است.
