پرسش:
آیا معاد امری فطری است؟ یعنی اعتقاد به قیامت و معاد در همه اعم از مؤمن و کافر وجود دارد؟ سندش کجاست؟ می‌گویند که فراعنه بدنشان را مومیایی می‌کردند تا دوباره زنده شوند؟ آیا اوهام است یا سند دارد؟
پاسخ:
پاسخ درست، به ویژه در مباحث نظری (اعتقادی)، مبتنی بر پرسش درست می‌باشد.
1- «آیا معاد امری فطری است؟»، پرسشی نادرست می‌باشد، بلکه باید پرسید: «آیا اعتقاد به معاد، فطری می‌باشد؟» که در ادامه پرسش مطرح نمودید.
خداوند سبحان وجود دارد، چه همگان او را بپرستند و چه بسیاری کافر و مشرک شوند؛ لذا دربارۀ وجود او نمی‌پرستند که آیا فطری است یا خیر؟ بلکه درباره اعتقاد به او می‌پرسند که آیا در فطرت آدمی نهادینه شده است یا خیر؟ معاد الهی نیز عالَمی است که پس از این عالَم برپا می‌شود، چه همگان باور کنند و چه عده‌ای انکار و تکذیب کنند، لذا پرسش درست این است که «آیا اعتقاد به معاد، فطری است یا خیر؟»
2- نه فقط خوب است، بلکه لازم است تا انسان عاقل، برای باور هر چیزی دلیل عقلی بخواهد؛ چنان که در اسلام عزیز، اصول دین تحقیقی است، یعنی باید مستدل باشد و تقلید در آنها جایز نیست؛ اما دلیل با سند متفاوت است؛ لذا پرسش صحیح این است که «دلیلش چیست؟» نه این که «سندش کجاست؟»؛ خداوند سبحان، حتی به بندگان کافر و مشرک خود می‌فرماید: «برای اثبات ادعای خود، دلیل و برهان بیاورید»:
«أَمَّنْ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَمَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ» (النّمل، 64)
– [آیا آن شریکانی که برگزیدید بهتر و بر حقند] یا آنکه مخلوقات را می‌آفریند، آن گاه آنان را بازمی گرداند؟! و کیست آنکه از آسمان و زمین شما را روزی می‌دهد؟ آیا با خدا إله (معبود) دیگری هست [که شریک در قدرت و ربوبیت او باشد؟] بگو: اگر راستگویید دلیل خود را بیاورید.
3- برخی برای فهم بیشتر و اعتقادی راسخ‌تر، برای هر حقی دلیل و برهان عقلی مطالبه می‌کنند که باید هم چنین باشد؛ اما برخی هر سخن باطلی را می‌پذیرند اما فقط برای پذیرش حق، یا نپذیرفتن سخن باطل، دلیل می‌خواهند!
کفار و مشرکان، نه تنها بسیار جاهلند، بلکه متکبر هم هستند! سخن بی‌دلیل و منطقی را بیان می‌دارند و می‌گویند: «یا قبول کنید و یا برای رد آن، شما دلیل بیاورید»، در هر حالی که ابتدا خودشان باید برای اثبات ادعای خود دلیل بیاورند!
*- آیا آنان که بدن مردگان خود را مومیایی می‌کردند تا زمانی بازگردند، یا آنانی که به تناسخ یا بازگشت‌های دیگری معتقدند، دلیل، سند و شاهدی هم دارند؟!
شناخت و باور فطری معاد
هر گاه دیدید که برای چیزی «بدلی» ساخته شده است، معلوم می‌شود که اصل و حقیقی آن وجود دارد.
ابلیس لعین و سایر شیاطین جنّ و انس، نمی‌توانند چیزی بیافرینند، لذا فقط «بدل» می‌سازند و مردم را به سوی بدلی‌ها، تقلبی‌ها و جعلی‌ها دعوت می‌کنند! مانند إله‌های کاذب، بدل از الله جل جلاله – یا ادیان من‌درآوردی، بدل از دین خدا – فساد و فحشا، بدل از تفریح و لذت سالم و … .
- -بنابراین، از آنجا که هیچ انسان بی إله و معبودی وجود ندارد و هر کسی حتماً کسی یا چیزی را می‌پرستد و حتی آن که گمان دارد، هیچ چیزی را نمی‌پرستد نیز هوای نفس خودش را إله گرفته و بندگی می‌کند؛ معلوم می‌شود که نه تنها «إله حق» وجود دارد، بلکه خداجویی، خداشناسی، خدادوستی و خداپرستی، فطری همگان می‌باشد و فقط عده‌ای خدایان دروغین را جایگزین خدای حقیقی کرده‌اند:
«أَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ أَفَأَنْتَ تَكُونُ عَلَيْهِ وَكِيلً» (الفرقان، 43)
– آيا ديدی كسی را كه هوای نفس خويش را معبود خود برگزيده است؟ آيا تو میتوانی او را هدايت كن؟ يا به دفاع از او برخيزی؟
- -از آنجا که شاهدیم، همگان ولایت (سرپرستی) کسی را می‌پذیرند، خواه حق باشد یا باطل، و همگان از پیشوا و امامی پیروی می‌کنند، خواه امام حق باشد یا امام باطل، معلوم می‌شود که اصل «ولایت پذیری و تبعیت از امام»، فطری انسان می‌باشد و کسی از آن گریزی ندارد و اساساً قرار دادن ولیّ‌ها و امام‌های جعلی، به این خاطر است که حقیقی آنها وجود دارد و مردمان فطرتاً به ولایت‌پذیری و پیروی از امام، اعتقاد و گرایش دارند.
- -باور معاد (بازگشت) نیز فطری همگان می‌باشد؛ منتهی کفار و مشرکان، برای فرار از حقایق و مسئولیت‌ها و توجیه انحرافات خود، معادهای جعلی ساخته و می‌سازند و جایگزین می‌نمایند!
این که عده‌ای می‌گویند: «خالقی هست، اما معادی به سوی او نیست» – عده‌ای می‌گویند: «ما از خاکیم و به خاک برمی گردیم و خاک می‌شویم» – عده‌ای می‌گویند: «به شکل پرندگان یا درّندگان به دنیا بازمی گردیم» و …، همه یعنی اعتقاد و اذعان به «معاد»؛ لذا اصل اعتقاد و گرایش به معاد، امری فطری می‌باشد، منتهی برخی در مصداق آن، بدل می‌زنند و جعل می‌کنند!
دلایل معاد
دلیل، یعنی منطق و برهانی که عقل آن را بپذیرد و تصدیق نماید و البته عقل به نور علم می‌بیند.
خداوند سبحان، دو کتاب ارزشمند خلقت و وحی را به روی انسان گشوده و فرموده که هر دو را با تأمل، تفکر و تعقل مطالعه نمایید و در هر دو کتاب، دلایل عقلی برای باور معاد، به معنای بازگشت به سوی خودش را تبیین نموده است، اما برای هیچ معاد ساختگی و جعلی دیگری، هیچ دلیل علمی و عقلی اقامه نشده است!
1- بدیهی است که اعتقاد به معاد، به معنای بازگشت به سوی او، پس شناخت و اعتقاد به خودش مطرح می‌شود؛ لذا اگر کسی خداوند متعال را نشناسد و به او ایمان نیاورد، بحث از معاد به سوی او، بی فایده خواهد بود.
2- هر عقل سالمی که خداوند سبحان را بشناسد و به او ایمان بیاورد، می‌داند که او چیزی را پوچ، عبث، بی نتیجه و برای بازی خلق نکرده است، بلکه خلقت هدفمند می‌باشند و حتماً به سوی هدفش هدایت می‌شود و هدف غایی، بازگشت به سوی خودش می‌باشد:
«أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ» (المؤمنون، 115)
– آيا گمان كردهايد كه ما شما را بيهوده آفريدهايم و به سوی ما بازگشت نخواهيد كرد؟!
«قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ» (السجده، 11)
– بگو فرشته مرگى كه بر شما گمارده شده جانتان را مىستاند آنگاه به سوى پروردگارتان بازگردانيده مىشويد.
«هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ» (یونس علیه السلام، 56)
– او زنده مى‌كند و مى‌ميراند و به سوى او بازگردانيده مىشويد.
«فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ» (یس، 83)
– پس منزه است خداوندیی كه مالكيت و حاكميت همه چيز در دست او است، و (همگی) به سوی او باز میگرديد.
بدیهی است که بازگشت به سوی کسی است که آفریده و مقصد همان است که او قرار داده، نه هر چه که دیگران از کفار و مشرکان، بدل بزنند و جایگزین نمایند!
3- قرآن مجید، به یک معنا، شرح و توصیف عالَم خلقت می‌باشد و خداوند سبحان، در آیات متعددی به همین طبیعتی که برای ما قابل شناخت می‌باشد توجه داده و تحولات آن را دلیل بر بازگشت به سوی خودش برشمرده است:
«أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَمْ يَعْيَ بِخَلْقِهِنَّ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يُحْيِيَ الْمَوْتَى بَلَى إِنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» (الأحقاف، 33)
– آيا آنها نمیدانند خداوندی كه آسمانها و زمين را آفريده، و از آفرينش آنها ناتوان نشده قادر است مردگان را زنده كند؟ آری او بر هر چيز تواناست.
معاد را هر چه فرض بگیرند، کسی نمی‌تواند انسان را پس از مرگش زنده کند و برگرداند، مگر همان که از ابتدا او را خلق نموده، جان داد و زنده کردخ و سپس می‌میراند.
«يَوْمَ نَطْوِي السَّمَاءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ كَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِيدُهُ وَعْدًا عَلَيْنَا إِنَّا كُنَّا فَاعِلِينَ» (الأنبیاء، 104)
– در آن روز كه آسمان را همچون طومار درهم میپيچيم، (سپس) همانگونه كه آفرينش را آغاز كرديم آنرا بازمی گردانيم، اين وعدهای است كه ما دادهايم و قطعاً ما آن را انجام خواهيم داد.
«فَانْظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» (الرّوم، 50)
– پس به آثار رحمت خدا بنگر كه چگونه زمين را پس از مرگش زنده مى‌گرداند در حقيقت هم اوست كه قطعا زنده كننده مردگان است و اوست كه بر هر چيزى تواناست.
- -بنابراین، نه تنها اعتقاد و گرایش به معاد فطری همگان می‌باشد، بلکه زمین و آسمان و هر چه در آنهاست، دلیل بر پایی معاد می‌باشد و در آیات قرآن کریم نیز دلایلی که عقل تصدیق کنندۀ آنهاست، تبیین شده است، اما آنان که خدایان جعلی می‌سازند، معادهای جعلی نیز می‌سازند!
