پرسش:
با وجود آیه «آل عمران، 42» که خداوند حضرت مریم را بر تمام زنان عالم برتری بخشیده، چطور می‌توانیم بگوییم مقام حضرت زهرا (علیهما السلام) از ایشان بیشتر است؟
پاسخ:
آیه و برگردان (ترجمه) آن که در متن پرسش نیز آمده بود، به شرح زیر می‌باشد:
«وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ» (آل عمران، 42)
– و (به ياد آوريد) هنگامی را كه فرشتگان گفتند: ای مريم! خدا تو را برگزيده و پاك ساخته، و تو را بر تمام زنان جهان، برگزیده است.
الف – در این آیه، دو بار به «اصْطَفَاكِ» تصریح شده است. یک بار به صورت مطلق به «اصطفی» تصریح شده و بار دوم به «اصطفی نسبت به زنان عالم».
«اصطفی» یعنی «برگزیدن»؛ چنان که فرمود: «اللَّهُ يَصْطَفِي مِنَ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا وَمِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ – خدا از ميان فرشتگان رسولانى برمى گزيند و نيز از ميان مردم؛ بى گمان خدا شنواى بيناست» (الحج، 75) و «محمد مصطفی، یعنی «محمد برگزیده» صلوات الله علیه و آله. اما «وَاصْطَفَاكِ عَلَى»، یعنی: «مقدم داشتن» و به همین علّت به «برتر بودن» معنا شده است.
اما، معادل «برتری»، واژۀ «فضیلت» می‌باشد که در این آیه بحثی از آن نشده است؛ اما چنان که بیان شد، «مقدم داشتن» را همان «برتر بودن» را دانسته‌اند.
ب – «فضیلت – برتری» نیز به مثابۀ برتری از هر جهت نمی‌باشد، چنان که فرموده «برخی از رسولان را به برخی دیگر برتری دادیم» و به مصادیقش اشاره نمود. به عنوان مثال: هیچ پیامبری همچون عُزَیر، پس از مرگش زنده نشد – هیچ پیامبری چون حضرت موسی، کلام خدا را (با خلق صدا) نشنید، بلکه یا به واسطه فرشتگان وحی بود، یا وحی به قلب، و هیچ پیامبری چون حضرت عیسی، بدون پدر به دنیا نیامد و زنده به آسمان عروج ننمود، و هیچ پیامبری، خاتم الانبیاء و فرستاده به سوی جهانیان نبوده است. (سلام الله علیهم اجمعین). این فضایل هیچ کدام دلیل «مقام والاتر» نمی‌باشند.
- –بیندیشیم که «مقام بیشتر» یعنی چه؟! به طور حتم مقصود این است که چون انسان کامل‌تری می‌باشند، به خداوند سبحان مقرب‌تر می‌باشند. لذا «مقام والاتر» صحیح است، نه «مقام بیشتر»، بلکه می‌توانیم بگوییم: «تقرب بیشتر».
1- آیۀ مذکور را چه کسی دریافت نمود و از جانب خداوند متعال به ما ابلاغ نمود؟! همان کسی که فرمود: «دخترم فاطمه، سیدة النساء العالمین» می‌باشد.
2- حضرت مریم علیها السلام، خودشان مخاطب فرشتگان بودند و سپس خبر دادند که آنها به من گفتند که «خداوند سبحان مرا برگزیده است»؛ حضرت فاطمه علیها السلام نیز خودشان مخاطب فرشتگان بودند و خبر دادند که آنها به من گفتند: «خدا تو را سیدۀ زنان هر دو عالم قرار داده است».
3- در زمانی که حضرت مریم علیها السلام برگزیدۀ زنان عالم شدند، هنوز حضرت فاطمه علیها السلام به دنیا نیامده بودند.
4 – اگر خداوند متعال، حضرت مریم را پاک و مطهر نمود و او را برگزید تا حضرت عیسی علیه السلام را (بدون پدر) به دنیا آورد، حضرت فاطمه علیها السلام را نیز پاک و مطهر نمود [آیۀ تطهیر] و او را برگزید تا «امّ ابیها، همسر امیرالمؤمنین و اُمّ الائمه علیهم السلام» گردد.
5 – اگر دربارۀ پاکی و برگزیده شدن حضرت مریم علیها السلام، آیۀ مذکور نازل شده است، دربارۀ حضرت سیدة النساء علیها السلام، سوره کوثر نازل شده است که خبر از ادامۀ نسل رسالت و تداوم نداشتن نسل کفار می‌دهد.
6- به حضرت مریم علیها السلام وحی شد که «يَا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَاسْجُدِي وَارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ – ای مريم! (به شكرانه اين نعمت) برای پروردگار خود، خضوع كن و سجده بجا آور! و با ركوع كنندگان، ركوع كن!» (آل عمران، 43)؛ اما برای اعطای حضرت فاطمه علیها السلام، به پیامبر عظیم الشان فرمان داد: «فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ – پس (خودت به شکرانۀ این اعطای بزرگ) برای پروردگارت نماز بگذار و (شتر) قربانی کن» (الکوثر، 2)؛ چرا که ایشان هدیۀ إلهی به پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله بودند.
7- پدر حضرت مریم علیها السلام، «عمران» می‌باشد و برخی گفته‌اند: پدر ایشان «عمران بن ماثان» می‌باشد که از نسل سلیمان بن داوود و از نسل یهودا پسر یعقوب بن اسحاق بن ابراهیم می‌باشد؛ اما پدر حضرت فاطمه علیها السلام که خداوند متعال این دختر را به او هدیه داده است، حضرت خاتم الانبیاء، محمد مصطفی صلوات الله علیه و آله می‌باشند که خداوند سبحان او را «رحمةٌ للعالمین» قرار داده است.
مادر حضرت مریم علیها السلام، بانویی به نام «حَنَّه» بود که نذر کرد فرزندش را در راه خدا آزاد نماید (برای عبادت به صومعه بفرستد)، اما مادر حضرت فاطمه، خدیجه کبری علیها السلام بودند که در این مقال، فرصتی برای شرح فضایل و خدمات ایشان نیست؛ همین قدر اشاره می‌شود که خداوند منّان حضرت خدیجه کبری علیها السلام را سبب توانگری ایشان قرار داد و فرمود: «وَوَجَدَكَ عَائِلًا فَأَغْنَى – و تو را تنگدست يافت و (با این همسر) بى نياز گردانيد» (الضحی، 8).
7- حضرت مریم علیها السلام، پیرو شریعت حضرت موسی علیه السلام بودند، اما فاطمة الزهراء علیها السلام، پیرو دین و شریعت جهانی خاتم الانبیاء صلوات الله علیه و آله بودند؛ لذا به لحاظ علمی و عملی نیز حضرت مریم به تورات و سپس انجیل علم یافتند و عمل می‌نمودند، اما ایشان به قرآن کریم که برای جهانیان در هر زمان نازل شده و نیز آموزه‌های پیامبر اعظم (ص) علم داشتند و عمل می‌نمودند.
8- خداوند متعال، حضرات عیسی و مریم علیهما السلام را «آیه» قرار داد «وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً – ما فرزند مريم (عيسی) و مادرش (مريم) را نشانه خود قرار داديم» (المؤمنون، 50) و آیه یعنی «نشانۀ هدایت کننده»؛ اما اجر، نتیجه و تحقق پیروی از پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله را «مودّت اهل بیت علیهم السلام» قرار داد؛ و مودّت، یعنی «ظهور و بروز محبّت»، یعنی باید ابتدا نسبت به ایشان معرفت (شناخت) حاصل نمایید – سپس ایشان را دوست داشته باشید – و بالاخره آن که این محبّت قلبی را در مواضع، گفتار، رفتار و عملکردها، ظاهر سازید و بروز دهید.
«ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ» (الشوری، 23)
– اين همان چيزی است كه خداوند بندگانش را كه ايمان آوردهاند و عمل صالح انجام داده‌اند به آن نويد می‌دهد، بگو من هيچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمیكنم جز مودّت نزديكانم و هر كس عمل نيكی انجام دهد بر نيكی‌اش میافزائيم، چرا كه خداوند آمرزنده و شكرگزار است.
- -بدیهی است که ذکر برتری‌ها (فضیلت‌های) حضرت فاطمه علیها السلام نسبت به تمامی زنان عالم و زنان اهل بهشت و حجّت بودن ایشان بر همگان و حتی امامان علیهم السلام، چه با استناد به آیات قرآن مجید، احادیث و روایات و چه به صورت تحلیلی و استدلالی، در چندین کتاب نیز نمی‌گنجد و این مقدار نیز متناسب با شناخت و درک ما می‌باشد، نه عظمت وجودی ایشان.
