پرسش:
با توجه به رشد علوم “هوا-فضا” و امکان سفر فضانورد مسلمان، تکلیف نماز و قبله یک فضانورد در کرات دیگر چیست؟
پاسخ:
اینها نیز احکامی است که شخص مبتلابه باید فراگیرد و همگان را شامل نمی‌گردد؛ لذا اگر قرار شد مسلمانی به فضا برود و در سیاره‌ای پیاده شود، قبل از سفر احکامش را می‌پرسد؛ و بر همگان واجب است که احکام نماز در همین زمین را فرا بگیرند؛ چه بسا پاسخ‌های در مورد عبادات در فضا، در همین احکام عبادات (نماز) در زمین باشد. مثل احکام کسی که به هیچ وجهی نمی‌تواند جهت قبله را تشخیص دهد، بنابراین بر چهار طرف نماز می‌گذارد.
اما در عین حال، احکام قبله و نماز و … در فضا نیز پرسشی است که در فقه بی‌پاسخ نمانده است.
امام خمینی رحمة الله علیه:
در آن جا رو به زمین بودن در نماز واجب است و با استقبال زمین، رو به قبله بودن حاصل می شود. و چون که در حرکت گردشی دایره ای خود، گاهی در یک طرف زمین و گاهی دیگر در طرف دیگر زمین می باشند نمازهایشان مختلف می باشد؛ پس چه بسا نماز ظهر و عصر رو به مشرق و نماز مغرب و عشا رو به مغرب، و بر عکس آن باشد. (تحریر الوسیله، ج 2، ص 677)
آیت الله العظمی خامنه‌ای:
س. چنانچه نماز در هواپیما مانع استقرار و طمأنینه نشود و سایر شرایط، مثل قیام و رکوع و سجود مراعات گردد ولی جهت قبله را ندانند، آیا نماز در هواپیما جایز است و وظیفه چیست؟
ج. اگر می‌تواند علم و اطمینان به قبله پیدا کند و نماز را در وقت بخواند، باید صبر کند ولی اگر نماز قضا می‌شود به هر طرف که گمان بیشتر دارد، نماز بخواند و اگر هیچ راهی برای یافتن جهت قبله ندارد و گمانش هم به هیچ طرف نمی‌رود بنابر احتیاط باید به چهار طرف نماز بخواند و اگر برای چهار طرف وقت ندارد، به هر اندازه که وقت دارد نماز بخواند.
قبله در سیارات دیگر – تمامی مراجع تقلید:
بايد به طرف كرهى زمين نماز بخواند.
حضرات آیات عظام، سبحانی و مکارم شیرازی:
کسانی که به کرات آسمانی می‌روند، از باب مثال به کره ماه، احکامشان این گونه است: ماه سیاره ای است که به دور زمین در حالت حرکت است و حجم آن 14/1 کره زمین است و همان طور که ماه برای ما خاکیان طلوع و غروب دارد، کره زمین هم برای ماه نشینان طلوع و غروب دارد، بنابر این هنگام طلوع زمین، مجموعه کره خاکی قبله کسانی است که در ماه زندگی می‌کنند و همین که برابر کره زمین بایستند، در واقع برابر کعبه ایستاده‌اند و در هنگامی که زمین از دید ماه نشینان پنهان است و یا در حال غروب نمودن باشد، طرز رو به قبله ایستادن ماه نشینان اینست که محل تقریبی زمین در پشت افق ماه در نظر گرفته شود و به سوی خطی که عمود بر کعبه در دو طرف آسمان امتداد دارد، بایستند. (پرسش‌ها و پاسخ‌های مذهبی، حضرت آیت الله مکارم و آیت الله سبحانی، ص 435 و 436)
- -نمازهای واجب، در هیچ حالت و شرایطی از انسان ساقط نمی‌شوند و بر هر مسلمانی که به سن تکلیف رسیده، واجب است در هر حالتی که ممکن است نماز خو د را به جا آورد.
قبله کسانی که در کره ماه فرود می‌آیند کجاست؟
با توجه به اینکه کره زمین براى ماه نوردان، طلوع و غروب دارد؛ هنگام طلوع زمین، مجموع کره زمین برای آنها قبله است و هنگامى که زمین از دیدگاه ماه نشینان پنهان باشد، محلّ تقریبى زمین در پشت افق ماه، به عنوان قبله در نظر گرفته شود.
(گرد آوری از کتاب: پاسخ به پرسش‌های مذهبی، آیات عظام مکارم شیرازی و جعفر سبحانی، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب(ع)، چاپ دوم، ص 435.)
*- نکته‌اى که حتماً باید به آن توجّه داشت این است که قبله تنها خود خانه کعبه نیست، بلکه امتداد آن از دو طرف پایین و بالا – در آسمان – نیز قبله است; یعنى هر کس به سوى خطّى که بر کعبه عمود است و از آن مى گذرد بایستند رو به جانب قبله ایستاده و با توجّه به این مسأله، قبله ماه نشینان در هنگامى که زمین در پشت افق ماه قرار گرفته است روشن مى‌گردد. (برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی).
وضو
اما درباره‌ی وضو، اگر می‌تواند و امکان دارد باید وضو بگیرد و اگر امکان ندارد باید تیمم کند و اگر تیمم هم امکان ندارد، باید بنابر احتیاط، بدون وضو و تیمم نمازش را بخواند و بعداً قضای نمازهایی را که بدون وضو و تیمم خوانده است به جا آورد. (امام خمینی، توضیح المسائل، ج 1، ص 381)
نماز مسافر
اما از نظر قصر و اتمام (شکسته و یا تمام بودن نماز)، اگر فضانوردی می‌داند که ده روز یا بیشتر در یک محل از فضا اقامت خواهد داشت نمازش در آن‌جا تمام است، در غیر این صورت باید نمازش را شکسته بخواند، اما اگر «فضا نوردی» شغل او باشد در صورتی که بعد از سفر اول، ده روز یا بیشتر در وطن خود یا غیر وطن خود نمانده باشد در سفر دوم نمازش تمام است، اما اگر ده روز در وطن خود یا غیر وطن خود بماند و مجدداً به فضا برود، نمازش شکسته خواهد بود. (توضیح المسائل مراجع، ج 1، مسئله‌ی 1312)
