پرسش:
در سوره واقعه از سبقت گیرندگان میگوید که بیشترشان در امتهای قبلی هستند، امروزه میبینیم که حزب خدا بسیار بیشتر از گذشته است، پس منظور چیست؟
پاسخ:
در متن پرسش، به یاران انبیای گذشته و نیز حدیث افضلیت علمای این امت نسبت به انبیای یهود و … نیز اشاره شده است.
پرسش به آیات سوره واقعه درباره تقسیم بندی مردمان به تناسب ایمان و عمل اشاره دارد که فرموده یک گروه “اصحاب یمین” هستند، یعنی اهل ایمان، یُمن و برکت میباشند – یک گروه “اصحاب الشمال” هستند، یعنی اهل شماتت و زشتی – و یک گروه را “السابقون” ذکر نمود، یعنی سبقت گیرندگان در رشد، کمال و بالتبع قرب الهی، چنان که در مورد آنها فرمود: «وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ».
ابتدا باید دقت شود که این آیات، به دستهبندی جمیع انسانها، در قیامت و محشر اشاره دارد. بنابراین، بحث راجع مردمان در گذشته، حال و آینده نمیباشد که با هم قیاس شوند، بلکه راجع به تمامی انسانها در روز قیامت است که به این سه دسته تقسیم میگردند و کمیّت آنها اینگونه خواهد بود که خداوند متعال فرموده است.
●- سبقت:
الف – موضوع “سبقت”، جلو زدن در یک مسابقه است و نه کثرت جمعیت مسابقه دهندگان. چه مسابقه بین پنج نفر باشد، چه پنجاه نفر، چه پانصد یا پنجهزار نفر [یا تیم]، یک عدهی کمی، از یک عدهی زیادی سبقت میگیرند. بنابراین، همیشه سبقت گیرندگان، کمتر از ما بقی شرکت کنندگان در مسابقه میباشند.
ب – “سبقت = جلو زدن از دیگران”، مستلزم زیادتی “سرعت” نسبت به هم گروهیها در موضوع مسابقه میباشد. خودرویی در مسابقه سبقت میگیرد، که سرعت بیشتری دارد و یا دوندهای سبقت میگیرد که سرعت بیشتری دارد.
بنابراین، « السَّابِقُونَ » کسانی هستند که نسبت به هم گروهیهایی خود، “سرعت” بیشتری دارند، چنان که از یک سو امر فرمود: « وَ لِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيها فَاسْتَبِقُوا الْخَيْراتِ – و براى هر جمعيتى وجهه و قبلهايست كه بدان رو میكند پس بسوى خيرات هر جا كه بوديد سبقت بگيريد / البقره، 148»، و به تعبیر میتوان گفت که هر حرکتی، حتماً به سوی هدفی میباشد، هر وجهی (هر جهتی) مولایی دارد، لذا تمامی هم گروهها به سوی آن هدف میروند، اما شما سبقت بگیرید و تقرب به این هدف نیز به سبقت در کارهای نیک میباشد – از سویی دیگر فرمود: « أُولئِكَ يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ هُمْ لَها سابِقُونَ – (آری) چنین کسانی در خیرات سرعت میگیرند و از دیگران پیشی میگیرند / المؤمنون، 61»
*- حتی ممکن است که سرعت عدهای در کفر، عناد، عصیان، فسق و فساد، نسبت به دیگران بیشتر باشد و بالتبع از هم گروهیهای خود پیشی [سبقت] بگیرند، چنان که فرمود:
« وَلَا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لَنْ يَضُرُّوا اللَّهَ شَيْئًا يُرِيدُ اللَّهُ أَلَّا يَجْعَلَ لَهُمْ حَظًّا فِي الْآخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ » (آل عمران، 176)
ترجمه: کسانی که در راه کفر، شتاب میکنند، تو را غمگین نسازند! به یقین، آنها هرگز زیانی به خداوند نمیرسانند. (بعلاوه) خدا میخواهد (آنها را به حال خودشان واگذارد؛ و در نتیجه،) بهرهای برای آنها در آخرت قرار ندهد. و برای آنها مجازات بزرگی است!
ج – با توجه به نکات فوق، معلوم میشود که بحث از کثرت و یا قلت یاران انبیای الهی در هر دوره و برههای نمیباشد، بلکه بحث از سبقت گیرندگان در رشد ایمانی، تقویت اخلاص و عمل صالح میباشد که میفرماید: گروه بیشتری از آنان جزو گذشتگان هستند و نسبت تعداد آخریها نسبت به اولیها کمتر میباشد. «ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ * وَقَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ».
د – وقتی سخن از مؤمنان، مخلصین، متقیان و اهل عمل صالح به میان میآید، ابتدا ذهن متوجه اصحاب و پیروان انبیا و اوصیای الهی علیهم السلام میشود؛ در هر حالی که خود آنها در رأس این گروه میباشند؛ چنان که در پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله در خطبه غدیر خم فرمودند که «هر کجا در قرآن کریم از مؤمن یاد فرموده و او را مدح نموده، مقصود امیرالمؤمنین علیه السلام میباشد – مضمون».
بنابراین، در میان آنان نیز تعداد آخریها کمتر از اولیها میباشد. دست کم 124 هزار نبی الهی در گذشته داشتیم، بسیاری از آنها با هم در یک زمان بودند، مانند حضرات ابراهیم و لوط علیهماالسلام و یا حضرات موسی، هارون و شعیب علیهم السلام؛ و چه بسا در یک برههی زمانی، صدها نبی در نقاط مختلف بودهاند.
این انبیا و اوصیای آنها، همه در میان امت خود، از “سبقت گیرندگان” بودند، اما باز هم تعداد آخریها کمتر است، چنان که به عنوان انسانهای کامل در دورهی آخرالزمان، از چهارده معصوم علیهم السلام یاد میشود.
پس، وقتی در مورد “السابقون”، تفکیکی بین انبیاء، رسولان، امامان و سایر مؤمنان قائل نشد، جمع در نظر گرفته میشود و در این جمع، همانها “السابقون” میباشند و مابقیِ ایمان آورندگان به آنها، همان « أَصْحَابُ الْيَمِينِ » میباشند؛ و البته که تعداد آنها در گذشته، به مراتب بیشتر از دورانهای آخر نبوت میباشد.
●- امت اسلامی:
●- اگر بگویند: «میخواهیم مصادیق این گروه « وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ » را در غیر انبیا، اوصیا و اولیای الهی، یعنی در میان امت اسلامی و آن هم در عصر خودمان ببینیم»، میگوییم: «اگر چه این نگاه، تجزیه کنندهی یک جریان کلی میباشد که مقصود اصلی آیه میباشد، و آن هم در آخرت، نه در دنیا و برهههای آن؛ اما چون در آخرت همین جماعت به تناسب ایمان و عملشان تقسیم میشوند، میشود مثالهایی برای تقریب ذهن بیان نمود:
ببینید که نسبت مهاجرین و انصار به کل جامعه اسلامی آن روز چگونه بوده است، و نسبت مواضع مسلمانان امروز، برابر مسلمانان فلسطین که از دیار خود رانده شدهاند، چگونه است»؟! و میپرسیم: «تعداد شرکت کنندگان در جنگهایی چون اُحد، خندق، تبوک و … به نسبت تمام مسلمانان آن روز چقدر بوده؟ و نسبت شرکت کنندگان در جنگهای تحمیلی از سوی استکبار جهانی، متحدان اروپایی، اسرائیل غاصب، سران نوکر صفت عرب و …، در جنگهای واقع شده در فلسطین، لبنان، ایران، عراق، سوریه، افغانستان، یمن، بحرین، بوسنی، میانمار و …، چقدر است؟! بنابراین، باز هم « ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ * وَقَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ » صادق است.
رزمندگان و شهدا:
در متن پرسش، به این کثرت رزمندگان و شهدا و نیز قوت یافتن حزب الله اشاره شد؛ و البته جامعه اسلامی، به سوی مهدویت و ظهور پیش میرود؛ اما اکنون اینگونه ببینید که نسبت سبقت گیرندگان در اطراف امام خمینی رحمة الله علیه، با امام خامنهای چگونه است؟!
چند نفر مثل آیات عظام گلپایگانی، نجفی مرعشی، اراکی، بهاء الدینی، بهجت، خامنهای، مطهری، بهشتی، دستغیب، اشرفی اصفهانی، مدنی، قاضی طباطبایی، بهشتینژاد، مفتح، باهنر، محمد باقر صدر، امام موسی صدر و …، که از اکابر اسلام و اولیای «السابقون» بودهاند و همگی از صحابه و یاران صدیق امام خمینی رحمة الله علیه بودهاند را امروزه میتوان یافت؟ البته نه این که نیست، اما در طول تاریخ چنین تجمعی از بزرگان در یک عصر، کمتر رخ داده است.
مردم ما، یکپارچه به ولایت روی آوردند و این انقلاب اسلامی در ایران شکل گرفت و جمهوری اسلامی نیز استقرار یافت و هر روز بر قدرتش افزوده میگردد، اما نسبت مردم ایران، به کل مسلمانان جهان و سپس کل مردم جهان چقدر است؟! نسبت جوانان مؤمن و سبقت گیرنده، در ایران، فلسطین، لبنان، غزه، عراق، یمن و …، به نسبت کل جوانان مسلمان چقدر است؟! و نسبت به کل جوانان جهان چقدر است؟ چرا که اسلام و قرآن و ولایت، فقط برای مردم ایران یا چند کشور که نیامده است؛ بلکه آخرین دین و برای جهانیان میباشد. «إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ».
●- بنابراین، نه تنها همیشه نسبت سبقت گیرندگان، به کل شرکت کنندگان کمتر است، بلکه هر چه جمعیت یک گروه شرکت کننده کمتر باشد، سبقت گیرندگانش بیشتر میشوند و هر چه زیادتر شود، سبقت گیرندگانش کمتر میشوند، پس امت اسلامی نیز هر چه بیشتر شود، تناسب سبقت گیرندگانش نسبت به گذشتگان کمتر میشود. اگر چه باز هم تأکید میشود که این تقسیمبندی، مربوط به کل جامعهی انسانی در طول زمان میباشد که در محشر جمع شدهاند، نه فقط مسلمانان.
