پرسش:
آیا لذت بردن از نماز، مختص انسان کامل است؟
پاسخ:
1- انسان، از سویی کامل نیست و از سویی دیگر عاشق کمال و کمال محض (خداوند سبحان) می‌باشد، لذا به سوی رشد و کمال حرکت می‌کند. کمال نیز حدی ندارد، که اگر حدی داشت، دیگر کامل نبود؛ لذا حتی انسان‌های کامل، یعنی معصومان علیهم السلام نیز برای رسیدن به رشد و کمال بیشتر، یعنی قُرب بیشتر به کمال محض [خداوند رحمان و رحیم]، حرکت و تلاش می‌نمایند.
2- انسان ناقص، کمبودها و نیازهایی دارد که با برطرف کردن آنها، به رشد و کمال می‌رسد، مانند این که به لحاظ طبیعی، در نوزادی بدن، دید، شنوایی و قوت اندکی دارد، سپس رشد می‌کند و قوی‌تر می‌شود – یا بی‌سواد است، اما پس از کسب علوم فراوانی در محیط، تحصیل علم می‌نماید و به کمال بیشتر می‌رسد – یا ادب و اخلاق و رعایت حقوق فردی و اجتماعی را می‌شناسد و رعایت می‌کند، لذا کامل‌تر می‌شود.
3- هر نقص و نیازی، آزار دهنده و اذیت کننده است؛ مانند کسی که گرسنه، تشنه یا بیمار شده است؛ بنابراین، رفع هر گونه نقص و نیازی و رسیدن به هر مرتبه از رشد و کمالی، لذت خاص خودش را دارد.
خداوند علیم و حکیم، در رفع نیاز و رسیدن به مطلوب، لذت قرار داده است که سبب انگیزه، میل، حرکت و خوشایند می‌گردد.
4- خوردن و نوشیدن، یک نیاز مبرم برای ادامه حیات می‌باشد، اما رفع این نیاز با خوردن انواع خوردنی‌ها یا نوشیدنی‌ها، لذت هم دارد – چنان که هم خوابیدن لذت دارد و هم بیدار شدن – هم سکون لذت دارد و هم حرکت – هم کسب علم لذت دارد و هم رفع نیازهای جنسی، و رفع هر نیاز دیگری، لذت دارد.
این نیازها و لذت‌ها را خداوند متعال در وجود انسان نهادینه نموده است و البته راه‌کار درست رفع نیاز را نیز نشان داده است؛ چرا که بسیاری از نیازهای طبیعی و غیر طبیعی را از راه‌های مضر برای خود و جامعه نیز می‌توان برطرف نمود؛ مثل کسی که لقمۀ حرام می‌خورد – مسکرات می‌نوشد – با ربا و کلاهبرداری، ثروتی به دست می‌آورد و یا با زنا، نیازهای شهوانی خود را ارضا می‌نماید و یا از قدرت، ثروت و شهرت، سوء استفاده می‌کند!
لذت
از آنجا که اولاً انسان موجودی تک بُعدی نیست و ثانیاً در رفع هر نیازی، لذتی وجود دارد، [در روانشناسی و …] لذت‌ها را به چندین دسته متفاوت تقسیم نموده‌اند، مانند:
الف – لذت‌های عمومی، یعنی اموری که همگان از آن لذت می‌برند، مانند: خوردن، نوشیدن، خوابیدن، جماع، برخورداری از رفاه نسبی، مانند مسکن، خودرو، شغل و … .
ب – لذت‌هایی که همگانی نیستند و فقط افرادی که آن نیازها را در خود درک کرده باشند، از رفع آنها لذت می‌برند؛ مانند: لذت مطالعه، تحقیق و کسب علم. چنان که اگر کسی خواندن و نوشتن نداند و سپس یاد بگیرد، از آن لذت می‌برد – یک دانش‌آموز متوسطه، از حل یک مسئله ریاضی لذت می‌برد – یک دانشمند نیز از کشفیات لذت می‌برد.
ج – لذت‌هایی کاملاً معنوی می‌باشند، چرا که انسان به بدن مادی [جسم] محدود نمی‌باشد و روح عظیمی دارد که می‌خواهد از زندان تَن آزاد شود، رشد کند، پرواز نماید و به اوج برسد. حتی افراد کافر نیز از رفع نیازهای روحی، روانی و معنوی خود، لذت می‌برند.
به عنوان مثال: برای بسیاری اخلاق نیکو، لذت دارد؛ چه خودشان اخلاق نیکو را رعایت کنند و چه در دیگران ببینند – دوست داشتن که به حدّ شدید آن «عاشقی» می‌گویند، لذت دارد، خواه دوست داشتن خدا باشد، یا پدر و مادر، همسر و فرزند، دوست و همسایه، وطن و هموطن و یا هر چیز یا امر دیگری – از دیگر لذات معنوی، نوع‌دوستی، همزیستی، تعاون، رسیدگی به ضعفا و یتیمان و درماندگان می‌باشد؛ از این رویکردها و کارها، هم کافر لذت می‌برد و هم مؤمن؛ اما لذت کافر فقط شخصی، اندک، طبیعی و گذراست؛ ولی مؤمن کار را برای خدا انجام می‌دهد، لذا از توفیق اطاعت و انجام وظایف و رضایت محبوب و قرب به او نیز لذت می‌برد.
لذت نماز
خداوند متعال، نماز را برای بندگانش قرار داد؛ چرا که بندگان برای رشد، کمال و اتصال به رحمت واسعۀ الهی، به آن نیاز دارند، لذا برآوردن این نیاز، لذت شدیدی دارد؛ ولی لذایذ آن را نمی‌توان به شمارش آورد، چرا که فواید و آثارش را نمی‌توان برشمرد.
توفیق هدایت، ایمان و مسلمانی لذت دارد – آگاهی از واجبات در بندگی خداوند سبحان و حرکت در صراط مستقیم، لذت دارد و لذت انجام آنها مضاعف می‌باشد – گفتگوی با محبوب لذت دارد و بدیهی است که توفیق گفتگو با محبوب غایی، یعنی خداوند سبحان، لذت وصف‌ناپذیری دارد – دعا، یعنی خواندن کسی که می‌تواند نیاز را برآورده سازد و خواستن از او، لذت فراوانی دارد؛ لذا مناجات با حق تعالی، خواندن او و خواستن از او، آن هم در برترین شکل عبادت که نماز می‌باشد، لذت خاصی دارد – برپا ساختن هر خیمه‌ای [خانه‌ای] که آسایش، آرامش، امنیت و رفاه را فراهم سازد، لذت دارد؛ و نماز ستون خیمه دین است که سعادت دنیا و آخرت با قرار گرفتن در آن به دست می‌آید – قرار گرفتن در جمع بهترین بندگان خدا، لذت دارد؛ لذا در نماز، حتی اگر به تنهایی و در گوشه‌ای اقامه شود، سخن از قرار گرفتن در جمعی خداپرست، مؤمن و نمازگزار می‌باشد؛ می‌گوییم: «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ – ما تنها تو را میپرستيم و ما تنها از تو ياری می‌جوئيم»، و هنگام دعا نیز برای همان جمع دعا می‌نماییم: «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ – ما را به راه راست هدايت فرما» و خلاصه آن که رشد و کمال لذت دارد و نماز معراج مؤمن است.
- -بنابراین،لذت بردن از عبادت والایی چون نماز، یا هر عبادت دیگری، اختصاصی به انسان کامل (معصوم علیه السلام) ندارد که اگر چنین بود، دیگران انگیزه، رغبت و شوقی برای انجام آن نداشتند؛ بلکه هر نمازگزاری که خدا را بشناسد و به او ایمان داشته باشد – معاد را باور داشته باشد و شوق لقاء الله در او باشد – به رحمت و مغفرت واسعۀ الهی امیدوار باشد – به اسلام و قرآن مجید اعتقاد داشته باشد – از پیامبر اکرم و اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین، تبعیت نماید و به آنها معرفت، محبّت و مودّت داشته باشد – خداوند سبحان را دوست داشته باشد و بالتبع بندگی و عبادت او را دوست داشته باشد؛ از نماز لذت می‌برد، منتهی میزان رشد و کمال در انسان‌ها متفاوت است، لذا هر کسی کامل‌تر باشد، بیشتر لذت می‌برد و انسان کامل (معصوم علیه السلام)، در تمامی کمالات، در صدر قرار دارد.
