پرسش:
آیا در دوستی، رفاقت و مرز صمیمیت با ائمه علیهم السلام و شهدا، نباید دچار افراط شد؟ چون می‌گویند از آداب رفاقت پرهیز از افراط و تفریط است و نباید در رفاقت‌هاى خود هیچ حد و مرزى نشناخت؟
پاسخ:
دربارۀ اصل محبّت، مباحث بسیاری درج شده است، اما چون در این پرسش، بر محبّت به اهل بیت و شهدا تأکید شده است، باید توجه نمود که خنّاس‌ها، برای دور کردن مردم از دوستی با اهل عصمت و شهدا علیهم‌السلام، به هر حیله‌ای متوسل می‌شوند و هر چیزی می‌گویند! این در حالی است که ولایت‌پذیری، محبّت و دوستی خودشان، نسبت به هوای نفس خودشان و دیگران، و نسبت به هر چه که به آن گرایش دارند و ولایتش را گردن نهاده‌اند، اگر بیشتر از دوستی مؤمنان به خدا، رسول و اهل بیت و شهدا علیهم السلام نباشد، کمتر نیز نمی‌باشد؛ چرا که اصل محبّت سر جای خودش هست، فقط در مصداق محبوب، بدل می‌زنند!
محبّت، یک امر فطری است که در وجود همگان نهادینه شده است؛ اما مصداق آن [محبّت به چه کسی یا چه چیزی] متفاوت می‌باشد.
اوج این محبّت فطری، محبّت به خداوند سبحان می‌باشد و مؤمنان هر شخص یا چیز دیگری را در راستای محبّت او دوست دارند؛ ولی دیگران، چیزهای دیگری را جایگزین خدا می‌کنند، اوج محبّتی که باید به خداوند منّان داشته باشند را به آن اختصاص می‌دهند و هر چیز دیگری را در راستای آن محبّت دوست می‌دارند! مانند کسی که پول و ثروت را برای قدرت می‌خواهد، یا قدرت را برای شهوت می‌خواهد، یا همه چیز را برای شهرت می‌خواهد؛ یا به خاطر محبّت شدید به طاغوت‌ها، همه چیز را از زاویۀ اهداف و منافع طاغوت زمان خود می‌بیند و می‌خواهد! چنان که فرمود:
«وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَادًا يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ وَلَوْ يَرَى الَّذِينَ ظَلَمُوا إِذْ يَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا وَأَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعَذَابِ» (البقره، 165)
– بعضی از مردم معبودهائی غير از خداوند، برای خود انتخاب میكنند، و آنها را همچون دوست داشتن خدا دوست می‌دارند، اما آنها كه ايمان دارند شدت عشق‌شان (محبوب غایی آنها) خداست و آنها كه ستم كردند (و معبودی غير خدا برگزيدند) هنگامی كه عذاب خدا را مشاهده كنند، خواهند دانست كه تمام قوت به دست خدا است، و او دارای مجازات شديد است.
هر کافر و مشرکی، هدف غایی و إله جعلی خود را همانقدر دوست دارد که مؤمن خداوند سبحان را دوست دارد! هر منحرفی، رهبران و الگوهایش را همان قدری دوست دارد که شیعیان اهل بیت علیهم السلام را دوست دارند! هر اهل دنیا، متاع زندگی مادی را همانقدری دوست دارد که مؤمنان، قرب إلهی در بهشت جاوید را دوست دارند؛ و هر دو گروه، برای محبّت خودشان، هیچ حدّ و مرزی قائل نمی‌باشند:
«إِنَّ هَؤُلَاءِ يُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَيَذَرُونَ وَرَاءَهُمْ يَوْمًا ثَقِيلًا» (الإنسان، 27)
– اينان، بهرۀ نزدیک (متاع دنياى زودگذر) را دوست دارند و روزى گرانبار را [به غفلت] پشت سر مى‌افكنند.
افراط در محبت
تفریط یا کم گذاشتن در محبّت امکان دارد، اما بفرمایند: حدّ و مرز محبّت کجاست و چه کسی آن را تعیین می‌کند؟! و بفرمایند: افراط در محبّت، یعنی چه؟! مثلاً اگر کسی مادر و پدرش، یا همسر و فرزندانش، یا وطن و هموطنانش، یا دینش را خیلی زیاد دوست داشته باشد، افراط در محبّت دارد؟! یا فقط این حدّ از معرفت، محبّت و مودّت شدید شیعیان به اهل عصمت علیهم السلام را افراطی می‌دانند و می‌گویند: «نباید اینقدر آنها را دوست داشته باشید، این افراط در محبّت است؟!»
گرایش به مال، جان و دین، همه به خاطر دوست داشتن آنها می‌باشد و افراط در محبّت به آنها، این است که آدمی مالش را بیشتر از جانش دوست داشته باشد و جانش را بیشتر از دینش و بندگی خداوند سبحان دوست داشته باشد؛ لذا پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، فرمودند:
«إن عَرَضَ لكَ بلاءٌ فاجعَل مالَكَ دونَ دَمِكَ، فإن تَجاوَزَكَ البلاءُ فاجعَلْ مالَكَ و دَمَكَ دونَ دِينِكَ ، فإنَّ المَسلوبَ مَن سُلِبَ دِينُهُ، و المَخروبَ مَن خَرِبَ دِينُهُ» (کنز العمّال، 43601)
– اگر بلايى برايت پيش آمد، مالت را فداى جانت كن و اگر بلا از تو فراتر رفت [و خواست به دينت صدمه زند] مال و جانت را فداى دينت كن؛ زيرا غارت شده[ى واقعى] كسى است كه دينش به غارت رفته باشد و دزد زده[ى حقيقى] كسى است كه دينش مورد دستبرد واقع شده باشد.
- -حق مطلب این است که انسان عاقل، مؤمن، بصیر و عالم، حضرات محمد و آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین را بیش از همه کس و همه چیز دوست داشته باشد؛ و همین چگونگی محبّت است که چگونگی و میزان تبعیت را تعیین می‌نماید؛ و افراط در این محبّت، به این است که کسی آنان و محبّت آنان را به جای خدا بگذارد – مشرک شود! اما، محبّت اهل ایمان به ایشان در راستای محبّت به محبوب غایی، یعنی خداوند سبحان می‌باشد.
- -خداوند سبحان، نشانۀ محبّت به خودش را در تبعیت از ایشان قرار داد که آن نیز مرهون معرفت، محبّت و مودّت به ایشان می‌باشد؛ چنان که فرمود:
«قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ» (آل عمران، 31)
– بگو: اگر خدا را دوست ميداريد، پس، از من پيروی كنيد! تا خدا (نيز) شما را دوست بدارد، و گناهانتان را ببخشد، و خدا آمرزنده رحیم است.
و فرمود: پاسخ مثبت و اجر رسالت، در مودّت [ظهور و بروز محبّت در گفتار و عمل) نسبت به اهل بیت علیهم السلام می‌باشد و چیز دیگری از شما خواسته نشده است؛ چرا که رشد، کمال و قُرب شما به خداوند متعال، در گرو این محبّت و مودّت می‌باشد:
«ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ» (الشوری، 23)
– اين همان چيزی است كه خداوند بندگانش را كه ايمان آورده‌اند و عمل صالح انجام دادهاند به آن نويد میدهد؛ بگو: من هيچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمیكنم جز مودّت (ظهور محبّت نسبت به) نزديكانم؛ و هر كس عمل نيكی انجام دهد بر نيكی‌اش میافزائيم، چرا كه خداوند آمرزنده و شكرگزار است.
و فرمود: هر کسی چیزی را بیش از خدا و رسول و جهاد در راه خدا دوست داشته باشد، از مسیر خارج و فاسق شده است و باید منتظر عواقب سوء و عذاب آن باشد:
«قُلْ إِنْ كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ» (التوبة، 24)
– بگو اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طايفه شما و اموالی كه به دست آوردهايد و تجارتی كه از كساد شدنش بيم داريد و مساكن مورد علاقه شما، در نظرتان از خداوند و پيامبرش و جهاد در راهش محبوب‌تر است، در انتظار اين باشيد كه خداوند عذابش را بر شما نازل كند و خداوند جمعيت نا فرمانبردار را هدايت نمیكند.
و دربارۀ «رفیق» فرمود:
«وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا» (النساء، 69)
– و كسی كه خدا و پيامبر را اطاعت كند، (در روز رستاخيز،) همنشين كسانی خواهد بود كه خدا نعمت خود را بر آنها تمام كرده؛ از پيامبران و صديقان و شهداء و صالحان، و آنها رفيق‌های خوبی هستند.
حال بفرمایند که حدّ و مرز این محبّت کجاست و افراطش کدام است؟!
