پرسش:
درمورد شخصیت‌های زیادبن‌ابیه و عبید الله بن زیاد و ابن‌مرجانه کمی توضیح دهید؟
پاسخ:
عبیدالله بن زیاد و ابن مرجانه یک نفر هستند. گاهی اوقات عبیدالله بن زیاد را بنام مادرش که مرجانه و زن بدکاره‌ای بود خطاب قرار می‌دهند.
در این مجال امکان معرفی کامل و مفصل این افراد وجود ندارد، لذا به اختصار مطالبی عرض می‌کنیم:
زیاد بن ابیه
زیاد بن ابیه یکی از بزرگترین جنایتکاران و دشمنان شیعه شمرده می‌شود. در نسب او اختلاف است، بنابر نقلی پدر زیاد، عُبَید بنده‌ای در طائف، و مادرش سمیه، کنیز حارث بن کلده بود. ابو سفیان، پدر معاویه، نیز زیاد را فرزند زنای خویش با سمیه خوانده بود(1) به همین خاطر معاویه در دوران خلافتش، او را به پدرش ملحق کرد و برادر خویش خواند.
زیاد قبل از ملحق شدن به معاویه، در کنار امام علی(علیه السلام) بود و زیاد به پیشنهاد ابن عباس، از جانب علی(علیه السلام) به فارس اعزام شد و پس از آن، کارگزار امام علی (علیه‌السلام) در استخر فارس بود. او در جنگ صفین نیز حضور داشت و جانب علی(علیه السلام) را گرفت و امان‌نامه و دعوت معاویه را نپذیرفت.(2)
با وجود همراهی‌اش با امام علی0علیه السلام) و برتری دادن او نسبت به معاویه در صفین و تظاهر به شیعه گری، در زمان امارتش بر بصره و کوفه، از راه خویش بازگشت و بر شیعیان سخت گرفت و بسیاری از آنها را زندانی و برخی از آنها را به قتل رساند. مشهورترین ماجرای سخت گیری بر شیعیان در زمان زیاد، دستگیری و قتل حجر بن عدی و یارانش است.
زیاد در سال 53 قمری در کوفه در اثر ابتلا به طاعون در گذشت و خارج از کوفه دفن شد.
عبیدالله بن زیاد مشهورترین فرزند زیاد بن ابیه است که پس از مرگ پدرش، والی بصره شد و پس از مرگ معاویه و خلافت یزید، با حفظ سمت به امارت کوفه نیز منصوب گشت. عبیدالله در واقعه کربلا سپاه کوفه را به جنگ با امام حسین (علیه السلام) فرستاد و از مهم‌ترین عاملان شهادت امام حسین(علیه السلام) به شمار می‌رود.
در جریان قیام مختار، از آنجا که مختار که اساساً در پی هلاک ابن زیاد و کسان دیگری بود که در واقعه کربلا دست داشتند، ابراهیم بن مالک اشتر را با سپاه به مقابله ابن زیاد فرستاد. ابراهیم در ساحل رود خازر نزدیک روستایی به نام باربیثا در پنج فرسخی موصل به لشکر شام رسید. در جنگ شدیدی که میان عراقیان و شامیان آغاز شد، ابن زیاد شکست خورد (محرم 67) و همراه با یارانش به قتل رسید. براساس روایتی از ابومخنف، گویا ابراهیم بن اشتر خود در جنگ تن به تن، ابن زیاد را به قتل رسانید.
پی نوشت ها:
1. ابن عبدالبر، الاستیعاب، 1412ق، ج2، ص525.
2. دینوری، اخبار الطوال، 1368ش، ص219.
