پرسش:
من هرچه تلاش میکنم، باز هم در بهدستآوردن مال حلال دچار مشکل هستم و هزینههای زندگیام تأمین نمیشود. چه عواملی در افزایش رزق و مال حلال مؤثر است؟
پاسخ:
مسئلۀ افزایش رزق و روزی، همواره یکی از دغدغههای اصلی انسانها بوده است. اسلام نیز با تأکید بر حلال بودن کسب درآمد، راههای مشروع آن را بیان کرده و درآمد از هر طریق را مجاز ندانسته است. در آیات و روایات، راهکارهای متعددی برای بهدستآوردن رزق حلال و افزایش آن مطرح شده که در ادامه به مهمترین آنها اشاره میشود تا با عمل به آنها، برکت و گشایش بیشتری حاصل گردد.
الف. عوامل مادی
خداوند برای دستیابی به وسعت روزی، تلاش و تدبیر را در کنار توکل و دعا قرار داده است. اصول اساسی موفقیت و پیشرفت در کسب رزق عبارتاند از:
آموزش و شاگردی، مشورت، کسب تجربه، کار و پشتکار، تدبیر و برنامهریزی، ارزیابی و آیندهنگری، نظم و انضباط، موقعیتسنجی، استفاده از امکانات مادی، توان جسمی، و بهرهگیری از استعدادهای فکری و روانی.
بدون رعایت این اصول، دعا و کارهای خیر ممکن است به نتیجه مطلوب نرسد؛ زیرا بر اساس آیۀ شریفۀ «لَیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى» (نجم: ۳۹)، هرکس به اندازه تلاش خود بهرهمند میشود.
ب. عوامل معنوی
در کنار تلاش مادی، عوامل معنوی متعددی در آیات و روایات برای گسترش روزی بیان شده است:
۱. صدقه و انفاق
کمک به نیازمندان سبب گشایش در روزی میشود. امیرالمؤمنین (علیهالسلام) فرمود: «روزی را با صدقه جلب کنید؛ کسی که به پاداش الهی یقین دارد، در بخشش سخاوتمند است.» (بحارالأنوار، ج۷۵، ص۶۸)
۲. صلهرحم
ارتباط و نیکی با خویشاوندان، باعث فزونی مال و طول عمر میشود. امام علی (علیهالسلام) فرمود: «صلهرحم مال را زیاد و عمر را طولانی میکند.» (مستدرک الوسائل، ج۱۵، ص۲۵۰)
۳. خوشاخلاقی
خوشرفتاری با مردم، بهویژه در برخورد با مشتریان، سبب افزایش رزق میشود. آن حضرت فرمود: «با اخلاق نیکو، روزیها سرازیر میشود.» (عیون الحکم و المواعظ، ص۱۸۸)
۴. رفق و مدارا با دیگران
ملایمت در رفتار، زمینهساز افزایش روزی است. امام علی (علیهالسلام) فرمود: «هر کس با مردم با نرمی و مدارا رفتار کند، روزیاش فزونی مییابد.» (همان، ص۴۴۰)
۵. آسانگیری بر دیگران
سهلگیری در معاملات و مراودات، باعث جذب مشتری و افزایش درآمد میشود. امام علی (علیهالسلام) فرمود: «آسانگیری، رزق را فراوان میکند.» (همان، ص۳۰)
۶. پیوسته با وضو بودن
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) فرمود: «پیوسته با طهارت باش تا روزیات زیاد شود.» (بحارالأنوار، ج۱۰۵، ص۱۶)
۷. تقوا و نیکوکاری
خداوند متعال میفرماید: «اگر مردم شهرها ایمان آورند و پرهیزکاری پیشه کنند، درهای برکت را از آسمان و زمین بر آنان میگشاییم.» (اعراف: ۹۶)
و نیز: «هر کس تقوای الهی پیشه کند، خداوند راه نجاتی برایش فراهم میسازد و از جایی که گمان نمیبرد، به او روزی میدهد.» (طلاق: ۲–۳)
۸. ازدواج
اسلام ازدواج را نه باری بر دوش، بلکه وسیلهای برای برکت و گسترش رزق میداند. خداوند میفرماید: «افراد مجرد را همسر دهید، اگر فقیر باشند خداوند از فضل خویش بینیازشان میکند.» (نور: ۳۲) تجربه نیز نشان داده که در بیشتر موارد، پس از ازدواج وضعیت مالی انسان بهبود مییابد.
۹. خواندن سورۀ واقعه
تلاوت قرآن، بهویژه سورۀ واقعه، در افزایش رزق مؤثر دانسته شده است. امام صادق (علیهالسلام) فرمود:
«کسی که هر شب سورۀ واقعه را بخواند، در دنیا سختی و فقر نمیبیند و از دوستان امیرالمؤمنین (علیهالسلام) خواهد بود.» (وسائلالشیعه، ج۶، ص۱۱۲)
نتیجه
برای رسیدن به وسعت روزی حلال، باید هم به عوامل مادی و هم به عوامل معنوی توجه کرد؛ زیرا هیچیک بدون دیگری کامل نیست.
تلاش، نظم، برنامهریزی و بهرهگیری از استعدادها، در کنار انفاق، خوشرفتاری، رعایت تقوا، ازدواج و ارتباط با قرآن، همگی مسیر برکت و افزایش رزق را هموار میکنند.
