پرسش:
جایگاه و شخصیت حضرت معصومه سلام الله علیها در میان اهلبیت علیهمالسلام چگونه است؟
پاسخ:
حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام، دختر امام موسی کاظم و خواهر امام رضا علیهماالسلام هستند. ایشان در سفری به منظور دیدار برادرشان امام رضا، در شهر قم به دلیل بیماریدار فانی را وداع گفتند و در قم مدفون شدند. ائمه علیهمالسلام نسبت به این بانوی بزرگوار نگاه ویژهای داشتهاند و در روایات فضائل بسیاری از ایشان نقل شده است.
۱. فرزند رسول خدا و اهلبیت علیهمالسلام
حضرت معصومه فرزند بلافصل امام کاظم علیهالسلام و از نوادگان رسول خدا صلیالله علیه و آله هستند؛ بنابراین نخستین فضیلت ایشان، پیوند خانوادگی با پیامبر و اهلبیت است. در زیارتنامه ایشان آمده است: «السَّلَامُ عَلَیکِ یا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ، السَّلَامُ عَلَیکِ یا بِنْتَ فَاطِمَهَ وَ خَدِیجَهَ، السَّلَامُ عَلَیکِ یا بِنْتَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، السَّلَامُ عَلَیکِ یا بِنْتَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَین»(۱)
۲. دارای لقب معصومه
نام ایشان فاطمه است، اما در بین مردم به معصومه شناخته میشوند. لقب «معصومه» به این معناست که از خطا و گناه مصون هستند. در روایتی از امام رضا علیهالسلام آمده است: «کسی که معصومه را در قم زیارت کند، در حالی که عارف به حق او باشد، بهشت برای اوست»(۲).
۳. شأن و مقام ویژه در نزد خداوند
در زیارتنامه ایشان که از امام رضا علیهالسلام نقل شده، چنین آمده است: «فَاِنَّ لَکِ عِنْدَاللهِ شَأناً مِنَ الشّأن»؛ یعنی «تو در نزد خداوند دارای شأن و جایگاه ویژهای هستی»(۳).
۴. مقام شفاعت گسترده
شفاعت به معنای واسطهگری شخص در نزد خدا برای آمرزش گناه یا برآورده شدن حاجت یا رسیدن به مقام معنوی بالاتر است(۴). حضرت معصومه علیهاالسلام یکی از شفیعان بزرگ هستند و بر اساس روایات، میتوانند همه شیعیان را مورد شفاعت قرار دهند. امام صادق علیهالسلام فرمودند: «تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّهَ بِأَجْمَعِهِمْ»(۵)؛ یعنی همه شیعیان ما به شفاعت ایشان وارد بهشت میشوند. در زیارتنامۀ ایشان نیز آمده است: «یا فَاطِمَهُ اشْفَعِی لِی فِی الْجَنَّه»(۶).
شفاعت شامل افرادی میشود که «عارفاً بِحَقِّها» باشند؛ یعنی مقام ایشان را بشناسند. در زیارتنامه حضرت معصومه آمده است: «أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ… لایسْلُبَنا مَعْرِفَتَکُمْ اِنَّهُ وَلِی قَدِیرٌ»(۷).
۵. بشارت میلاد
سالها قبل از تولد ایشان، امام صادق علیهالسلام بشارت تولد حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام را دادند و فرمودند: «به زودی فرزندم به نام فاطمه در آن(قم) دفن میشود. کسی او را زیارت کند، بهشت بر او واجب میشود»(۸).
۶. داشتن زیارتنامه مخصوص
حضرت معصومه علیهاالسلام دارای زیارتنامه ویژهای هستند که کمتر امامزادهای چنین فضیلتی دارد. امام رضا علیهالسلام فرمودند: «هر کس او را زیارت کند، در حالی که او را بشناسد، بهشت برای اوست»(۹).
۷. مزار حضرت معصومه حرم اهلبیت علیهمالسلام
در روایتی از امام صادق علیهالسلام آمده است: «برای ما حریمی است و آن قم است. در این حرم زنی از فرزندان من به نام فاطمه علیهاالسلام دفن میشود و کسی که او را زیارت کند، بهشت بر او واجب میشود»(۱۰، ۱۱).
۸. بهشت جزای زیارت ایشان
زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام معادل بهشت است. از امام رضا علیهالسلام نقل شده: «مَنْ زَارَهَا فَلَهُ الْجَنَّهُ»(۱۲) و نیز از امام جواد علیهالسلام: «مَنْ زَارَ قَبْرَ عَمَّتِی بِقُمَّ فَلَهُ الْجَنَّهُ»(۱۳).
زیارت ایشان توفیقی الهی است و در زیارتنامه آمده است: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَخْتِمَ لِی بِالسَّعَادَهِ فَلا تَسْلُبْ مِنِّی مَا أَنَا فِیهِ»(۱۴).
پینوشتها:
۱. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، زاد المعاد – مفتاح الجنان، محقق / مصحح: اعلمی، علاءالدین، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۳ ق، ص۵۴۷.
۲. همان.(انتساب این روایت به زاد المعاد مورد تردید است).
۳. همان، ص۵۴۸.
۴. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم: نشر هجرت، ۱۴۰۹ ق، ج۱، ص۲۶۱.
۵. مجلسی، بحارالانوار، ج۵۷، ص۲۲۸، ح ۵۹.
۶. همان، ص۵۴۸.
۷. زاد المعاد، ص۵۴۸.
۸. نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱۰، ص۳۶۸، ح ۱۲۱۹۶.
۹. زاد المعاد، ص۵۴۸.
۱۰. بحارالانوار، ج۹۹، ص۲۶۷، ح ۵.
۱۱. همان، ج۵۷، ص۲۲۸.
۱۲. ابن قولویه، کامل الزیارات، ص۳۲۴، ح ۱.
۱۳. همان، ح ۲.
۱۴. زاد المعاد، ص۵۴۸.
