پرسش:
حکم شرعی خرید و فروش ارزهای دیجیتال را از دیدگاه مراجع محترم بیان فرمایید که آیا حلال است یا حرام؟ قانونی است یا خیر؟ به اقتصاد و تولید کشور ضربه میزند یا خیر؟
پاسخ:
این که «آیا خرید و فروش ارزهای دیجیتالی، حلال است یا حرام؟»، یک سؤال شرعی (فقهی) می‌باشد و فقها پاسخ داده‌اند، اما این که قانونی هست یا خیر، مفید است یا مضرّ؛ سؤال شرعی نیست. اگر مجلس یا دولت مجوز قانونی صادر کرده باشند، قانونی است و بالتبع شرعاً نیز اشکالی ندارد؛ و این که برای اقتصاد کشور مفید است یا مضرّ، یک موضوع تحلیلی می‌باشد؛ هر چند که همگان می‌دانند: «اولاً به لحاظ قانون، مجاز اعلام نشده و ثانیاً خروج پول و ثروت (نقدینگی) از کشور و به نفع بیگانگان، برای اقتصاد کشور بسیار مضرّ می‌باشد – مگر این که در آینده، در روند معاملات جهانی، اتفاقی بیفتد.
شاید روزی ارزهای دیجیتالی، جایگزین پول واقعی در بازار جهانی شوند که آنوقت موضوع فرق می‌کند، اما فعلاً نه تنها چنین نشده، بلکه حتی کشورهای اروپایی نیز این ارزها را به دو بخش “قانونی و غیر قانونی” تقسیم نموده‌اند.
شاید روزی در قوانین جمهوری اسلامی ایران نیز مبنی بر شرایطی و در چارچوب خاصی، این معاملات قانونی اعلام شود، اما فعلاً چنین قانونی برای معاملات همگان مصوب نشده است؛ و البته مجلس و بانک مرکزی، تهیه طرحی برای به رسمت شناختن برخی از رمزارزها را در دستور قرار داده‌اند؛ چنان که بانک‌های مرکزی امریکا و چند کشور اروپایی نیز فقط برخی از رمزارزها را به رسمیت شناخته‌اند.
فتاوا:
آیت الله العظمی خامنه‌ای:
ایشان شرعی بودن این معاملات پولی را منوط به مجوز قانونی نموده و فرموده‌اند:
«به طور کلی حکم خرید و فروش و تولید ارزهای دیجیتال تابع قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران است».
- -از سایر مراجع محترم، مشخصاً راجع به بیت کوین استفتاء شده که همگی حرام اعلام نموده‌اند؛ اما دقت داشته باشیم که ملاک فقط اسم رمزارز [بیت کوین یا …] نمی‌باشد، لذا معاملات مشابه را نیز شامل می‌گردد.
در حال حاضر بیت‌کوین، اتریوم، ایکس آر پی، بیت‌کوین کش و لیت‌کوین در صدر جدول ارزهای مجازی جهان قرار دارند. امروزه بیش از ۷۰۰ ارز دیجیتال مختلف وجود دارد اما بیت کوین هنوز هم در این صنعت به عنوان رهبر باقی مانده است.
آیت الله العظمی سیستانی:
«خرید و فروش آن دارای اشکال و حرام است» – فتوای دیگر این است که می‌توانید به اعلم بعدی مراجعه کنید.
آیت الله العظمی مکارم شیرازی:
«با توجه به ابهامات زیادی كه بیت كوین دارد معامله آن اشكال دارد.»
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی:
«حرام و اكل مال به باطل است. والله العالم»
آیت الله العظمی نوری همدانی:
«ورود در این معاملات اشكال دارد.»
آیت الله العظمی شبیری زنجانی:
«چنانچه استفاده از این گونه ارزها نوعاً مفسده اقتصادی داشته یا خلاف قانون باشد، خرید و فروش آن اشكال دارد.»
تذکر:
برخی به خاطر ورود به معاملات در رمزارزها و یا به خاطر علاقۀ به ورود و به امید سودهای کلان، برای توجیه خود بهانه می‌آورند که احکام برایم روشن نیست، قانون چنین و چنان است؛ فلان شرطی که گفته‌اند در فلان رمزارز وجود ندارد، به کسی ضرری نمی‌رساند… و خلاصه آن که در نهایت، خودشان اجتهاد می‌کنند و فتوا می‌دهند که «پس، مانعی ندارد!»؛ اما اینها همه نظرات و تحلیل‌های شخصی می‌باشد که هیچ کدام نه مبنایی برای احکام هستند و نه مفاد مصوب قانونی!
از این‌رو، مسلمانان و مؤمنانی که مقید به درآمد حلال می‌باشند، باید دقت کنند که دست کم وارد معاملات مشکوک و شبهه‌ناک شده یا می‌شوند و مؤمن “لقمۀ شبهه” نمی‌خورد.
«فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلَالًا طَيِّبًا وَاشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ» (النّحل، 114)
– پس، از آنچه خدا روزيتان كرده است، حلال و پاكيزه بخوريد؛ و شكر نعمت خدا را بجا آوريد؛ اگر او را مى‌پرستيد!
